- واژه‌شناسی
- تاریخچۀ مطالعات
- طبقه‌بندی علمی
- ریخت‌شناسی
- استفاده از ابزار
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[فرگشت انسان] [انسان‌تباران]
جنوبی‌کپی‌آسا با نام علمی: «استرالوپی‌تسین» (Australopithecine)، زیرتباری از تبار «انسان‌تباران» (هومینینا)[۱] است[٢] که به‌طور کلی، به‌هر گونه‌ای در سرده‌های «جنوبی‌کپی» یا «پرامردم» گفته می‌شود[٣]. این گونه‌ها در دوران «پلیو پلیستوسن» (Plio-Pleistocene) بین ۲،۵ تا ۱،۵ میلیون سال پیش، می‌زیسته‌اند. آن‌ها روی دو پا راه می‌رفته‌اند و از لحاظ دندانی شبیه انسان‌ها بودند، ولی مغزی بزرگتر از مغز یک کپی امروزی (چون شامپانزه) نداشتند[۴].
«جنوبی‌کپی‌آسا» در دورۀ پلیوسن می‌زیست و شامل دو سرده‌ی زیر است: «جنوبی‌کپی»، که در ۴ میلیون سال پیش ظهور کرد و «پرامردم»، که در ۲،۷ میلیون سال پیش پدید آمد[۵]. همچنین، ممکن است این زیرتبار «انسان‌تباران» شامل هموند(عضو)های: «کنیانتروپوس» یا «کنیامردم پخت‌رخ» (Kenyanthropus)، «آردی‌کپی» یا «آردی‌پیتکوس» (Ardipithecus) و «پرااینتروپوس» (Praeanthropus) نیز گردد[٦]. به هر حال، نسل جنوبی‌کپی‌آساها به‌طور موازی با آن اجداد مستقیم انسان می‌زیست که از ۴ تا ۲،۵ میلیون سال پیش زندگی می‌کرد[٧].
[↑] واژه‌شناسی
«جنوبی‌کپی‌آسا»، واژۀ برساخته برای نام‌گذاری «Australopithecine» در زبان فارسی دری است. ایـن زیـرتـبــاری از انـســان‌تـبــار، «اســترالـوپیـتـن» (Australopithen) نیز نامیده می‌شود[٨].
وقتی «جنوبی‌کپی‌آسا» به‌تنهایی به‌کار رود، این واژه به‌معنای دو سردهٔ «جنوبی‌کپی» و «پرامردم» با هم است. گاهی «جنوبی‌کپی» (استرالوپیتکوس) را «جنـوبی‌کپـی‌آسـای باریک‌اندام» لقـب داده‌انـد؛ در حـالـی که «پـرامـردم» (پـارانـتـروپـوس) را «جنوبی‌کپی‌آسای تناور» نامیده‌اند[۹].
چند سال پیش، تمام این یافته‌ها، فقط به‌نام‌های «انسان‌سانان» (هومینیدها) و «کَپی‌های بزرگ» (میمون‌های آدم‌نما = پان‌گیدها) یاد می‌گردیدند و هر دو گروه به‌عنوان دو خانواده‌ی مجزا در نظر گرفته می‌شد. بعدها این نظر تغییر کرد و «جنوبی‌کپی‌آسا» زیرخانواده‌ی این طبقه‌بندی شناخته شد[۱٠].
[↑] تاریخچۀ مطالعات
نخستین سنگواره‌ای «جنوبی‌کپی‌آسا» (Australopithecine) که در شرق آفریقا کشف شد، مربوط به جمجمه یک «پرامردم بویسی» یا «استرالوپیتکوس بویسی» (Australopithecus boisei) بود که در حفاری سال ۱۹۵۹، توسط «ماری لیکی» (Mary Leakey)، باستان‌شناس و مردم‌شناس بریتانیایی، در «تنگ اُلدُوای» (Olduvai Gorge)، در شمال تانزانیا به‌دست آمد. از آن پس، خانوادۀ لیکی، به حفاری‌های بیشتری در آن تنگی پرداختند، که سبب، کشف نمونه‌های بیشتر از «جنوبی‌کپی‌آسا»، «هومو هابیلیس» (انسان ماهر) و «هومو ارکتوس» شد[۱۱].
