[اخترشناسی] [صور فلکی]
آندرومدا یا اِمرَاةالمُسَلسَله (زن بَر زَنجیر) (به انگلیسی: Andromeda یا Constellation؛ به آلمانی: Sternbild؛ به یونانی: Ἀνδρομέδα)، یکی از صورت‌های فلکی در شمال استوای آسمانی است که بزرگترین کهکشان همسایه به کهکشان راه شیری در آن دیده می‌شود[۱]. معمولاً در کتاب‌های کیهان‌شناسی، آن کهکشان را نیز به‌همین نام می‌خوانند[٢].
[↑] در اساطیر
آندرومدا، نام اروپایی این پیکر آسمانی، در اساطیر یونانی نام زنی است که در بند اژدهایی در ساحلی در حبشه با زنجیر زندانی بود[٣]. «پرساوش» (پرسئوس) پهلوان، عاشق وی شد و با کشتن اژدهای، او را نجات داد و با وی ازدواج کرد[۴].
در اسطوره‌های یونانی چنین آمده است: «آندرومدا دختر زیبای «کفِئوس» (قیفاووس) و «کاسیوپه» (ذات‌الکرسی) است. مادرش ادعا کرد که او زیباتر از نرئیدها (پریان دریایی) است. پریان، از این خودخواهی بیش از اندازه به‌خشم آمدند و به پوسیدون شکایت کردند. «نپتون»، برای تنبیه آندرومدا، او را به صخره‌ای در کناره دریا زنجیر کرد تا شکار اژدهایی دریایی شود که در آن هنگام ساحل دریا را عرصه تاخت و تاز خود کرده بود. درست در همان لحظه‌ای که اژدها به اندرومدا حمله آورده بود، پرسئوس (برساووش) با جادو، غول دریایی را به سنگ بدل کرد و آندرومدا را نجات داد.»[۵]
خاندان و فرزندان پرسئوس و آندرومده را در اساطیر یونانی، پرسئید (Perseidae) می‌نامند. به روایتی، پرسئوس و دانائه هفت پسر و یک دختر و بنا به یک روایت دیگر هفت پسر و دو دختر داشته‌اند. این خانواده بر طبق حکایات اساطیری در شهر تیرینس یونان حکومت کرده‌اند[٦]. نخستین فرمانروا و سرسلسلهٔ آن‌ها یکی از پسران پرسئوس و آندرومدا به‌نام پرسس، نیای پارسیان، بوده است[٧].
[↑] در اخترشناسی
آندرومدا، یکی از ۴۸ صورت فلکی است که توسط اخترشناس یونانی - رومی قرن دوم، بطلمیوس، لیست شده‌اند و هم‌چنین یکی از ۸۸ صورت فلکی امروزی است. نام این صورت فلکی برگرفته از نام آندرومده دختر کاسیوپه در اساطیر یونانی است که به صخره‌ای زنجیر شد تا توسط هیولای دریا، کتوس، خورده شود. آندرومدا به‌همراه چندین صورت فلکی دیگر که همگی بر اساس شخصیت‌های «افسانه پرسئوس» نام‌گذاری شده‌اند، در شب‌های پاییزی در نیم‌کره شمالی واضح‌ترین حالت را دارند. به‌دلیل میل شمالی آن، آندرومدا تنها از نقاطی که در شمال عرض جغرافیایی ۴۰ درجه جنوبی قرار دارند، قابل مشاهده است و برای نقاطی که در جنوب عرض جغرافیایی ۴۰ درجه قرار می‌گیرند پایین‌تر از افق است. آندرومدا با مساحتی برابر ۷۲۲ درجه مربع، یکی از بزرگترین صورت‌های فلکی است. این مساحت ۵۵٪ اندازه بزرگترین صورت فلکی (مارباریک) و بیش از ۱۰ برابر کوچک‌ترین صورت فلکی (چلیپا) است[٨].
از کتاب صورالکواکب اثر عبدالرحمان صوفی
روشن‌ترین ستاره آندرومدا، «سرةالفرس» (Alpha Andromeda)، یک ستاره دوتایی است که گاهی آن را به‌عنوان بخشی از صورت فلکی «اسب بالدار» (فَرَس اعظم) نیز برشمرده‌اند. ستاره دیگر آن، «عناق‌الارض» (Gamma Andromeda)، یک ستاره دوتایی رنگی است که هدف محبوبی برای اخترشناسان تازه کار به‌شمار می‌رود. «جنب‌المسلسله» (Beta Andromeda) یک غول سرخ است که رنگ آن با چشم برهنه قابل مشاهده است[۹].
کهکشان زن بر زنجیر (M31) که ۲٫۲ میلیون سال نوری با زمین فاصله دارد، نزدیک‌ترین کهکشان مارپیچی به راه شیری است و دورترین پدیده‌ای است که با چشم برهنه دیده می‌شود.[۱٠] این کهکشان یکی از روشن‌ترین اجرام مسیه است. چندین کهکشان کم فروغ‌تر مانند مسیه ۳۲ و مسیه ۱۱۰ که کهکشان‌های همراه زن بر زنجیر هستند؛ و یا کهکشان دورتر ان‌جی‌سی ۸۹۱ نیز در صورت فلکی زن بر زنجیر جای دارند. سحابی گلوله برف آبی (یا سحابی گلوله برف، ان‌جی‌سی ۷۶۶۲) که یک سحابی سیاره‌نماست نیز با تلسکوپ به‌صورت یک جسم گرد آبی قابل دیدن است[۱۱].
در اخترشناسی چینی، ستارگانی که زن بر زنجیر را می‌سازند، همگی اعضای چهار صورت فلکی دیگر بودند که از نظر اخترشناسی و اساطیری در خور اهمیت بوده‌اند. در اسطوره‌شناسی هندوئیسم نیز یک صورت فلکی مرتبط با زن بر زنجیر وجود دارد[۱٢].
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: دکتر اریک اوبلاکر، صورت فلکی زن به زنجیر کشیده‌شده
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]-
[٣]-
[۴]- آندرومده، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]- فراس، نایجل، آسمان شب، ترجمهٔ علی رؤوف، مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی، چاپ دوم - بهمن ۱۳۶۹. ص ۳۰
[۱۱]-
[۱٢]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]