دکتر عارف نوشاهی (زادۀ ١٣٣۴ خ - )، محقق بزرگ و فارسی آموخته پاکستانی است.
[↑] زندگی‌نامه
عارف نوشاهی فرزند بشير احمد، در سال ١٣٣۴ خورشيدی به‌دنيا آمد. در هفت سالگی پدرش را از دست داد. عموی او شريف احمد شرافت كه از بزرگان علم و فضل روزگار خود بود و نزديك دويست و پنجاه اثر به اردو، فارسی، عربی و پنجابی نوشته است، سرپرستی و تربيت او را به عهده گرفت و ذوق كتاب‌دوستی و كتاب‌خوانی را در او بيدار كرد.
عارف، پس از آن که در سال ١٣۴٩، دوره دبيرستان را به پايان رساند، عمويش او را برای فراگيری دروس سنتی به يكی از حوزه‌های علمی شهر گوجرانواله در پنجاب برد. اما تمايل او بيشتر به تحصيلات دانشگاه و زبان فارسی بود. از اين روی، پس از دو هفته حوزه را رها كرد و در ١٣۵٠، به راولپندی رفت و در مجالس آموزش زبان فارسی كه در خانه فرهنگ ايران برپا می‌شد، شركت جست. در سال ١٣۵۴، دوره چهار ساله آموزش زبان فارسی را به پايان برد و در ١٣۵٣، موفق به گرفتن ديپلم نيز شد. در ١٣۵٢، به مركز تحقيقات فارسی ايران و پاكستان در اسلام آباد پيوست و تا سال ١٣٦٠، معاون كتابدار و فهرست‌نويس آن‌جا بود.
همكاری با مركز تحقيقات فارسی بر علاقه او به كارهای پژوهشی، به‌ويژه كتابشناسی و نسخه‌شناسی، افزود. نوشاهی برای يافتن نسخه‌های خطی فارسی به بسياری از شهرها و روستاهای دور و نزديك پاكستان سفر كرد و هزاران دست‌نويس را فهرست كرد. در ١٣۵٨، به مركز تحقيقات فارسی در كراچی انتقال يافت و گنجينه نسخه‌های خطی فارسی موزه ملی پاكستان و انجمن ترقی اردو را بررسی و فهرست‌نويسی كرد و فهرست اين دو گنجينه را در دو كتاب جداگانه به چاپ رساند. در ١٣٦٠ خورشيدی از دانشگاه كراچی مدرک ليسانس زبان و ادبيات فارسی گرفت و در ١٣٦١، دوره فوق‌ليسانس اين رشته را در همان دانشگاه به پايان رسانيد. در ١٣٦٣ خورشيدی، به‌مناسبت برگزاری كنگره جهانی بزرگداشت سعدی شيرازی كتابی با عنوان فهرست چاپ‌های آثار سعدی در شبه قاره تاليف كرد. در ١٣٦۴، رايزنی فرهنگی سفارت ايران در اسلام‌آباد وی را به سردبيری مجله فارسی دانش برگزيد و نوشاهی تا انتشار شانزدهمين شماره اين مجله سردبير آن بود.
وی در ١٣٦٧ خورشيدی به‌مناسب برگزاری سمينار بزرگداشت حافظ شيرازی در لاهور، كتابی به‌نام "حافظ محرم راز" درباره حافظ‌شناسی در شبه قاره تاليف و منتشر كرد. در ١٣٦٨، برای ادامه تحصيل به ايران سفر كرد و در ١٣٧٢، دوره پيوسته كارشناسی ارشد و دكتری زبان و ادبيات فارسی را در دانشكده ادبيات و علوم انسانی دانشگاه تهران به پايان برد. پايان‌نامه او تصحيح ملفوظات خواجه عبيدالله احراری نقشبندی به تحرير و تدوين مير عبدالاول نيشابوری بود.
