- تاریخچه
- پيشينه روابط افغانستان و پاکستان
- مناقشات مزمن مرزی
- خط دیورند
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[...] [...]
خط ديورند، مرز تحميلی است که بنابر سياست استعماری بريتانيا در قرن نوزدهم بسياری از مناطق پشتون‌نشين را از پيکر سرزمين افغانستان جدا کرد و امروزه مرز بين کشورهای افغانستان و پاکستان را بوجود مى‌آورد. اين خط بر اساس موافقت‌نامه دیورند که در سال ۱۸۹۳ بین سر هنری مارتیمر دیورند (Sir Henry Mortimer Durand)، وزیر خارجه دولت هند بریتانیايی و امیر عبدالرحمن خان، پادشاه آن وقت افغانستان به امضأ رسید، ايجاد شده است.
[↑] تاریخچه
خط ديورند که در زمان سلطه بريتانيا بر شبه قاره هند در سال ۱۸۹۳ بين هند و افغانستان کشيده شد، مرز مشترک پاکستان و افغانستان را تشکيل مى‌دهد.[*] اين دو کشور دارای ٢ هزار و ٢۵۰ کيلومتر مرز کوهستانی مشترک هستند.[*]
به باور بسياری از افغانها، بر اساس اسناد و مدارک تاريخی، پس از به ميان آمدن خط ديورند، مناطقی از خاک افغانستان آن زمان، ضميمه قلمرو «هند بريتانيايی» شد و پس از تجزيه شبه قاره هند و تشکيل کشور پاکستان در سال ۱۹۴۷ ميلادى، اين مناطق که ساکنان آن پشتون و بلوچ هستند، به پاکستان تعلق گرفت.
حکومتهاى مختلف افغانستان در گذشته، مالکيت پاکستان بر مناطق مذکور را به رسميت نشناخته و به صورت رسمی يا غيررسمی حاکميت پاکستان در مناطق مذکور را تاييد نکرده‌اند.
اما پاکستان همواره خط ديورند را يک موضوع تمام شده دانسته و آن را خط مرزى مشترک بين دو کشور شمرده است.
روابط افغانستان و پاکستان در سالهای اخير نيز، با وجود همکاری دو کشور با ائتلاف بين‌المللی ضدتروريسم، همچنان دستخوش بى‌ثباتی و دگرگونی بوده است.[*]
معاده ديورند که در سال ۱۸۹۳ ميلادی - حدود ۱۱۴ سال پيش - ميان دولت هند بريتانيايی و امير عبدالرحمان، پادشاه وقت افغانستان منعقد شد، برخی اراضی افغانستان را در اختيار هند بريتانيايی قرار داد و با تشکيل کشور پاکستان در سال ۱۹۴۷ ميلادی اين مناطق جزو قلمرو پاکستان شد.
اما از آن پس، هيچ دولتی در افغانستان اين مناطق را به رسميت نشناخته است.
بسياری باور دارند که جنجال حل ناشده خط ديورند، سبب بروز نا امنى‌ها در مناطق مرزی ميان افغانستان و پاکستان شده است.[*]
والی بلخ مى‌گويد افغانستان و پاکستان بايد بر سر مساله خط ديورند که مورد اختلاف مرزی دو کشور است، به توافق برسند.
عطامحمد نور، در ميان نزديک به دو هزار تن از نماينده‌های مردم ولايات شمالی، والى‌ها، اعضای شوراها و فرهنگيان افغان گفت که حل جنجال ديورند به دو کشور افغانستان و پاکستان فرصت خواهد داد تا در کنار هم در صلح زندگی کنند.
شرکت‌کنندگان اين گردهمايی برای برگزاری اجلاسی در مورد «جرگه امن منطقه‌ای» که قرار است ميان نمايندگان افغانستان و پاکستان تدوير شود، در شهر مزار شريف جمع شده‌اند.
