پــِستان (به انگلیسی: Breast) دو یا چند غدهٔ بزرگ بر سینهٔ جانوران پستاندار است که نزد زن‌ها بزرگتر است و از آن شیر برای بچه می‌تراود.[۱] انسان‌ها دو پستان دارند و پستان در دختران پیش از بلوغ و در مردان در سراسر عمر کوچک است. پستان‌ها در زنان در هنگام بارداری و به‌ویژه پس از زایمان بسیار بزرگ می‌شوند.[٢]
پستان زنان و تا اندازه‌ای سینه مردان عملکرد تحریک جنسی نیز دارند[٣] و در ادبیات به آن‌ها اشارات زیادی شده‌است. پستان زنان به طور معمول یکی از محدوده‌های شهوت‌زا به‌شمار می‌آیند زیرا تراکم عصب‌هایی که انتهای حسی آن‌ها در سر پستان قرار دارد زیاد است و بنابر این لمس این ناحیه پیام‌های زیادی به مغز ارسال می‌کند. وجود این تعداد از انتهاهای عصبی هم‌چنین دلیل اصلی این امر است که بخشی از زنان، برعکس بخش دیگر، لمس در این ناحیه را تجربه‌ای لذت‌بخش نمی‌دانند و ارسال یک‌باره شمار زیادی پیام تحریک‌کننده به مغز را به حالتی ناراحت‌کننده تجربه می‌کنند.[۴] به‌خاطر این رابطه با تحریک جنسی در جوامعی که جنسیت با شرم و تابو همراه است، پستان نیز از اعضای تابو بدن زن به‌شمار می‌رود. از این روی، در زبان فارسی دری، برای پستان واژه سینه نیز به‌کار می‌رود.[۵]
[↑] کالبدشناسی
نوک پستان یا سرپستان[۱] (به انگلیسی: Nipple یا Teat) برآمدگی روی پستان است که محل خروج شیر می‌باشد. نوک پستان توانایی تحریک جنسی را نیز دارا می‌باشد که در حالت تحریک شده به‌صورت سفت و شق در خواهد آمد[٦].
هاله (یا هالۀ دور پستان و به انگلیسی: Areola) معمولاً قهوه‌ای رنگ اطراف نوک پستان را می‌گویند که شکل آن در انسان‌ها معمولاً دایره یا بیضوی می‌باشد. اندازه آن بسته به فرد متفاوت است ولی معمولاً اندازه هاله در زنان بزرگتر از مردان می‌باشد. رنگ آن می‌تواند در طی دوران کودکی تا میانسالی تغییر یابد. هاله در دختران گلی‌رنگ و در زنان زاییده تیره‌رنگ است[٧].
پستان‌ها از توده چربی تشکیل شده‌اند که غدد شیری و مجاری شیری آن، توده چربی را مانند لانه زنبور کرده است[٨]. این غده‌ها تحت تأثیر تغییرات شیمیائی بدن قرار می‌گیرند به طوری که یاخته‌های شیرساز که سطح غده‌ها را پوشانیده‌اند، تحت تأثیر سه هورمون اساسی زنانه یعنی استروژن، پروسترون، و پورلاکتین قرار دارند و در بانوانی که در سنینی هستند که میتوانند باردار شوند همه ماهه این غده‌ها تحریک می‌شوند، بزرگ و پر از مایع می‌گردند و این امر باعث می‌شود که آن موقع بسیاری از بانوان سنگینی در پستان خود احساس نمایند[۹].
پستان، گاهی دردناک است و حتی در لحظه‌ی لمس، در پستان توده‌ای حس می‌شود، این امر سه چهار روز پیش از آغاز عادت ماهانه شروع می‌شود. وقتی که قاعدگی آغاز می‌شود این تحریکات هورمونی متوقف می‌شوند. در یک پستان سالم، بزرگی حجم یاخته‌های شیر و مایع فروکش می‌کنند و به حال اول برمی‌گردند.[۱٠]
غدد پستانی بجز دوران بارداری و شیردهی در یک مرحله غیر فعال به‌سر می‌برند. ساختار اصلی آن‌ها بافت چربی و همینطور بافت کشی متشکل از رشته‌های الاستیک است. هر پستان از ۵۱٠٠ بخش به‌نام «لوب» تشکیل شده است که مانند گلبرگ‌های گل مینا در کنار هم قرار دارند. هر لوب به‌نوبه خود از لوبول‌های کوچک‌تر و در نهایت هزاران لوبول ریز تشکیل یافته است که در آن‌ها شیر تولید می‌شود. در بین این اجزا شیارهایی به‌نام مجرا وجود دارد که به‌مرکز نوک پستان در ناحیه تیره پوست که «آراُلا» نام دارد منتهی می‌شود. فضای باقی‌مانده میان مجراها و لوبول‌ها را چربی پر می‌کند.
هر کدام از این غدد مولد در سطح رویی قفسه سینه و در بالای ماهیچه پکتورالیس قرار دارند. زمان حاملگی حجم اجزای خوشه مانند داخل لوب‌ها افزایش یافته و طی دوره تولید شیر، سلول‌ها مواد تشکیل‌دهنده شیر از جمله پروتئین و چربی تولید می‌کنند. این سلول‌ها هم‌چنین به‌هنگام شیردهی منقبض شده و باعث خروج شیر از پستان‌ها می‌شوند.
