[تاریخ اسلام] [زنان پیامبر اسلام]
عایشه صدیقه (زاده سال ۴ پس از بعثت، سال ۹ پیش از هجرت - درگذشته ۵۷ هجری قمری) یکی از همسران محمد پسر عبدالله و دختر ابوبکر نخستین خلیفه از خلفای راشدین بود.[۱] عایشه جزو دوازده پیشوای اهل سنت می‌باشد. او احادیث زیادی نقل کرده که برای اهل سنت بسیار مهم و معتبر می‌باشد.
[↑] زندگی‌نامه
عایشه بنت ابی‌بکر بن ابی‌قحافه بن عامر بن عمرو بن کعب بن سعد بن تیم بن مرۀ بن کعب بن لؤی که با لقب‌های «ام المؤمنین» و «أم عبدالله» یاد شده است، در سال هشتم یا نهم قبل از هجرت در مکه زاده شد[٢]. مادرش، «ام رومان» است که ابوبکر در عصر جاهلی با او ازدواج کرده بود، و نام او «زینب» دختر عامر بن عُمیر بن بن ذهل بن رهمان بن الحارث بن غنم بن مالک بن کنانه[تاریخ طبری، ج ۴، ص ۱۵٦٨] و از قبیلۀ کنانه بود که مسلمان شد و هجرت کرد[مولودی، سپهروز، عایشه در حیات محمد(ص)، ص ٣٢]. عبدالرحمان و عایشه فرزندان او بودند.[تاریخ طبری، ج ۴، ص ۱۵٦٨]
بر اساس برخی روایات، عایشه در شش یا هفت سالگی به عقد محمد درآمد، و محمد در نه سالگی با او نزدیکی کرد.[٣] در حال حاضر، انتقاداتی نسبت به محمد طرح می‌شود، اما طبق اعتقاد مسلمانان و عده‌ای از مورخان، این عمل در آن زمان رایج بوده است.
در خصوص سن ازدواج پیامبر با عایشه اختلاف نظر وجود دارد. طبق برخی روایات این ازدواج در ۹ سالگی و طبق برخی دیگر در ۱۳ یا ۱۴ سالگی انجام شده است. در روایتی که در خصال از امام صادق روایت شده است:
- «رسول خدا با پانزده زن ازدواج کرد، و با سیزده نفر از آنان در آمیخت، و چون از دنیا رفت نه نفر از آنان همسرش بودند، و اما آن دو نفری که آن جناب با ایشان آمیزش نکرد، یکی عمره بود، و دیگری سنا، و اما آن سیزده نفری که با ایشان بیامیخت، اول خدیجه دختر خویلد بود، و بعد از او با سـوده دختر زمعـه ازدواج کرد، و سپس با ام سـلمه که نامـش هنـد، و دختر ابی‌امیـه بود، و سپـس با ام عبـدالله عایشـه دختـر ابی‌بکـر، و آن گاه با حفصـه دختـر عمـر...»[۴]
بر اساس این روایت، ازدواج در سال ۴ یا ۵ پس از هجرت انجام شده و در آن هنگام عایشه بیش از ۱۳ سال داشته است.