دانشمندان به‌تازگی بازماندۀ «جنوبی‌کپی‌آسا» جدیدی را در غار باستانی مالاپا، که در ۴۵ کیلومتری شمال غربی شهر ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی واقع شده است، پیدا کردند. این سنگواره‌های متعلق به «جنوبی‌کپی سدیبا» (Australopithecus sediba) است که حدود ۱،۹ میلیون سال پیش در آن‌جا می‌زیست. تصور می‌شود که احتمالاً «جنوبی‌کپی افریقایی» به «جنوبی‌کپی سدیبا» تکامل یافته است. اما برخی از دانشمندان دیگر، احتمال می‌دهند که این تکامل در جهت پیدایش «هومو ارکتوس» بوده است[۱٢].
[↑] طبقه‌بندی علمی
جنوبی‌کپی‌آسا (براساس رده‌بندی ریموند آرتور دارت در سال ۱۹۲۵ میلادی)، از فرمانرو جانوران[۱٣]، شاخه‌ی طنابداران[۱۴]، رده‌ی پستانداران[۱۵]، راسته‌ی نخستی‌سانان (نخستی‌ها یا پریمات‌ها)[۱٦]، خانواده‌ی انسان‌سانان[۱٧]، زیرخانواده‌ی انسان‌سایان[۱٨]، تبار انسان‌تباران[۱۹] و زیرتبار جنوبی‌کپی‌آسا است[٢٠].
در تبارشناسی جدید، جنوبی‌کپی‌آسا شامل سه سرده‌ی «جنوبی‌کپی»، «پرامردم» و «آردی‌کپی» است و نیز این سه سرده، به گونه‌های زیر طبقه‌بندی می‌شوند[٢۱]:
- جنوبی‌کپی (Australopithecus)
- جنوبی‌کپی عفاری (Australopithecus afarensis)
- جنوبی‌کپی افریقایی (Australopithecus africanus)
- جنوبی‌کپی انامی (Australopithecus anamensis)
- جنوبی‌کپی بحرالغزالی (Australopithecus bahrelghazali)
- جنوبی‌کپی گارهی (Australopithecus garhi)
- پرامردم (Paranthropus)
- پرامردم تناور (Paranthropus robustus)
- پرامردم بویسی (Paranthropus boisei)
- پرامردم اتیوپی (Paranthropus aethiopicus)
- آردی‌کپی (Ardipithecus)
- آردی‌کپی رامید (Ardipithecus ramidus)
[↑] ریخت‌شناسی
جنوبی‌کپی‌آسایان برای جابه‌جایی و پیمودن راه در خشکی از دو پای خود بر روی زمین استفاده می‌کردند. آن‌ها بازوانی درازتر در مقایسه با دیگر اعضای خانواده‌ی انسان‌سانان دارند. قد یک جنوبی‌کپی‌آسا در حالت ایستاده، به‌طور میانگین بین ۱،۲ تا ۱،۵ متر است و وزن آن‌ها از ۳٠ تا ۵۵ کیلو است[٢٢].
«دودیسی جنسی» (Sexual dimorphism) در جنوبی‌کپی‌آسایان بیشتر از اعضای هوموها (سردهٔ انسان‌ها) و پان‌ها (سرده‌ی از زیرخانوادهٔ انسان‌ساییان) و کمتر از گوریل‌ها و پونگوها (اورانگوتان‌ها) است. اندازهٔ مغز آن‌ها، حدود ۳۵٠ تا ٦٠٠ سانتی‌مترمکعب است[٢٣].
جنوبی‌کپی‌آسایان دندان‌های آسیاب نسبتاً ضخیم‌تر داشتند و مینای دندان آن‌ها بیشتر از مینای دندان انسان‌ها و کپی‌ها بود. اما دندان‌های نیش آن‌ها کوچکتر از دندان‌های نیش کپی‌های مدرن بود[٢۴]. جمجمۀ استرالوپیتکوس در مقایسه با جمجمعۀ شامپانزه نشان می‌دهد که این جنوبی‌کپی چانه‌ای گردتر دارد.[٢۵]
[↑] استفاده از ابزار
استرالوپیتکوس بر خلاف شامپانزه روی درخت ها لانه نمی‌ساخت[٢٦]. به گفتۀ توماس فورد، او ابزار جمع می‌کرد و در جای مناسبی آن‌ها را می‌انباشت. در کنار سنگواره‌ی این میمون‌های آدم‌نمای آفریقایی (جنوبی‌کپی) چمچمه‌هایی از بابون‌ها پیدا شده است[٢٧].
