فقير نبی، (زادۀ ۱۳۳۱ خ -) هنرپيشه و کارگردان معروف سينمای افغانستان است.
او نخستين بار در سال ۱٩۶٩ م به قصد تحصيل به هندوستان رفت و تا ۱٩٧۳ م در دانشکده ادبيات (واديه کالج پونا) در رشتۀ تاريخ و روانشناسی تحصيل کرد. از سال ۱٩٧۳ تا ۱٩٧۵ م در انيستيوی فيلم و تلويزيون پونا، بازيگری در رشته سينما را آموخت. پس از پايان تحصيل آكادميك، به مدت يکسال (۱٩٧۵ تا ۱٩٧۶ م) با راجکپور هنرپيشۀ مشهور هند در استديوی آر کی (R. K) به کار هنری اشتغال ورزيد.
پدر فقير نبی سرتيپ (دگروال) ارتش بود و وقتی او در هند بود بر اثر بیماری عارضه قلبی از دنیا رفت. او قبل از اینکه وارد عرصه سينمای افغانستان شود، فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۵۵ با بازیگری در تئاتر آغاز کرد.
دکتر نعيم فرحان می گويد: "من دست فقيرنبی را گرفتم و او را وارد عرصۀ تئاتر ساختم. او نخستين نقش خود را که نقش مرکزی در نمايشنامۀ کمدی "شربت غيرت" بود، بازی کرد. اين نمايشنامۀ براساس نوشته شادروان عبدالغفور برشنا بروی صحنه آمد و کارگردان آن خودم بودم و پروين صنعت گر نقش اول زن را بازی کرد. در اين نمايشنامه مزيده سرور و وزير محمد نگهت هم نقش آفرينی نمودند."[گفتگوی تلفنی مهديزاده کابلی با دکتر نعيم فرحان]
اما بعد از مدتی با انجينر لطيف، معرفی و به صورت کاملا حرفهای بازیگر سينما شد. وی فارغالتحصیل بازیگری دانشکده يا انيستيوی فيلم و تلويزيون پونا در هندوستان است و ... او باری به کنايه میگفت که "در اين کشور کار شير را به الاغ میدهند و کار الاغ را به خرگوش!".
به سال ۱٩٧۶ م به افغانستان بازگشت و [در همین هنگام بازی در تئاتر و سينما را به صورت حرفهای آغاز کرد.] در تئاتر و سينمای افغانستان مشغول به کار شد. اولين فيلمی افغانی که در آن نقش اول (جلالی) را بازی کرد، به نام سياه مو و جلالی بود. [این هنرپیشه به زودی اولین فیلم سینمایی خود را در سال ۱۳۵۶ خورشيدی، با ایفای نقش اول در فیلم "سياه موی و جلالی" آغاز کرد و به دنبال آن در سال ١٣٦٠ با بازی در "اختر مسخره" توانست نشان دهد که قابلیتهای هنری فراوانی در او وجود دارد.]
او همچنان در فيلمهای زن، گناه و ... نقش آفرينی کرد. افزون بر اين، فيلمهای به سوی خورشيد، شکست محاصره، رد پا (فيلم جنايی) و ... را کارگردانی نمود.
- ■ فيلم سياه موی و جلالی:سال توليد ۱۳۵٧، کارگردان عباس شبان، فيلمبرداران: انجنير لطيف و عبدالقادر طاهری. بازيگران: فقيرنبی، ستوری منگل، عبدالشکورحکم و فتح الله پرند. آوازخوان احمد ولی. سرمايه گذار، آريانا فيلم.
■ فيلم گناه: فيلمنامه نويس و کارگردان انجنير لطيف، نقش آفرينان: فقيرنبی، سلام سنگی، فريد فيض، حشمت فنايی، خاطره، معرفت شاه، نصيرالقاص، عظيم جسور، انور رضازاده، حکيم خان، خورشيد مندوزی، تورپيکی، قديری، کريم نايل و الفت هروی.
■ فيلم اختر مسخره: سال توليد ۱۳۵٩، نويسنده اعظم رهنورد زرياب، سناريست و کارگردان انجنير لطيف، فيلمبردار وحيدالله رمق، اجراکنندگان نقش ها: فقيرنبی، ناصر عزيز، بصيره خاطر، ابراهيم طغيان و ديگران.
■ فيلم شکست محاصره: سناريست بشير رويگر، کارگردان فقيرنبی، فيلمبردار وحيدالله رمق. در اجرای نقش ها: سلام سنگی، ناصر عزيز، قادر فرخ، عزيزالله هدف، موسی رادمنش، اسدالله تاج زی، شکيلا، جانمحمد حيدری و...
■ فيلم رد پا: سناريست عظيم جسور، کارگردان فقيرنبی، فيلمبردار سيد موجود حسينی، منتاژور قدير رشيدی. در نقش ها: قادر فرخ، فريد فيض، فريده همراه، محمود هاشمی.
■ فيلم د کوندی زوی: سناريست و کارگردان واحد نظری. در اجرای نقش ها: فقيرنبی، عزيزالله هدف، قادر فرخ، صمدی و ديگران.
فقير نبی، حضور خود را در تئاتر افغانستان نيز تجربه كرد. او در اين عرصه، در چند درامه (نمايش) از جمله "شربت غيرت"، نقش اول را بازی کرد.
فقير نبی در سال ۱٩٨٢ برای ادامۀ تحصيل در رشتۀ فيلمبرداری تلويزيون، مدت يکسال به آلمان شرقی اعزام شد. و در سال ۱٩٨۵ از طرف اتحاديه هنرمندان اتحاد جماهير شوروی دعوت شد و بخاطر نقش آفرينی در فيلم اختر مسخره و سريال تلويزيونی دختری با پيراهن سفيد مدال طلا دريافت کرد.