برخی منابع اسلامی عمدتاً اهل سنت، به ازدواج زود هنگام عایشه اشاره دارند. به نقل از صحیح بخاری، عایشه در سن شش سالگی به پیشنهاد محمد به ازدواج وی در آمد:
- پیامبر از ابوبکر ازدواج با عایشه را تقاضا کرد. ابوبکر گفت: «اما من برادر تو هستم». پیامبر گفت: «من و تو در دین الله و کتابش برادر هستیم اما عایشه بر من حلال است.»[۵][*]
طبری می‌نویسد: «و نیز در همین سال (سال اول هجرت) پیامبر با عایشه زفاف کرد و این در ذی‌قعده هشت ماه پس از آمدن مدینه بود. و به‌قولی در ماه شوال هفت ماه پس از آمدن وی بود، ازدواج با عایشه سه سال پیش از هجرت و پس از وفات خدیجه در مکه انجام شده بود و عایشه در آنوقت شش ساله و به‌قولی هفت ساله بود.»[طبری، تاریخ طبری (ترجمۀ فارسی)، ج ٣، ص ۹٣٠]. همو دربارۀ مزایای عایشه نسبت به دیگر همسران محمد از زبان عایشه می‌افزادید:
- «فرشته به‌صورت من نازل شد، هفت ساله بودم که زن پیامبر شدم، نه ساله بودم که به خانۀ او رفتم، دوشیزه بودم که زن او شدم و هیچیک از زنان وی در این مزیت مانند من نبود، وقتی وحی بدو می‌آمد من با او زیر یک لحاف بودم، مرا از همه کس بیشتر دوست داشت، در قضیه‌ای که نزدیک بود مایۀ هلاکت امت شود، آیۀ قرآن دربارۀ من نازل شد، جبرئیل را دیدم و هیچکس از زنان وی به جز من او را ندید، در خانۀ من درگذشت و هیچکس جز فرشته و من به‌کار وی نپرداخت.»[تاریخ طبری، ج ٣، ص ۹٣۱]
بنا بر برخی از این روایات، هنگامی که عایشه ۹ سال سن داشت محمد (که ۵۴ سال سن داشت) با وی همبستر شد. در آن دوران در میان عرب ازدواج در سنین پائین مرسوم بود. دختران به‌خاطر شرایط جوی خیلی زود به بلوغ می‌رسیدند و دوشادوش دیگران به امور جاری منزل مانند شیر دوشیدن و نان پختن و... می‌پرداختند. این رسوم هنوز هم در بسیاری از مناطق بادیه‌نشین عرب وجود دارد. و در سال‌های اول ازدواج‌شان با همسن و سالانش حتی در حضور پیامبر مشغول بازی می‌بود (شماره ۱۵۱)؛ هنگامی که محمد (در ۶۳) درگذشت عایشه هجده سال سن داشت.[*]
ازدواج زودهنگام عایشه مورد توجه برخی از منتقدان اسلام بوده است. مدافعان اسلام معتقدند عایشه رشد کافی داشته یا به رایج بودن این نوع ازدواج تا زمان‌های اخیر اشاره می‌کنند[*]. نمونه دیگر آن در اسلام ازدواج فاطمه زهرا در ۹ سالگی با علی است. او تنها نه ماه و نیم بعد در سن ده سالگی (نیمه رمضان سال دوم هجرت) حسن را به‌دنیا آورد. آن‌ها همچنین ادعا می‌کنند دختران به‌طور متوسط در مناطق گرم‌سیر زودتر از نظر جسمی بالغ می‌شوند. اما این مسأله به لحاظ علمی مورد یقین نیست.[۹]
از عایشه نقل شده است: رسول‌الله به من گفت: «تو دوبار قبل از اینکه من با تو ازدواج کنم در رویاهای من ظهور کرده بودی. من فرشته‌ای را دیدم که ترا در تکه‌ای لباس ابریشمی حمل می‌کرد، من به او گفتم، لباسش را در بیاور و او را نگاه‌دار، او تو بودی.» به‌خود گفتم اگر این از طرف الله است، پس این باید واقعا اتفاق بیافتند.[۱٠] وقتی پیامبر با من ازدواج کرد، مادرم نزد من آمد و مرا وادار کرد که به خانه پیامبر وارد شوم، و هیچ چیز موجب تحیر من نشد، مگر آمدن پیامبر به‌نزد من قبل از ظهر.[۱۱] پیامبر اسلام وقتی با من ازدواج کرد که من شش یا هفت ساله بودم. وقتی ما به مدینه آمدیم، چند زن آمدند، ام رومان وقتی من در حال تاب‌بازی بودم پیش من آمد، مرا بردند، آماده و آرایشم کردند، بعد مرا نزد پیامبر خدا بردند، و او وقتی من ۹ ساله بودم با من جماع کـرد. او مـرا جلـوی در نگه‌داشــت و مـن از خنـده در حـال ترکیـدن بـودم.[۱٢] من در حضور پیامبر با عروسک‌هایم بازی می‌کردم و دختر بچه‌های دیگر که دوستان من بودند نیز با من همبازی می‌شدند. وقتی پیامبر خدا به مکان بازی من وارد می‌شد آن‌ها (دوستان عایشه) پنهان می‌شدند، اما پیامبر آن‌ها را صدا می‌کرد تا بیایند و با من بازی کنند. (بازی با عروسک و تصاویر ممنوع است، اما برای عایشه مجاز بود زیرا در آن زمان وی هنوز دختر کوچکی بود، و هنوز به سن تکلیف نرسیده بود (فاتح البری ج. ۱۳ ص. ۱۴۳)[۱٣]
عایشه روایت کرده‌است که وقتی پیامبر با او ازدواج کرده وی ۷ سال داشته، و وقتی به خانه پیامبر وارد شده‌است ۹ سال داشته‌است، و عروسکهایش همراه وی بوده‌اند، و وقتی پیامبر اسلام فوت شد، وی ۱۸ سال سن داشته‌است.[۱۴]
[↑] ...
