- واژه‌شناسی
- زمان وقوع معراج
- داستان معراج
- معراج در قرآن
- معراج در روایات
- دیدگاه‌های موافقان و مخالفان
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[تاریخ اسلام] [زندگی‌نامۀ محمد]
معراج یا اِسرأ و معراج (به عربی: الإسراء والمعراج؛ به انگلیسی: Isra and Mi'raj؛ به آلمانی: Himmelfahrt Mohammeds)، بر اساس آیات قرآن و روایات اسلامی، به سیر شبانه محمد بن عبدالله، پیامبر اسلام، از مسجدالحرام به مسجدالاقصی[۱] و عروج او از مسجدالاقصی به آسمان گفته می‌شود[٢].
دربارۀ داستان معراج، میان دانشمندان مسلمانان و به‌ویژه در روایات اسلامی اختلافات فراوان وجود دارد که بیشتر بر پایۀ خرافات بنا یافته‌اند[٣]. گذشته ار این، این داسـتان می‌توانـد اقتباسـی از افسـانه‌های پشـینیان[۴] باشـد؛ چون وقایع مشـابه آن (عروج به آسمان)، در ادیان دیگـر، ماننـد: عـروج اشـعیا نبی در یهودیـت[۵]، عیسـی مسـیح[٦] و پولـس رسـول در مسـیحیت[٧] و کرتیـر موبـد و ارداویـراف در آیین زرتشـتی[٨]، نیز گزارش شده است.
این داستان جذاب، به‌رغم درستی یا نادرستی آن، سوژه‌ی بسیار جالب، در ادبیات فارسی، برای نویسندگان «معراج‌نامه‌ها» و هنرمندان، به‌ویژه نقاشان نیز بوده است. مسافران این‌گونه سفرهای روحانی، در واقع، شارحان سفرنامه‌های خیالی روح و روان خویش‌اند؛ چرا که آنان خود با توجه به ذوق و عقاید خویش، پله‌های نردبان عروج را طی می‌کنند.
[↑] واژه‌شناسی
داستان معراج محمد، پیامبر اسلام، از دو بخش شکل گرفته است، که بخش نخست آن از مسجدالحرام (در شهر مکه) تا مسجدالاقصی (در سرزمین اسراییل) و بر عکس انجام شده است که این بخش را اصطلاحاً در تاریخ‌ها «اِسرأ» می‌نامند و به بخش دوم که از مسجدالاقصی به آسمان‌ها انجام شده است، اصطلاحاً «معراج» می‌گویند.[۹]
واژۀ «اِسرأ» مصدر عربی است، به‌معنای سیر دادن در شب، به شب راه رفتن، در شب سیر کردن. حدیث اِسرأ: حدیث معراج[۱٠]
واژۀ «معراج» (جمع: معارج و معاریج) اسم عربی است، به‌معنای نردبان، پلکان، آنچه که به‌وسیلۀ آن بالا بروند، شب معراج: شبی که پیامبر اسلام به‌امر خدای تعالی عروج کرد به‌سوی خدا و به‌مقامی رسید که هیچ‌یک از خلایق به آن مقام نرسیده است.[۱۱]
[↑] زمان وقوع معراج
در این‌که اِسرأ و معراج محمد، پیامبر اسلام، در چه سالی از سال‌های بعثت اتفاق افتاده، اختلاف است. آنچه بر حسب ظاهر مسلم می‌نماید، وقوع آن در مکه و پیش از هجرت محمد به مدینه است. دلیل این هم آن است که آیه‌ی که در این باره در سورۀ اِسرأ آمده و هم آیات سورۀ نجم همگی در مکه نازل شده‌اند.
از ابن‌عباس نقل شده که گفته است در سال دوم بعثت بوده، چنان‌که برخی گفته‌اند: شانزده ماه پس از بعثت محمد انجام شده است.[۱٢] از کتاب خرائج راوندی از علی بن ابی‌طالب روایت شده که در سال سوم اتفاق افتاده است.[۱٣] اقوال دیگری هم وجود دارد، مانند قول به وقوع آن در سال پنجم یا ششم یا دهم یا دوازدهم و یا این‌که گفته‌اند: یک‌سال و پنج‌ماه پیش از هجرت یا یک‌سال و شش‌ماه و یا شش‌ماه قبل از آن...[۱۴]
اما روی‌هم‌رفته از روایات چنان به‌نظر می‌رسد که معراج پیامبر، برخلاف آنچه برخی پنداشته‌اند، پیش از درگذشت ابوطالب و خدیجه بوده و بنابراین، ظاهر آن است که معراج قبل از سال دهم انجام شده باشد.
گذشته از این، در مورد لحظه‌ی وقوع آن نیز اختلاف‌نظر است. زیرا، برخی گفته‌اند: در شب هفدهم ماه مبارک رمضان بوده و قول دیگر آن‌که در شب ربیع‌الاول و یا شب دوم آن‌ماه و یا در شب بیست‌وهفتم رجب انجام شده و یا شب اول ماه رجب بوده...[۱۵]
[↑] داستان معراج
[↑] معراج در قرآن
[↑] معراج در روایات
[↑] دیدگاه‌های موافقان و مخالفان
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]- تأثیرگذاری ارداویرفنامه بر قرآن و روایات اسلامی، در مورد معراج، آشکار است، اگر چه با مقایسه‌ی تطبیقی آن‌ها می‌توان به اشتراکات و افتراقات آن‌ها پی برد. گفتنی است که ارداویرفنامه، بر اساس نظر برخی از دانش‌پژوهان اولین معراج‌نامه ادیان است. اما این نظر قابل تأمل و در صحت آن تردید است.
[۹]-
[۱٠]- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، ج ۱، ص ۱۵۵
[۱۱]- همان‌جا، ج ٢، ص ۱٨٢۵
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]