- اسطوره‌شناسی
- …
- …
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[...] [...]
در زمان‌های بسیار دور، انسان ناشناخته‌ها و وقایع طبیعی مانند باران، صاعقه، گرما و سرما، شب و روز، تغییر فصل، مرگ و زندگی و مانند این‌ها را زاییده قدرت خدایانی می‌دانست که بر زمین و موجودات آن حکومت می‌کردند. از نظر آن‌ها این خدایان نه تنها به‌خودی خود در انجام بعضی امور و وقایع دست داشتند بلکه مناسبات و روابط بین آن‌ها هم در سرنوشت انسان‌ها تاثیر مستقیم داشت. خدایان باستان در تمام جوامع بشری وجود داشته‌اند و هیاتی انسانی با نیروی مافوق بشری داشته‌اند، آن‌ها جاودان بودند و می‌توانستند با انسان‌های عادی وصلت کرده و بچه‌دار شوند، فرزندان این خدایان "نیمه خدا" بودند و با وجود داشتن قدرت مافوق بشری، میرا بودند. و خدایان و داستان‌های اساطیری در ابتدا به‌منظور توضیح اسرار زندگی به‌کار می‌رفتند اما به‌تدریج نبرد موجودات افسانه‌ای و ماجراهای پر آب و تاب قهرمانان چنان شیرین و جذاب شد که با وجود پیشرفت علم، اساطیر باقی ماندند و در تمام هنرها حضور بارزی یافتند.
در این میان اساطیر یونان به‌دلیل تکیه فراوان ادبیات باستان یونان و بعد ادبیات مدرن جهان بر آن‌ها و همچنین ساده‌تر بودن نام‌های خدایان به گوش آشناتر است. به‌همین دلیل معرفی خدایان اساطیری را با معرفی مختصر خدایان المپ (The Olympians) آغاز می‌کنیم.
در اساطیر یونانی، ۱٢ خدای مرد و زن با عمر جاودانه بر جهان حکمرانی می‌کردند. خدایان کوه المپ، که به‌دلیل زندگی بر قله المپ به این نام خوانده می‌شدند، بعد از غلبه بر تیتان، خدای خورشید، به‌قدرت رسیدند. تمامی خدایان المپ با یکدیگر خویشاوندی دارند. رومیان نیز از بیشتر خدایان زن و مرد یونانی با نام‌های جدید اقتباس کرده‌اند.
در تلقى مردم یونان، خدایان به‌صورت انسان تصور مى‌شدند و خصوصیات انسانی داشتند ولى جاودانه بودند. اساطیر یونان، فرهنگ انسانی خدایان به‌شمار مى‌رود، نخستین خداى یونان "گائیا" بود که انسان و حیوان و گیاه را خلق مى‌کرد. و آخرین خدا، "کرونوس" بود؛ خدايی بی‌رحم که اولاد خودش را مى‌خورد. تنها یکى از فرزندان او به‌نام "زئوس" به‌همت مادرش "رآ" از چنگال پدر، جان بدر برد.
یونانيان می‌گويند وقتی بين سه خدای اصلی يعنی زئوس، پوزئيدون و هادس پشك انداختند آسمان‌ها به زئوس، زمين به پوزئيدون و زيرزمين به هادس رسيد. اين‌ها هر سه با هم برادرند و پسران كورونوس - خدای كشت و زرع - اند. كورونوس در ديار هادس است و در غياب وی زئوس تواناترين خدايان به‌شمار می‌رود.
۱- زئوس (ژوپيتر روميان) تواناترين خدايان يونان بود و وی را رب‌النوع آسمان و باران و تندر می‌دانستند و معتقد بودند كه سلطنت از اوست و برخی شاهان يونان خود را از بازماندگان وی می‌شمردند و خوشبختی و بدبختی را از او می‌دانستند.