[٦]
[٧]
[٨]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
يادداشت ٢: محمدجریر طبری گوید: «وقتی پیامبر عایشه را گرفت، صغیر بود و درخور زناشویی نبود...» (تاریخ طبری، ج ۴، ص ۱٢۸۹)
در تاریخ طبری آمده: «عایشه گوید: و چون به مدینه رفتیم، ابوبکر در سنح، در محلۀ بنی‌حارث بن خزرج فرود آمد. روزی پیامبر به خانۀ ما آمد، تنی چند از مردان انصار و چند زن با وی بودند، مادرم بیامد، من در ننوی بودم و باد می‌خوردم. مادرم مرا از ننو پایین آورد و سرپوش مرا بیاورد و صورتم را با آب بشست. آنگاه مرا کشید و برد و چون به نزدیک در رسیدم مرا نگهداشت تا کمی آرام شدم. آنگاه به درون رفتم. پیامبر خدا در اطاق ما بر تختی نشسته بود. گوید: مرا کنار او نشانید و گغت: «این خانوادۀ تو است، خدا آن‌ها را به تو مبارک کناد و ترا به آن‌ها مبارک کناد.» و مردم و زنان برفتند و پیامبر در خانه‌ام با من زفاف کرد، نه شتری کشتند، و نه بزی سر بریدند، من آن وقت هفت سال داشتم ...» (تاریخ طبری، ج ۴، صص ۱٢۹۱-۱٢۹٢)طبری می‌افزاید: عروة بن زبیر به عبدالمالک بن مروان چنین نوشت: «... سه سال یا نزدیک به سه سال پیش از هجرت پیامبر، و پس از وفات خدیجه، عایشه را عقد کرد، پیامبر دوبار عایشه را دیده بود و به او می‌گفتند: «این زن تو است». عایشه آن وقت شش سال داشت. هنگامی که پیامبر به مدینه هجرت کرد، با عایشه زفاف کرد و هنگام زفاف عایشه نه سال داشت.» (تاریخ طبری، ج ۴، ص ۱٢۹٢).ابن‌هشام می‌نویسد: «و دوم (زن رسول‌الله) عایشه بود و سید او را در مکه بخواست و چون به مدینه رفت، او را به‌خانه برد. و هفت ساله بود چون نکاح وی کرد و نُه ساله بود که وی را به‌خانه برد.» (ابن‌هشام، سیرت رسول‌الله، ج ٢، ص ۱۱٠٠)احمد بن ابی‌یعقوب، بدون آن‌که سن عایشه را ذکر کند، نوشته است: «سپس عایشه دختر ابی‌بکر بن ابی‌قحافه که او را در مکه عقد کرد و در مدینه با او همبستر شد». (تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۴۵۳)ابوالحسن علی بن حسین مسعودی، در کتاب التنبیه و الاشراف، می‌نویسد: «و هم به ماه شوال رسول خدا با عاشیه دختر ابوبکر که نه ساله و بقولی کمتر بود زفاف کرد. در مکه او را که هفت ساله و بقولی شش ساله بود بزنی گرفته بود.» (التنبیه و الاشراف، ص ٢۱۴)بازهم مسعودی در کتاب مروج‌الذهب می‌نویسد: «و با عایشه دختر ابوبکر که نه ساله بود عروسی کرد. پیش از هجرت با عایشه که هفت سال داشت ازدواج کرده بود. گویند هنگام ازدواج عایشه شش سال داشت و هفت ماه پس از هجرت در مدینه با او عروسی کرد. از عایشه نقل کرده‌اند که هنگام وفات پیغمبر خدا وی هیجده سال داشته