نوشاهی، همزمان با تحصيل در ايران، در كارهای علمی و پژوهشی درباره شبه قاره با بنياد دايرةالمعارف اسلامی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی همكاری می‌كرد و با دادن مقالاتی در كنگره بين‌المللی هزاره تدوين شاهنامه تهران، ١٣٦٩، كنگره بين‌المللی بزرگداشت نظامی گنجوی تبريز، ١٣٧٠، كنگره بين‌المللی تاريخ پزشكی اسلام و ايران تهران، ١٣٧١ خورشيدی و كنگره بين‌المللی همكاری‌های علمی فرهنگی كشورهای آسيای ميانه و كشورهای همجوار تهران، ١٣٧١ خورشيدی شركت كرده است. نوشاهی نخستين بار در ١٣۵۵، برای مطالعه درباره بهائيت به ايران سفر كرد و پس از آن بارها برای كارهای تحقيقی به ايران سفر كرده است. در ١٣۵۵ و ١٣۵٧ خورشيدی برای تحقيق درباره شاعر و عارفی گمنام به‌نام خواجه فضيل و حی كابلی و بازديد از كتابخانه‌های افغانستان به اين كشور رفت. در ١٣٦٦، برای تكميل طرح كتابشناسی فهرست نسخه‌های خطی فارسی هند به اين كشور سفر كرد. در ١٣٧١، برای يافتن منابع طريقه نقشبنديه به تركيه رفت. از آثار فارسی او فهرست نسخه‌های خطی موزه ملی پاكستان كراچی اسلام آباد، ١٣٦٢؛ فهرست نسخه‌های خطی انجمن ترقی اردو كراچی اسلام آباد، ١٣٦٣؛ جهادنامه مولف مجهول قرن هفتم هجری و ظلم‌نامه اكبر كه ترجمه جهادالاكبر منسوب به غزالی است اسلام آباد، ١٣٦٣؛ به ياد شرافت نوشاهی اسلام آباد، ١٣۵٢؛ فهرست كتاب‌های فارسی چاپ سنگی و كمياب كتابخانه گنج بخش در دو جلد اسلام آباد، ١٣٦۵-١٣٦٩ خورشيدی؛ فهرست چاپ‌های آثار سعدی در شبه قاره و چاپ‌های شروح و ترجمه‌ها و فرهنگ‌نامه‌ها و تضمين‌های آثار وی اسلام آباد، ١٣٦٣؛ مجموعه اشعار پراگنده محمد ماه صداقت كنجاهی لاهور، ١٣٦٧؛ حافظ، محرم راز، اسلام آباد، ١٣٦٧؛ ترجمه و تعليقات ثلاثه غساله تاليف حكيم حبيب‌الرحمان كه فهرست آثار فارسی و عربی تاليف شده در بنگال است اسلام آباد، ١٣٦٨ خورشيدی.
[↑] آثار
- از آثار اردوی او ترجمه و تحشيه و تكمله جامی تاليف علی‌اصغر حكمت اسلام‌آباد، ١٣٦٢ ش
- فارسی اصطلاحات‌سازی، كتابيات كه كتابشناسی فرهنگ‌نامه‌های اصطلاحات فارسی است اسلام باد، ١٣٦۴ ش
- بهارت مين مخطوطات كی فهرستين كه كتابشناسی فهارس نسخه‌های خطی هندوستان است لاهور، ١٣٦٧ ش
- پاكستان مين مخطوطات كی فهرستين كه كتابشناسی فهارس نسخه‌های خطی پاكستان است اسلام آباد، ١٣٦٧ش
- ايران اور افغانستان مين مخطوطات كی فهرستين كه كتابشناسی فهارس نسخه‌های خطی ايران و افغانستان است لاهور، ١٣٧٢ ش
- فهرست مخطوطات كتب‌خانه قريشی كه فهرست نسخه‌های خطی فارسی و اردوی كتابخانه وحيد قريشی در لاهور است لاهور، ١٣٧٢ ش
نوشاهی در سال ١٣٦۵ خورشيدی با همكاری ديگران مجله‌ای به‌نام كتابشناسی درباره مسائل كتابشناسی و كتابداری و فهرست‌نويسی و تصحيح متون داير كرد كه تا كنون سه شماره از آن منتشر شده است. افزون بر آثار ياد شده، از نوشاهی مقالات متعددی در مجلات پاكستان و هند و ايران و دايرةالمعارف‌های اسلامی و تركيه منتشر شده است. تدوين فهرست مشترك نسخه‌های خطی فارسی پاكستان جلد ١۴، اسلام آباد ١٩٩٨ ميلادی.
[۱]
[٢]
[٣]
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.
يادداشت ٢: دوست دانشور ارجمند آقای نصير مهرين در رايان‌پيامی به اين‌جانب، آگاهی داده‌اند که قرار است به‌زودی "بزرگداشت از پنجاه و پنجمین زادروز دکتر عارف نوشاهی و گرامیداشت پنجاه و پنج کتاب چاپ شده‌ی او درحوزه‌ی فرهنگ و زبان دری فارسی در نیم‌قاره‌ی (هند، بنگله‌دیش و پاکستان)" به ابتکار دانشمند گران‌مايه جناب آقای دکتر اسدالله شعور برگزار شود. از اين روی بود که اطلاعات مقدماتی موجود در سطح اينترنت گردآوری و منتشر شد تا در آينده اين اطلاعات به همت فرهيختگان افغانستان در محفل بزرگداشت اين محقق بزرگ پاکستانی تکميل شده و در پيوست‌های اين نوشتار انتشار يابند.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- شريف‌التواريخ، جلد سوم، حصه دوم؛ فارسی آموختگان، ٣٣٣-٣٣۴
[۲]-
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]-
[۴۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ گفت و گو با عارف نوشاهی، سياره مهين فر.
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]