٢- آرس (مارس روميان) پسر زئوس و هرا، خدای توفان‌های شمال بود و قحط و طاعون و كشتار را از او می‌دانستند و به‌همين جهت خدای جنگ هم بود.
٣- هرا (ژنون روميان) همسر زئوس و الهه آسمان و ماه و زناشويی، هرا پاسبان زنان شوهردار و پشتيبان ايشان در زادن بود.
۴- هفائيستون (وولكن روميان) خدای آتش و بدين جهت خدای آهنگران و آهنگری نيز بود. هومر ساختن جوشن و اسلحه آخيلوس (آشيل) را از او دانسته است.
۵- آتنه (مينرو روميان) الهه آذرخش بود و او را پشتيبان مردان جنگی می‌دانستند كه سپر خود را به روی آن‌ها می‌كشيد و آن‌ها را در ميان ابرها پنهان می‌كرد و اين نكات را كرارا هومر در ايلياد آورده است. همچنين وی الهه هوش و خرد و هنر بود و او را خدای كشاورزی نيز می‌دانستند.
٦- هرمس (مركور روميان) خدای باد و نيز رب‌النوع سخن‌آوری و اختراع‌های ظريف و فصاحت و خط و دانش‌ها و كشتی‌رانی و راه‌ها و بازرگانی و موسيقی بود. يونانيان هرمس را مخترع نی و چنگ می‌دانستند.
٧- فوبوس (آپولون روميان) خدای آفتاب و به‌معنی درخشان است او را همچنين خدای چراگاه‌ها و پاسبان گله‌های گاوان می‌دانستند. فوبوس خدای جوانی و ورزش هم بود و ورزشكاران و كشتی‌گيران و دوندگان و شكارافگانان را پشتيبانی می‌كرد و خدای پيشگويی و معجزه و شعر و موسيقی بود.
٨- آرتميس (ديان روميان) الهه زمين و چشمه‌سارها و رودها و درياچه‌ها و مرداب‌ها بود و يونانيان آن را خونخوار و مورد پرستش مردم وحشی می‌دانستند كه آدمی‌زادگان را برای او قربانی می‌كردند.
۹- آفروديت (ونوس روميان) الهه بار آوردن زمين و گل‌ها و باغ‌ها و نيز زيبايی و عشق بود. (در كردی به باكره آفرت و به‌دختر دوت می‌گويند. البته كچ، كنيشك و كنی هم به‌دختران می‌گويند)
۱٠- هادس (پلوتون روميان) به‌معنی ناپديد است و وی در نظر يونانيان فرمان‌روای زيرزمين بود. به‌همين جهت او را زئوس زيرزمين هم می‌گفتند و نيز خدای مردگان، گنج‌ها و تخم‌هايی كه در زيرزمين نهفته بود.
۱۱- پوزيئدون (نپتون روميان) فرمان‌روای آب‌ها و خدای دريا و چشمه‌سارها و نيز كسی كه زمين در آغوش او يا روی شانه‌های او بود و هرگاه كه می‌خواست می‌توانست آن را بلرزاند.
۱٢- دمتر (سرس روميان) الهه زمين و كشاورزی و خرمن بود.
۱٣- كوره (پرسفون يا پروزرپين روميان) دختر دمتر و الهه روييدن گياهان.
۱۴- ديونيزوس (باكوس روميان) خدای رويانيدن گياهان و باده و انگور چينی و مستی بود. بعضی عقيده دارند كه ديونيزوس از خدايان هند بوده كه يونانيان نيز آن را پرستيده‌اند.
۱۵- رئا (سيبل روميان) خواهر و همسر كرونوس و مظهر طبيعت و زمين بارآور و كشت ناكرده بود و او را مادر بيشتر خدايان می‌دانستند.
۱٦- نره خدای دريای آرام كه هرگز با كشتی‌ها ناسازگار نبود و خدايی ملايم و دادگر به‌شمار می‌آمد. يك سری ديگر از خدايان يونان خدايان محلی بودند و قلمرو محدودی داشتند. مثلا كاليپسو الهه آب در جزيره اوژيژی بود كه اوليس را سال‌ها در آن‌جا نگه‌داشت و يا سيرسه كه راز همه گياهان را می‌دانست تنها در قلمرو جزيره سيرسه خدايی می‌كرد. او با دارويی همه ياران اوليس را به خوك تبديل كرد اما اوليس وقتی در جست‌وجوی‌شان به خانه سيرسه نزديك می‌شد، هرمس از راه رسيد و او را آگاه كرد و به او گياهی داد تا جادوی سيرسه كارگر نيفتد.
[↑] اسطوره‌شناسی
با توجه به گوناگونی افسانه‌ها و اساطیر یونان باستان مشکل است که بتوان درخت خانوادگی واحدی را برای خدایان و اسطوره‌های یونان رسم نمود. با این حال دو روایت از اسطوره‌های یونان موجود است که برای اکثریت یونانیان باستان قابل قبول بوده است. یکی توسط هزویاد (Hesiod) - قرن هشتم پیش از میلاد - شـاعر یونان باسـتان در کتـاب Theogony (شـجره‌ی خـدایان) و دیگـری مجمـوعه‌ی کتابخـانه (The Library) که توسط یکی از مولفان داستان‌های اساطیر به‌نام آپولادوروس (Apollodorus) در قرن دوم پیش از میلاد تالیف شده است. با توجه به اسطوره‌های یونان در مورد افسانه‌ی آفرینش، خداوند ِمطلق کیئاس (Chaos در یونانی به‌معنای تهی شگرف) شروع و پایه‌ی همه‌ی آفرینش بود. از کیئاس الهه‌ی زمین گیئا (Gaea)، دنیای بی‌پایان و ژرف فرو جهان (Underworld) و خدای عشق اروس (Eros)، به‌وجود آمدند. اروس، خدای عشق، وظیفه‌ی به‌هم رساندن جاودانان را برای تولید مثل بر عهده داشت. کیئاس شب را به‌وجود آورد، و گیئا الهه‌ی زمین، خدای آسمان‌ها اورانوس (Uranus) را و پس از او کوه ها، دریا، و خدایانی به‌نام تایتان‌ها (Titans) را به‌وجود آورد. تایتان‌ها قدرتمند و بزرگ بودند و کرداری خودپسندانه و گستاخانه داشتند. جوان‌ترین و مهم‌ترین تایتان کرونوس (Cronus) نام داشت. اورانوس و گیئا که خداوند و الهه‌ی آسمان و زمین بودند همچنین سایکلوپ‌ها را (Cyclopes) به‌وجود آوردند. غول‌هایی یک چشم که آذرخش و صاعقه را پدید می‌آوردند. از جمله مشخصات دیگر اسطوره‌های یونانی علاوه بر اختلاف آنان از منطقه‌ای به منطقه‌ی دیگر، تجسم خدایان شبیه به آدمیان بود. با همان کالبد و با همان احساسات و همین‌طور با زندگی اجتماعی در طبقات مختلف قدرت شبیه به انسان‌ها. با این حال تفاوت عمده‌ای میان خدایان و انسان‌ها وجود داشت: انسان‌ها می‌مردند، ولی خدایان جاودان بودند. قهرمانان نیز بخش عمده‌ای از اسطوره‌های یونان را تشکیل می‌دادند و داستان‌هایی که در مورد آن‌ها گفته می‌شد اغلب برای مردم بسیار جدی تلقی می‌گشتند. یونانیان قهرمانان انسانی گذشته را از خدایان به‌خود نزدیک‌تر و شبیه‌تر می‌دانستند.
[↑] …
[↑] …
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[۱]
[٢]
[٣]
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]
[۴۵]
[۴٦]
[۴٧]
[۴٨]
[۴۹]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[۲]-
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]-
[۴۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]