فهرست مندرجات«دولت اسلامی عراق و شام» چیست؟
(داعش سازمانی با تفکر بنیادگرایانه)
- زمینه‌های پیدایش
- آرمان‌شهر داعش
- جنگ در دو جبهه
- اشتراک منافع تهران-واشنگتن
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
[قبل] [بعد]
«دولت اسلامی عراق و شام» موسوم به «داعِش»، سازمانی با تفکر بنیادگرایانه است که اینک نقش تاثیرگذاری را در تحولات منطقه ایفا می‌کند. بخش‌هایی از اخبار رسانه‌های جهان معطوف به نقش این سازمان مسلح نوظهور در منطقه است.
داعش چیست؟ ریشه‌های فکری آن از کجاست؟ رهبریت آن به‌دنبال تحقق کدام اهداف است؟ و از همه مهم‌تر این‌که آرایش منافع ایران و امریکا در منطقه چگونه است؟ این پرسش‌ها از آن‌رو اهمیت دارند که:
- مبارزه مسلحانه با انگیزه جهاد، مشی اصلی این سازمان را تشکیل می‌دهد.
- به‌رغم عمر کوتاه این سازمان، نیروهای رزمی آن، مناطق قابل توجهی را در دو کشور عراق و سوریه تحت تصرف خود درآورده که نشان از توان رزمی این سازمان دارد.
- همان‌طور که از نام این سازمان مشخص است، گزیدن نام «دولت اسلامی» نشان از آرمان‌شهر این سازمان برای عراق و سوریه با بنیاد نهادن حکومتی بر مبنای اسلام، دارد. نماد این سازمان شعار «لا اله الا الله، محمد رسول‌الله» منقش بر پرچمی سیاه رنگ است.
- ارتش آزاد سوریه (ارتش جدا شده از سوریه) این تشکل را دست‌ساخته جمهوری اسلامی می‌داند. از این‌رو، شناخت زمینه پیدایش این سازمان، قدرت داوری در این ادعا را به ما می‌دهد.
[↑] زمینه‌های پیدایش
یکم؛ مقابله با امریکا در عراق: با بالاگرفتن حمله به اهداف امریکا در عراق، تدریجاً گروه‌های کوچک جهادی در اکتبر ۲۰۰۶ (سه سال پس از اشغال عراق) زیر چتر سازمانی با نام «دولت اسلامی عراق» به‌رهبری «ابوعمر البغدادی» گردهم آمدند.
این تشکل به موازات شکل گرفتن گروه‌های شیعه مسلح مثل «جیش المهدی» علیه حضور ارتش امریکا، ضربه زدن و اخراج امریکا از عراق را هدف خود قرار داده بود.
جزو نخستین عملیات‌های موفق این سازمان مسلح، آزاد کردن زندانیان ابوغریب، حمله به بانک مرکزی عراق و وزارت دادگستری این کشور بود.
از دسامبر ۲۰۱۳ این سازمان مناطقی از شهر فلوجه در عراق را به تصرف خود درآورده است.
دوم؛ مقابله با دولت سوریه: با بالاگرفتن جنگ داخلی سوریه، یکی از سازمان‌های مسلحی که در جبهه اپوزسیون سوریه سلاح در دست گرفتند «جبهه نصرت» بود. نام کامل این جریان مسلح «جبهة النصرة لاحرار الشام» (جبهه پیروزی آزادمردان شام) است که در اواخر ۲۰۱۱ تأسیس شد.
به کار بردن نام شام (به‌جای سوریه) که منطقه‌ای به گستردگی سوریه، اردن، لبنان، اسرائیل و فلسطین و بخش‌هایی از غرب عراق و صحرای سینا را شامل می‌شد، ریشه‌های فکری این سازمان را نشان می‌دهد. با گزیدن این نام، بازگشت به دوران اقتدار خلافت اموی، آرمان این سازمان است.
به گفته جبهة النصره، ضربات سنگینی به دولت بشار اسد از قبیل انفجار مرکز ستاد مشترک سوریه (که منجر به کشته‌شدن وزیر دفاع سوریه شد) و هم‌چنین انفجار باشگاه افسران این کشور، به‌دست این گروه صورت گرفته است.
سوم؛ اتحاد میان دولت اسلامی عراق و جبهةالنصره: به‌شرحی که گفته شد دولت اسلامی عراق به‌دنبال بنیاد نهادن دولتی اسلامی در عراق و جبهة النصره به دنبال بازسازی خلافت اسلامی در شام بود.
به‌رغم نضج گرفتن این دو جریان با دو انگیزه متفاوت (یکی به‌منظور مقابله با امریکا در عراق و دیگری به‌منظور مقابله با رژیم بشار اسد)، ریشه‌های فکری آنان به یک‌جا منتهی می‌شود: بنیادگرایی اسلامی از نوع سلفی.
کافی است به یادآوریم که این دو جریان سیاسی به محض تصرف هر منطقه‌ای مبادرت به اجرای موازین شرعی و اجرای حدود و سختگیری در این زمینه‌ها می‌کنند. گزارش‌های تصویری در یوتیوپ نشان می‌دهد که مثلاً مردم به‌دلیل امتناع از حضور در نماز جمعه، مورد تأدیب و تحمل شلاق توسط این گروه قرار گرفته‌اند.