است.» (مروج‌الذهب، ج ۱، ص ٦۴۳)در جلد هشتم طبقات کبرای ابن سعد آمده است: «و چون عایشه در آن هنگام شش ساله بود، رسول خدا چند سال بعد یعنی هنگام ورود به مدینه با او زفاف کرد.» (طبقات کبرای ابن سعد، ج ۸، ص ۵٦)«محمد بن عمر واقدی، از عبدالرحمان ابن ابی‌رجال، از پدرش و او از مادرش عمرة دختر عبدالرحمان بن سعد بن زرارة ما را خبر داد که می‌گفته است: شنیدم عایشه می‌گفت پیامبر در ماه شوال سال دهم بعثت و سه سال پیش از هجرت مرا که شش ساله بودم به همسری برگزید و پیامبر هجرت فرمود و به روز دوشنبه دوازدهم ربیع‌الاول وارد مدینه شد و در ماه شوال همان سال که هشتمین ماه هجرت بود، با من زفاف فرمود و در آن هنگام نه ساله بودم.» (طبقات کبرای ابن سعد، ج ۸، ص ۵۷)«محمد بن حمید عبدی از معمر از زهری و هشام بن هروة ما را خبر داد که هر دو می‌گفته‌اند: پیامبر با عایشه در نه یا هفت سالگی زفاف فرموده است»«احمد بن اسحاق حضرمی، از وهیب از عبیدالله بن عمرو از یزید بن رومان، از عروة، از عایشه ما را خبر داد که می‌گفته است: به روزگار رسول خدا عروسک بازی می‌کردم.»«کثیر بن هشام، از جعفر بن برقان، از زُهری ما را خبر داد که می‌گفته است: پیامبر در شش سالگی عایشه او را عقد و در نه سالگی با او زفاف فرمود و در هیجده سالگی او رحلت فرمود.» (طبقات کبرای ابن سعد، ج ۸، ص ٦٠)
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴: مهدیزاده کابلی، نقدی بر سن عایشه
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- عایشه، ویکی‌پدیا، دانشنامۀ آزاد
[٢]-
[٣]- Bukhari|۵|۵۸|۲۳۴, Bukhari-usc|۵|۵۸|۲۳۶, Bukhari-usc|۷|۶۲|۶۴Bukhari-usc|۷|۶۲|۶۵,Bukhari-usc|۷|۶۲|۸۸, Muslim|۸|۳۳۰۹, Muslim-usc|۸|۳۳۱۰,Muslim-usc|۸|۳۳۱۱,Abudawud|۴۱|۴۹۱۵, Abudawud-usc|۴۱|۴۹۱۷[۴]- ترجمه تفسير الميزان، ج ۱٦، صص ۴٧۲-۴٧۳
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]- The Timing of Normal Puberty and the Age Limits of Sexual Precocity: Variations around the World, Secular Trends, and Changes after Migration - Parent et al. 24 (5): 668-End...[۱٠]- صحیح بخاری، ۹، ۸۷، ۱۴۰
[۱۱]- صحیح بخاری، ۷، ۶۲، ۹۰
[۱٢]- سنن ابو داوود، ۳۱: ۴۹۱۵، ۳۱: ۴۹۱۶ و ۳۱: ۴۹۱۷
[۱٣]- صحیح بخاری، ۸، ۷۳، ۱۵۱
[۱۴]- صحیح مسلم، ۸: ۳۳۱۱؛ از کتاب‌های دیگر که سن عایشه را همین میزان دانسته‌اند می‌توان از «الطبقات کبری» (۴۸-۴۶/۸)، «اسدالغابه» (۱۸۹/۷)، «الاصابه» (۲۲۳/۸)، «البدایه و النهایه» (۹۱/۸) و «سیر اعلام النبلاء» (۱۵۰،۱۴۹/۲) نام برد.
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]