او كه تا پيش از آن تنها در سمت بازيگر شهرت يافته بود، با نخستين جرقه های نبوغ و ابتكار خود در زمينه کارگردانی نيز خوش درخشيد. چنان كه در مقام كارگردانی توانست اثرهای ماندگار را در تاريخ سينما و تلويزيون افغانستان به نام خود به ثبت برساند.
فقيرنبی با روی کار آمدن دولت مجاهدين در کابل، (در سال ۱٩٩٢ م) کشور افغانستان را ترک گفت و دوباره به هندوستان برگشت و تاکنون در آنجا زندگی مىکند. او در هند به همکاری مکيش کهنا (Mukesh Khanna) هنرپيشه و توليدکننده فيلم هندی، کار در توليد و صنعت فيلم را آغاز کرد و در فيلمهای سينمای زير نقشهای مختلف بازی کرده است:
- ■ پوليس والا غندا (پوليسی که خود بدماش شد)
■ آگنی مورچه (جبهه آتشين جنگ)
■ سلما په دل آگيا (به سلما دل باختم)
■ کهونا پيار هی (بگو مرا دوست داری)
■ بهايی بهايی (برادر برادر)
و ...
او همچنان در سريالهای تلويزيونی هند نقشهای اصلی منفی و مثبت را بازی نموده است. از جمله:
- ■ گريت مراتها (مراتهای بزرگ)، اين سريال در مورد حمله احمدشاه درانی به هند است که فقير نبی نقش وزير احمدشاه درانی را بازی کرده است.
■ پرام پرا (رسم و رواج)
■ شکتی مان
■ آری مان
■ وان تت (مجرم فراری)
■ راج کمار آرين (شهزادۀ آريايی)
■ سات پهری (هفت بار دور آتش چرخيدن)، که در مراسم عروسی هندها انجام می شود.
■ مو هی رنگ دی (زندگی رنگ مىآورد)
■ ناگن (مار)
و ...
(گفتگوی مهديزاده کابلی با فقيرنبی)
حيدر پرديس، رييس پيشين اتحاديه هنرمندان افغانستان بر اين باور است که فقيرنبی نابغۀ سينمای افغانستان بود. (گفتگوی مهديزاده کابلی با حيدر پرديس)
بازی در نقش اختر مسخره در فیلم اختر مسخره یکی از ماندگارترین نقشهایی است که ایفا کردهاست. نعمت حسينی، نويسنده کتاب "سيماها و آواها" که زمانی در دفتر هنر و ادبيات راديو و تلويژيون افغانستان همکار فقير نبی بود، دربارۀ او چنين مىنويسد:
- "هرگاه به سینمای افغانستان در چند دهه اخیر ـ به ویژه فيلمهایی که در داخل کشور ساخته شدهاند ـ نظر اندازیم، درمىیابیم که بدون شک، فقير نبی یکی از چهرههای برجسته و پیشگام و درخور احترام سینمای افغانستان است. فقیر نبی در کارهای سینمایىاش، بطور مثال: در فيلم "اختر مسخره"اش که از روی داستانی از نویسنده گرانمایه رهنورد زریاب، ساخته شد، نشان داده است، که سینماگر و فيلمسازی است توانا. همچنان در همین فيلم اختر مسخره، وی نقش آفرینی نیز نموده است و نشان داده است، که از عهده نقشش چه نیکو بدر شده است."
چراغ (مصاحبه کننده: احمدی شعيب احمدی، خبرنگار سينمايی روزنامه چراغ): سينمای امروز با سينمای دهۀ ۶۰ در افغانستان چه تفاوت دارد؟ مختار (امينالله مختار، يکتن از کارمندان رياست افغان فيلم که از سال ۱۳۶۵ بدين سو در ديپارتمنت فيلمبرداری اين رياست ايفای وظيفه مینمايد): از نگاه فيلمهای سينمای امروزی افغانستان از سينمای دهۀ ۶۰ بهتر است به اين خاطر که اکثريت فيلمهای آن زمان شکل سياسی داشت و فيلمها دولتی بود اما سينمای امروزی آزاد است و فيلمهای ساخته شده دولتی نمیباشد، ولی از نظر هنر پيشهها و کارگردانها در آن زمان سينمای ما غنی بود ما هنرپيشههای بسيار خوب داشتيم مانند سلام سنگی، ابراهيم طغيان و همچنان کارگردانهای با استعداد که تعدادشان فعلاً هم در سينمای افغانستان فعاليت مینمايند مثل انجنير لطيف، صديقالله برمک، عباس شبان و فقير نبی که اين افراد برای سينمای کشور بسيار مؤثر بودند.[سينماگران افغان به همکاری دولت ضرورت دارند]
انجنیر لطیف احمدی، يکی از کارگردان صاحب نام و رئیس موسسه افغان فيلم، در فيلم نخستینش اختر مسخره ۱٩٨۱ م با یک ورود استثنایی به حریم سینمای افغانستان پا گذاشت. فيلم اختر مسخره با هنرنمایی یکی از چهرههای برجسته سینمای افغانستان (فقیر نبی) رنگینی خاصی یافت. هرچند فيلم اختر مسخره را میتوان فيلمی اثرپذیر از اثر ماندگاری چون "کوژپشت نوتردام" خواند اما از اثرگذاریهای بعدی این فيلم نیز نباید چشم پوشید.[ضيا افضلی، نگاهی به چند فلم کوتاه، ازسینمای نوین افغانستان، از وبگاه قلمرو روزنههای بسته]
فيلمنامۀ "اختر مسخره" را رهنورد زرياب نوشته است.[*]
د افغا نستان سينما ته ځغلنده نظر
بازگشت به بالا