چنین شد که ریشه‌های سلفی این دو جریان از یک‌سو و ضرورت یاری رسانی نظامی به یکدیگر از سوی دیگر، سرانجام در ۹ مارس ۲۰۱۳ منتهی به تأسیس دولت اسلامی عراق و شام (داعش) شد. این رویداد پس از آن بود که هر دو سازمان، تبعیت و پیروی خود را از ایمن الظواهری رهبر القاعده اعلام نموده بودند.
با اعلام رسمی رهبر جبهة النصره مبنی بر ارتباط سازمانی با دولت اسلامی عراق (که خود در شمار سازمان‌های زیر مجموعه القاعده بود) و تصریح بر این‌که جبهة النصره امتداد دولت اسلامی عراق است، جبهة النصره در دسامبر ۲۰۱۲ توسط امریکا و متعاقب آن در می ۲۰۱۳ توسط شورای امنیت و به اجماع آرا در فهرست سازمان‌های تروریستی زیر مجموعه القاعده قرار گرفت.
این سازمان مسئولیت عملیات تروریستی در برابر مرکز فرهنگی ایران در بیروت را که منتهی به کشته شدن رایزن فرهنگی ایران شد، برعهده گرفته است.
[↑] آرمان‌شهر داعش
با ارتباط داعش به القاعده، کلیه ریشه‌های فکری القاعده که مبتنی بر آن، آرمان‌شهر خود را ترسیم کرده، شامل داعش نیز می‌شود.
با حمله امریکا به عراق و افعانستان، القاعده معتقد است که نوعی پیمان یهودی-مسیحی برای نابود کردن اسلام شکل واقع به‌خود گرفته که هدف این سازمان‌های جهادی-تکفیری (جهاد علیه کفار) امحأ این توطئه است. القاعده، احیای مجد و عظمت دوران خلافت اسلامی و اجرای «شریعت» را هدف مبارزات خود می‌داند.
با توجه به برخورداری از ریشه‌های اسلام سلفی و داعیه بازگشت به دوران خلافت اسلامی (که مورد طعن شیعیان است)، انتساب این‌که داعش دست‌ساخته جمهوری اسلامی است بسیار بعید به‌نظر می‌رسد به‌ویژه اگر گستره‌ی قلمرو ادعایی داعش را در نظر بگیریم که شامل مناطق شیعه‌نشین عراق و منطقه شیعه‌نشین جنوب لبنان (تحت نفوذ حزب الله) نیز می‌شود.
[↑] جنگ در دو جبهه
با ارتباط ارگانیکی که داعش با القاعده برقرار کرده، بدیهی است که کلیه تجارب و توان رزمی، مالی و لجستیکی القاعده را پشت‌سر خود داشته باشد.
همان‌طور که گفته شد، جبهة النصره عملیات‌های موفقی به‌نام خود اعلام کرده که از جمله آن انهدام مرکز ستاد مشترک ارتش سوریه در قلب دمشق بود.
تسلط بر مناطقی از قبیل الرقه، حلب، لاذقیه و روستاهای اطراف دمشق، دیگر پیروزهایی است که این سازمان به‌نام خود اعلام کرده است.
اما، به‌رغم هدف مشترک داعش (یک جریان اسلام‌گرا) و ارتش آزاد سوریه (یک جریان سکولار) در سرنگونی بشار اسد، آرمان متفاوتی که هر یک برای فردای سوریه تصور می‌کنند، موجب شده که این دو جریان اپوزیسیون مسلح در عین جنگیدن با ارتش بشار اسد، با یکدیگر نیز در نبرد باشند.
ارتش آزاد موکداً رفتارهای غیرمسئولانه داعش را در کشتن غیرنظامیان و هم‌چنین تحمیل شریعت قبول ندارد.
از این‌جاست که داعش هیچ گوشه‌ای از مذاکرات و اجلاس‌های دوستان سوریه را به خود اختصاص نداده که هیچ، در فهرست سازمان‌های تروریستی نیز قرار گرفته است.
جنگیدن داعش و ارتش آزاد با یکدیگر، فرسایش نیروهای مخالف بشار اسد را دامن‌زده و از سوی دیگر نگرانی‌های بین‌المللی را موجب گردیده که سوریه زیر نظر داعش به افغانستان دیگر تحت کنترل طالبان تبدیل شود.
[↑] اشتراک منافع تهران-واشنگتن
گرچه در عراق دولت شیعه متمایل به ایران در قدرت است، اما هم‌پیمانی دولت عراق با امریکا نیز غیر قابل کتمان است. عراقِ امروز که برآمده از دخالت امریکایی‌ها و حذف صدام در این کشور است، اینک در معرض خطر داعش است.
سوریه بدون اسد نیز اگر تحت کنترل داعش باشد هم افغانستان دوم برای امریکاست و هم خطری برای متحد استراتژیک امریکا یعنی اسرائیل.
از سوی دیگر، تحقق آرمان‌شهر مورد نظر داعش (خلافت اسلامی)، هم با آرمان‌شهر جمهوری اسلامی (عدل علوی) در تعارض است و هم نفوذ جمهوری اسلامی را در عراق، لبنان و سوریه به‌خطر می‌اندازد.
بدین ترتیب به‌نظر می‌رسد، تهران و واشنگتن به‌رغم خصومت دیرینه دوجانبه، به نوعی اشتراک منافع در مقابله با دشمن مشترک (داعش) رسیده‌اند.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- حسین علیزاده، «دولت اسلامی عراق و شام» چیست؟، وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش جهانی): سه‌شنبه ٢۱ ژانويه ٢٠۱۴ - ٠۱ بهمن ۱٣۹٢
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش جهانی)