با پیداشدن نشانه و ضربه‌هایی بر روی استخوان‌های چند میمون مانند بابون و غیره برخی از دانشمندان فکر می‌کنند که این ضربه‌ها اثر چماق و سنگ‌هایی است استرالوپیتکوس‌ها بر بدن آن‌ها وارد کرده‌اند. ممکن است این نشانه‌ها بر اثر پنجه و چنگال حیوانات درنده باشد. استرالوپیتکوس جز با چوب و سنگ نمی‌توانست با بابون در بیفتد و او را شکار کند[٢٨].
آنچه مسلم است این است که بابون حیوانی قوی است و سروکار داشتن با چنین جانوری که گاهی به اندازۀ یک شیر خطرناک است، مهارت و شجاعت زیادی می‌خواهد[٢۹].
دکتر ریموند دارت، از همان آغاز تأکید کرد که موجوداتی که کشف کرده است، ابزار - شاید از سنگ، و مطمئناً از استخوان - ساخته بودند. به‌نظر او، استرالوپیتکوس‌ها با استفاده از استخوان ران بزکوهی به‌صورت چماق، با دشمنان خود می‌جنگیدند و شکار خود را می‌کشتند. حتی او مدعی شد که یکی از یافته‌هایش با کاربرد آتش نیز آشنایی داشته است و بی‌درنگ، به‌یاد شخصیت افسانه‌ای پرومتئوس که آتش را از نزد خدایان آورد، او را «استرالوپیتکوس پرومتئوس» یا «استرالوپیتک پرومته» (Australopithecus Prometheus) نامید[٣٠]. توماس فورد، در کتاب خود زیر فرنام «پیدایش و تکامل انسان» می‌نویسد:
- «پروفسور رایموند دارت، در جای دیگر همراه سنگواره‌ی استرالوپیتکوس مقداری زغال پیدا کرد. پروفسور دارت فکر می‌کرد، این میمون‌آدم‌نما آتش می‌افروخت.
در اسطوره‌های یونان آمده است که آتش تنها نزد خدایان بود و آدم‌ها از این نعمت بهره‌ای نداشتند. پرومتوس یکی از تیتان‌ها یا انسان‌های غول‌پیکر آن‌زمان بود. این تیتان بر خلاف ارادۀ خدایان آتش را به‌زمین آورد و آن‌را به انسان‌ها داد. این کار پرومتوس خشم خدای خدایان، زئوس را برانگیخت و برای این کار پرومتوس را به‌سختی مجازات کرد.
پروفسور دارت از این جهت نام پرومتوس را روی این میمون‌های آدم‌نما گذاشت که خیال می‌کرد این زغال‌ها از بازمانده‌ی آتشی است که استرالوپیتکوس افروخته است. به‌هر حال، پیداشدن زغال نزد این میمون‌های آدم‌نما ثابت نمی‌کند که استرالوپیتکوس از آتش استفاده می‌کرد. ممکن است، این آدم‌نما کنار شاخه‌ای که از روی تصادف آتش گرفته است مرده باشد.»[٣۱]
البته جهان دانش موافقت نکرد و تنها در این حد پذیرفت که استرالوپیتکوس‌ها موجوداتی «نزدیک به انسان» یا «میمون انسان» و راست قامت بودند؛ اما مغزشان کوچک بود و ابزار نداشتند.[٣٢]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[٣]- همان‌جا
[۴]- جنوبی‌کپی‌آسا، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۵]- همان‌جا
[٦]- »Australopithecine«, From Wikipedia, the free encyclopedia[٧]- جنوبی‌کپی‌آسا، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٨]- »Australopithecina«, die freie Enzyklopädie[۹]- جنوبی‌کپی‌آسا، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢٢]-
[٢٣]-
[٢۴]-
[٢۵]- فورد، توماس، پیدایش و تکامل انسان، ترجمۀ کاوه برزگر، ص ۴۲
[٢٦]- همان‌جا
[٢٧]- همان‌جا
[٢٨]- همان‌جا
[٢۹]- همان‌جا
[٣٠]- ولاهوس، اولیویا، درآمدی بر انسان‌شناسی (تبار انسان و فرهنگ انسانی)، گرداندۀ سعید یوسف، ص ٨٦
[٣۱]- فورد، توماس، پیدایش و تکامل انسان، ۴۴-ترجمۀ کاوه برزگر، صص ۴۲
[٣٢]- ولاهوس، اولیویا، درآمدی بر انسان‌شناسی (تبار انسان و فرهنگ انسانی)، گرداندۀ سعید یوسف، ص ٨٦
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]