هدف از برگزاری جرگه امن يافتن راه حل به شورشهای مرزی و پايان دادن به نا امنى‌ها در افغانستان و پاکستان خوانده شده است.
آقای نور که به گفته خودش به نمايندگی از مردم ولايات شمالی افغانستان حرف مى‌زد، گفت: «ما بايد به معمای خط ديورند که به سبب آن، هر روزه فرزندان ما قربانی گرفته مى‌شوند، پايان دهيم تا بتوانيم در شرايط صلح‌آميز با همسايه خود پاکستان زندگی کنيم.»
آقای نور اضافه کرد که مردم افغانستان بايد عاقلانه فکر کنند که آيا برنامه بازپس گيری مناطق آن سوی مرز افغانستان از پاکستان، يک خواست عملی است.
والی بلخ تاکيد کرد که مردم افغانستان بايد در اين مورد تصميم بگيرند.
ولی مقامات افغان تاکيد کرده‌اند که مسئله خط ديورند شامل آجندای اين جرگه نمى‌شود؛ هرچند، سخنرانی والی بلخ در مورد يافتن راه حل برای معضل خط ديورند در اجلاسی که به منظور آمادگی برای برگزاری جرگه امن منطقه‌ای برگزار شده، اين احتمال را مطرح مى‌کند که موضوع جنجال‌برانگيز خط ديورند نيز در اين جرگه به بحث کشيده خواهد شد.[*]
کريم براهويی وزير پيشنهادی حامد کرزی رييس جمهور افغانستان برای تصدی وزارت سرحدات و قبايل گفت که خط ديورند (خط مرزی کنونی ميان افغانستان و پاکستان) را به رسميت نمى‌شناسد.
آقای براهويی که در واپسين جلسه رسيدگی به صلاحيت کابينه پيشنهادی حامد کرزی، در برابر نمايندگان پارلمان اين کشور سخن مى‌گفت، خاطر نشان کرد که او خواهان حل اين مساله توسط پارلمان کشور و يا جرگه بزرگ افغانهاست.
آقای براهويی به نمايندگان پارلمان افغانستان گفت که او تلاش خواهد کرد همکاری اقوام و قبايل ساکن در نوار مرزی پاکستان را، در زمينه تامين امنيت و «تقويت روحيه ملی افغانستان» جلب کند.[*]
[↑] پيشينه روابط افغانستان و پاکستان
روابط دو کشور همسايه افغانستان و پاکستان که مرزهای طولانی با هم دارند، در پنجاه و هشت سالی که از عمر کشور پاکستان مى‌گذرد، همواره با فراز و فرودهای بسياری همراه بوده است.
مساله مورد مناقشه خط مرزی موسوم به «ديورند»، فعاليت گروههای مسلح مجاهدين که عليه حکومتهای طرفدار شوروی سابق در افغانستان مى‌جنگيدند، حمايت دولت پاکستان از گروه طالبان و نيز آنچه مقامات افغان در سالهای اخير، فعاليت گروههای مخالف دولت اين کشور در مناطق قبايلی پاکستان مى‌خواندند، از مسايلی است که در دوره‌های مختلف، باعث تيرگی روابط دو کشور شده است.
[↑] مناقشات مزمن مرزی
از بدو تاسيس کشور پاکستان در سال ۱۹۴۷ ميلادی تا زمان هجوم ارتش شوروی سابق به افغانستان در سال ۱۹٧۹، مسايل مرزی بر روابط اين دو کشور، سايه افکنده بود و پس از آن، تا زمان سقوط حکومت دکتر نجيب‌الله در سال ۱۹۹٢ ميلادی، علاوه بر اين مساله، حمايت پاکستان از گروههای مسلح مجاهدين که عليه دولت کابل مى‌جنگيدند نيز بر تنش‌های موجود ميان دو کشور افزود.
