[↑] مسکو در تقاطع اوراسیا
این که آیا سیاست روسیه در آسیای میانه تغییر خواهد کرد یا خیر، سوالی است که در آستانه دیدار "دمیتری مدویدیف" رئیس جمهور فدراسیون روسیه از منطقه مطرح می‌شود. در اوایل ماه جولای رئیس جمهور روسیه دیداری رسمی از ترکمنستان خواهد داشت و سری نیز به قزاقستان می‌زند. در پاییز نیز سفر به قرقیزستان و تاجیکستان پیشبینی شده است که در آنجا اجلاس‌های سران کشورهای مشترک المنافع و سازمان همکاری‌های شانگهای برگزار می‌شوند.
دیدارهای آتی سران، مارا به سوال درباره اهمیت آسیای میانه برای روسیه باز می‌گرداند. تا کنون دکترین جامعی درباره اهداف و وظایف دیپلماسی روسیه در این منطقه پس از فروپاشی شوروی دیده نشده است. از این رو تنها باید درباره اولویت‌های روسیه در راستای آسیای میانه صحبت کرد.
جای تردیدی نیست که حفظ دسترسی به منابع سوختی، عاملی کلیدی در فعالیت‌های دیپلماسی روسی در زمان دمیتری مدویدیف است. در این راستا سفر رئیس جمهور روسیه به عشق آباد امری نمایانگر است.
ترکمنستان که ذخایر اثبات شده گاز آن حدود ٣ تریلیون متر مکعب است، در مدت اخیر فعالانه با آمریکا و اتحادیه اروپا ارتباط برقرار می‌کند که آنها نیز سعی در پیشبرد طرح ساخت خط لوله بدون گذر از روسیه دارند. انتظار می‌رود که دیدار مدویدیف سرنوشت پروژه خط لوله پیرامون دریای خزر که توافقنامه آن حدود یک سال قبل از سوی سران روسیه، قزاقستان و ترکمنستان امضا شده بود را روشن کند. در ماه مه، مدویدیف که مهمان "نورسلطان نظربایف" رئیس جمهور قزاقستان بود، اطلاع داد که آنها توافق کردند که کار روی این پروژه را تحت کنترل دائم خود داشته باشند. متعاقباً این موضوع در مرکز توجه سران در زمان دیدار آتی مدویدیف با رئیس جمهور قزاقستان خواهد بود.
دومین عامل مهم در سیاست منطقه‌ای روسیه، یعنی امنیت نیز دستخوش تغییر نمی‌شود. چهار جمهوری آسیای میانه تشکیل دهنده اکثریت در سازمان پیمان امنیت مشارکتی هستند که ساختار دفاعی اتحاد کشورهای مشترک المنافع است (سه عضو دیگر آن عبارتند از روسیه، بلاروس و ارمنستان). مرکز صقل مبارزات ضد تروریستی به منطقه‌ای منتقل شده است که در معرض انتقال مواد مخدر از افغانستان و تهدید افراط‌گرایی اسلامی قرار دارد.
سازمان پیمان امنیت مشارکتی سعی می‌کند که از ساختاری دفاعی به سازمانی نظامی - سیاسی تبدیل شود که برای همین نیز اختیارات خود را با برعهده گرفتن مسائلی از جمله مهاجرت و مبارزه با قاچاق مواد مخدر گسترش می‌دهد. دستیابی به این اهداف در درجه اول بستگی به این دارد که تا چه حد سازمان با ساختارهای ملی کشورهای عضو در این پیمان همکاری تنگاتنگ داشته باشد. با تمامی کشورها برقراری یک چنین همکاری ممکن نشده است، مثلاً "اسلام کریموف" رئیس جمهور ازبکستان چندی قبل پیشنهاد داد که سازمان پیمان امنیت مشارکتی با سازمان مجمع اقتصادی اوراسیا یکی شود.
قرقیزستان نیز کشوری با پنج میلیون جمعیت است که ذخایر نفت و گاز ندارد و در سیاست روسیه جایگاهی ویژه دارد. بدون احتساب پایگاه هوایی روسیه در کانت قرقیزستان که در ترکیب نیروهای واکنش سریع سازمان پیمان امنیت مشارکتی قرار دارد، روسیه در این کشور از میدان نظامی "اوزرا" (بمعنای دریاچه) استفاده می‌کند که از نظر ویژگی‌های خود برای آزمون اژدرهای زیردریایی عمیق در جهان بی نظیر است؛ همچنین ناوگان نیروی دریایی روسیه در سال جاری به موسسه دفاعی "دستان" قرقیزستان سفارش اژدر و دستگاه‌های ویژه سلاح‌های زیردریایی به مبلغ کل ۴ میلیون دلار را داد.
پس از سوخت و امنیت، راستای مورد اهمیت دیگر در همکاری‌ها با آسیای میانه، همگرایی اقتصادی است که پیشرفت چندانی ندارد و از این رو نیازمند تلاش‌های بسیاری از سوی روسیه است. از دلایلی که مانع این پیشرفت هستند، می‌توان به سطح مختلف اقتصاد کشورها، وعدم تمایل دولتمردان هر کشور به از دست دادن بخشی از استقلال خود اشاره کرد که این برای تشکیل ارگان‌های فرا ملیتی ضروری است. رژیم‌های خودکامه همگرایی بدی دارند. بیخود نبود که هیچ یک از پروژه‌های متحد کننده نه در آسیای میانه و نه در فضای پس از فروپاشی متحقق نشدند. با این حال مسکو و کشورهای آسیای میانه قصد دارند در آینده نیز به‌همگرایی ادامه دهند و اولویت‌ها همین‌طور باقی خواهند ماند. چیز جدید، تنها شرایطی است که مدویدیف باید در آن کار کند. شرکای روسیه در آسیای میانه از محل رقابت سیاسی کشورهای خارجی، به شرکت کنندگان در مبارزه بر سر نفوذ در منطقه تبدیل می‌شوند. بدین ترتیب، ارتقای جایگاه آنها منجر به تضعیف نقش روسیه بعنوان "کنترل کننده" این بخش از اوراسیا می‌شود که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی به آن رسیده است. روسیه همچنان مرکزی قوی برای کشش خواهد ماند که حل برخی از مشکلات پیچیده در منطقه، از جمله استفاده از رودهای بین‌المللی و یا روابط بین ازبکستان و تاجیکستان که مانع توسعه ساختارهای همگرایانه است، به این کشور بستگی دارد. مسکو بدون شک در چنین نقشی مورد نیاز خواهد بود.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای خبرگزاری "نووستی" توسط صنوبر شرماتووا برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- شرماتووا، صنوبر، مسکو در تقاطع اوراسیا، مسکو: خبرگزاری "نووستی"
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب‌سايت خبرگزاری "نووستی" روسيه
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]