داخل پستان‌ها هیچ ماهیچه‌ای وجود ندارد، بلکه ماهیچه «پکتورالیس» درست زیر آن‌ها قرار گرفته و دنده‌ها را می‌پوشاند. علاوه بر بافت چربی و فیبرهای الاستیک می‌توان به رگ‌های خونی و هم‌چنین رگ‌های لنفاوی در سینه اشاره نمود. رگ‌های لنفاوی در مسیر خود به اجزای لوبیا مانندی به‌نام غدد لنفاوی که معمولاً زیر بغل، کشاله ران‌ها و دیگر نواحی بدن یافت می‌شوند، می‌پیوندند.
شکل ویژه پستان‌ها و جایگاه مخصوص‌شان از طریق رباط‌های خاصی که بافت پستان‌ها را در بر گرفته و آن‌ها را حفاظت می‌کنند تعیین می‌شود. این رشته‌ها که به «رباط‌های کوپر» معروفند در دوره حاملگی و نیز کهولت شل و یا کشیده می‌شوند و موجبات آویزان شدن آن‌ها را فراهم می‌آورند.
هورمون‌های جنسی در رشد و تکامل پستان‌ها در دوره بلوغ و تولید شیر از اهمیت بسزایی برخوردارند. استروژن در رشد و نمو غدد و مجاری پستان نقش داشته و پروژسترون محرک اصلی تغییر و تکامل سلول‌های سازنده شیر می‌باشد.
از دیگر هورمون‌های موثر می‌توان به پرولاکتین اشاره کرد که از قسمت پیشین غده هیپوفیز ترشح شده و عامل محرک تولید شیر می‌باشد. در پاسخ به محرک مکش نوزاد، اکسیتوسین (مترشح در هیپوفیز پسین) به‌نوبه خود موجب خروج شیر از پستان مادر می‌شود.
اصولاً تحریکات هورمونی موجب رشد مجاری و بافت آلویولار و هم‌چنین بافت چربی و در نتیجه افزایش حجم پستان می‌شود. نوک پستان‌ها و ناحیه اطراف آن نیز بزرگتر شده و به لمس و تحریکات خارجی حساس می‌شوند. در دوران عادت ماهانه زنان، پستان‌ها تحت تاثیر هورمون‌های جنسی دچار تغییرات خاصی می‌شوند که در هر شخص به گونه‌ای متفاوت بروز می‌کند. از جمله این تغییرات می‌توان به افزایش حجم، ورم و نیز درد خفیفی در آن‌ها اشاره کرد.
این علامات معمولاً پس از چند روز اول پریود ناپدید می‌شوند. در دوره بارداری سایز پستان‌ها بنا بر تاثیر هورمون پروژسترون به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. نوک پستان‌ها و نواحی پیرامون‌شان نیز بزرگتر شده و دارای رنگ دانه‌های بیشتری می‌شوند. این مکانیزم چربی پستان‌ها را جایگزین کرده و آن‌ها را برای تولید شیر در مرحله نهایی حاملگی آماده می‌سازد. درست پس از زایمان، شیر در پستان‌ها ساخته می‌شود. بعد از اتمام دوره شیردهی پستان‌ها به‌حالت دوران شروع حاملگی بر می‌گردند. در دوره پس از یائسگی نیز گرچه ممکن است شکل پستان‌ها زیاد تغییر نکند، اما قسمت عمده ساختار مخصوص تولید شیر با چربی جایگزین می‌شود. در هر صورت گفتنی است پستان‌های زن تنها در دوره حاملگی او شکل قطعی و نهایی خود را می‌گیرند.
با توجه به این که هدف اصلی از وجود پستان‌ها نقش مهم آن‌ها در ساختن شیر برای شیردهی می‌باشد، اما این دوران تنها دوره مختصری از زندگی زن را تشکیل می‌دهد و با نقش زیبایی‌شناختی آن‌ها در کیفیت زندگی‌اش به‌هیچ وجه قابل مقایسه نیست.
از آن‌جا که سینه‌های زن نشان اصلی مونث بودن اوست، رضایت او از فرم‌شان در هویت و ابراز وجود او از اهمیت به‌سزایی برخوردار می‌باشد. مراقبت و توجه لازم به سینه‌ها بخشی از سلامتی و زیبایی یک زن است که در بهبود روحیه‌اش موثر می‌باشد.
[↑] نقش پستان‌ها
اصولاً پستان‌های زن را نمی‌توان جزئی از اندام جنسی او به‌شمار آورد. مهم‌ترین نقش آن‌ها در شیردهی است ولی از طرفی نمی‌توان نقش به‌سزای پستان‌ها در تحریکات جنسی و لذت شهوانی را نادیده گرفت. فرایند ظهور و رشد سینه‌های زن در دوره بلوغ جنسی‌اش رخ می‌دهد و این رشد توسط هورمون‌های جنسی از جمله استروژن و پروژسترون کنترل می‌شود.
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- پستان، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد، به نقل از: لغتنامه دهخدا: پستان.
[٢]- Are breasts and nipples sexual organs?, 007 Breasts (Female Intelligence Agency 007)[٣]- همان‌جا
[۴]- خبرنامهٔ دوازدهم فرهنگستان زبان و ادب فارسی، آسیب‌شناسی فارسی ۲، دکتر نصرالله پورجوادی.
[۵]- همان‌جا
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]