[↑] خط دیورند
مرز مشترک پاکستان و افغانستان که به «خط ديورند» مشهور است در زمان سلطه بريتانيا بر شبه قاره هند در سال ۱۸۹۳ بين هند و افغانستان کشيده شد و مناطقی از افغانستان آن زمان به «هند بريتانيايی» تعلق گرفت.
پس از تجزيه شبه قاره هند و تشکيل کشور پاکستان در سال ۱۹۴۷ ميلادى، اين مناطق که ساکنان آن پشتون و بلوچ هستند، جز قلمرو پاکستان شد.
حکومتهاى مختلف افغانستان، مالکيت پاکستان بر اين مناطق را به رسميت نشناخته و به صورت رسمی يا غيررسمی حاکميت ملی پاکستان در مناطقی را که افغانها آن را پشتونستان مى‌نامند، تاييد نکرده‌اند.
اما پاکستان همواره «خط ديورند» را يک موضوع تمام شده دانسته و آن را خط مرزى مشترک بين دو کشور شمرده است.[*]
يکی از منفجر شونده‌ترين نقاط در جهان امروز خط ديورند است - يعنی خط سرحدی ۲۶۴۰ کيلو متری کوهستانی بين افغانستان و پاکستان. اين خطی است که ايالات متحده و متحدين ناتوی آن در امتداد آن، با طالبان در جنگ اند و با امکان شکست نظامی مواجه مى‌باشند.
از بين تمام چالشهای که حکومت ايالات متحده در ماه جنوری سال آينده با آن مواجه خواهد بود، جنگ جاری در امتداد سرحد افغانستان و پاکستان است که شايد مشکلترين و خطرناکترين چالش باشد.
این چالش و آزمون مشکلات دیگر چون فعاليتهای روسيه در منطقۀ فققاز، عروج ايران بحيث يک قدرت منطقوی، جستجو برای ستراتيژی خروج با عزت از عراق، تاثير ناکامی عمليۀ صلح اسرائيل و عرب و حتی خطرات گرم‌شدن کرۀ زمين را احتمالا تحت شعاع قرار خواهد داد.
در سال ۱۹۴۷ وقتی هند برتانوی به پاکستان و هند منقسم شد، خط ديورند بحيث سرحد افغانستان و پاکستان برسميت شناخته شد. اما حکمروايان بعدی افغانستان اين موضوع را مورد بحث مى‌دانند. حتی حامد کرزی رئيس جمهور فعلی افغانستان خط ديورند را «يک خط نفرت» خواند، زیرا این خط پشتون‌ها را از هم جدا نموده است.[*]
[۱]
[٢]
[٣]
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: عزیز آریانفر، بیانیه‌ی رادیویی نجیب‌الله تورویانا
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ بحران خط ديورند: بخش اول {آنان که منافع ملی را فدای خواسته‌های قومی مى‌کنند!}[*]
□ چرا دوست نماهاى مرحوم امان‌الله خط ديورند را به رسميت نه مى‌شناسند؟
□ ملى‌گرايان خواستار فسخ معاهدهء ديورند گرديدند
□ باز هم در مورد خط پوشالی (ديورند) ۲[*]
□ معضله خط ديورند
□ نظری به پيشينه تاريخ مرزبندی محيط جغرافيايی افغانستان[*]
□ رد پذيرش معاهدة ديورند و اصول بنيادين حقوق بين‌الملل
□ در حل مشکل خط دیورند منافع ملی افغانها در نظر باشد
□ راجع به ګنج الاکاذب بشير بغلانی
□ تلويزيون طلوع افغانستان خواهان همه پرسی در مورد خط مرزی ديورند شد
□ تاریخ معاصر افغانستان
□ کميته اول جرگه مشترک امن با حذف دومادۀ اختلافى به توافق رسيد
□ سردی و تشنج در مناسبات افغانستان و پاکستان
□ جغرافيای بشری کشور جمهوری اسلامی افغانستان
□ خط دیورند [*]
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]