 |
|
واسیلی بارتولد
◉ زندگی‌نامه
◉ آثار
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون
.
شرق‌شناسی خاورشناسان روسی
آکادمیسین واسیلی ولادیمیروویچ بارتولد (به انگلیسی: Vasily Vladimirovich Bartold؛ به روسی: Василий Владимирович Бартольд) معروف به "ویلهلم بارتلد" (زاده‌ی ۱۸۶۹ م - درگذشته‌ی ۱۹۳۰ م)، شرق‌شناس نامی روسی بود که به گفته‌ی سر ا. دنیسن راس، خاورشناس نامور انگلیسی، عصر نوینی را در شناخت تاریخ آسیای میانه و سرزمین‌های آریایی می‌گشاید[۱]. اکثر مورخان معاصر اسلامی با نام بارتولد آشنا هستند.
| ▲ | زندگی‌نامه |
 |
واسیلی ولادیمیروویچ بارتولد، در سوم (۱۵) نوامبر سال ۱۸٦۹ میلادی (۱٢۸٦ هـ.ق) در شهر سن پطرزبورگ در خانواده‌ی آلمانی‌تبار روسی‌شده به‌دنیا آمد. نیاکان پدری وی از مردم منطقه‌ی ساحلی دریای بالتیک بودند. نیای مادری او کشیشی لوتری بود که از هامبورگ به روسیه مهاجرت اختیار کرده و پدر و. و. بارتولد در حسب حال خود[٢] می‌نویسد که: ثروت پدرش را فرزندان وی حفظ نکردند و پس از انقلاب اکتبر ۱۹۱٧ میلادی (۱٣٣٦ هـ.ق) هیچ یک از فرزندان پدر او در شمار مهاجران در نیامده، ولی تمول این خاندان به و. و. بارتولد اجازه داد تا در روزگار کودکی و جوانی، معلومات انسانی جامع‌الاطرافی کسب کند و به‌ویژه زبان‌های باستانی کلاسیک (یونانی و لاتین قدیم) و زبان های کنونی اروپای غربی را فراگیرد و از آن پس رشته‌ی تخصصی را که از ایام مکتب آرزو می‌کرده - یعنی تاریخ را - برگزیند. در سال ۱۸۸٧ بارتولد ژیمناز هشتم سن‌پترزبورگ را به پایان رسانید و به اخذ مدال طلا موفق گردید؛ و پس از اندک تردیدی که در انتخاب تاریخ باستان و یا تاریخ کشورهای خاورمیانه و نزدیک پیدا کرد، سرانجام رشتۀ اخیر را برگزید و در پائیز همان سال ۱۸۸٧ وارد دانشکده‌ی زبان‌های شرقی دانشگاه سن‌پترزبورگ شد و در بخش عربی، فارسی، ترکی، تاتاری، به تلمذ پرداخت.
بارتولد در سال‌های دانشجویی زبان‌های عربی و فارسی و ترکی را فراگرفت ولی آن‌چه بیش از هر چیز جالب توجه وی بود، همانا تاریخ کشورهای خاورمیانه و نزدیک در قرون وسطی بوده است. در آن زمان در دانشکدۀ مزبور این بخش شرق‌شناسی در مقام قیاس با فقه‌اللغة مقام سوم را واجد بود. بعدها بارتولد یادآور شد که: تاریخ شرق را در دانشکدۀ فقط یک استاد به نام وسلوفسکی تدریس می‌کرد، که تاریخ جهانگردی اروپاییان را در مشرق‌زمین به‌صورت یک رشتۀ کلی درس می‌داد و از آن گذشته چند درس هم در تاریخ آسیای میانه می‌افزود.
ن. ای. وسلوفسکی که کرسی استادی تاریخ مشرق‌زمین را به‌عهده داشت (۱۸۴۸-۱۹۱۸) بارتولد را در انتخاب شغل و فعالیت کاملاً مخیر ساخت و آزاد گذاشت.
رهبر علمی واقعی و. و. بارتولد، ویکتور رمانویچ روزن (۱۸۴۹-۱۹٠۸) که دانشمندی برجسته و دارای معلومات کثیرالجوانب بوده، شمرده می‌شود[٣]. با این‌که اسلاف وی فرانسوی بودند، میهن‌پرستی روسی و پرشور بود و به آینده‌ی بزرگ و درخشان دانش شرق‌شناسی روسی ایمان داشت[۴] و با عشق و حرارتی سرشار به تعلیم شرق‌شناسان جوان همت می‌گماشت[۵].
و. و. بارتولد، به‌گفته‌ی خود وی «در ضمن اشتغالات دانشگاهی، مانند دیگر شرق‌شناسان جوان آن‌زمان، بیش‌تر تحت رهبری بارون روزن استاد عرب‌شناس قرار داشته؛ وی مردی بود هنرمند و مستعد و جدی که شرق‌شناسان مبتدی را به‌سوی خویش جلب می‌کرد»[٦] و. و. بارتولد در دانشگاه با پ. م. ملیورانسکی ترک‌شناس (۱۸٦۸-۱۹٠٦) نزدیک شد و تا حدی که تفاوت سنی و موقع اجتماعی اجازه می‌داده به آکادمیسین و. و. رادلوف (۱۸٣٧-۱۹۱۸) ترک‌شناس نیز تقرب جست[٧].
| ▲ | آثار |
مجموعه آثار بارتلد که در سال‌های ۱۹۶۳ تا ۱۹۷۷ میلادی در مسکو انتشار یافت، بیش از هفت هزار صفحه‌است. از آثار معروف وی می‌توان چنین نام برد:
- تاریخ مختصر ترکمنستان (A Short History of Turkestan)
- تاریخ سیمیرچیه
- الغ‌بیگ (Ulugh-Beg)
- میر علی‌شیر
- تاریخ ترکمن
- ترکستان‌نامه (Turkestan Down to the Mongol Invasion)
- معرفی و شناسایی جلدهای دوم و سوم عالم‌آرای نادری در سال ۱۲۹۴
- تذکره‌ی جغرافیای تاریخی ایران (An Historical Geography of Iran)
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی با استفاده از نوشته‌ی ای. پطروشفسکی برشته‌ی تحرير درآمده است.
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- بارتولد، ترکستان‌نامه، ترجمه‌ی کریم کشاورز، یادداشت مترجم، ج ۱، ص پنج
[٢]- پدرش در آغاز تولد، نام ویلیهم را بر وی گذاشت.
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ ...