فهرست مندرجاتتاریخ افغانستان
نظری به تاریخچه مراسم تحلیف در افغانستان
- دولت شاهی مشروطه
- نخستین نظام جمهوری
- جمهوری دموکراتیک خلق افغانستان
- جمهوری دموکراتیک افغانستان
- جمهوری افغانستان
- جمهوری اسلامی افغانستان
- امارات اسلامی افغانستان
- جمهوری اسلامی افغانستان
- يادداشتها
- پینوشتها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمهها
[قبل] [بعد]
افغانستان در آیینۀ تاریخ، حکمروایان متعددی - پادشاه، امیر و رئیس - داشته است که در چوکات زمانی مختلف بهگونههای متفاوتی از سوی مردم انتخاب شده و مردم با آنان بیعت میکردند.
این تصویر در برخی از ادوار تاریخ که زمامداران با استفاده از جبر یا کودتا حکمروایی میکردند، نمای برعکس داشته است.
رئیس جمهور منتخب، برای حفاظت از مردم و حراست از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور سوگند وفاداری یاد میکند که این رسم طی مراسم تحلیف جامۀ عمل میپوشد و رئیس جمهور رسماً مسؤولیت رهبری دولت را بهعهده میگیرد.
[↑] دولت شاهی مشروطه
نام احمدشاه ابدالی با تأسیس دولت افغانستان در سال ۱۷۴۷ پیوند دارد. بر اساس متون تاریخی، پس از آنکه پیر صابرشاه کابلی خوشۀ گندم را برسم تأیید بر کلاه احمدشاه ابدالی الصاق نمود، پادشاه جوان در نطقی به تحکیم وحدت عشایر افغان و خدمت به آنان تعهد ورزید.
مراسم تحلیف در زمان آخرین پادشاه افغانستان، محمدظاهر، شکل رسمی بهخود گرفت و درج قانون اساسی گردید.
در مادۀ پانزدهم فصل دوم قانون اساسی شاهی سال ۱۳۴۳ این رسم با کلمات آتی درج گردیده است:
- «بهنام خدای عظیم سوگند یاد میکنم که در کافۀ اعمال خود خداوند جلجلاله را حاضر دانسته، اساسات دین مقدس اسلام را حمایت، قانون اساسی را حراست، استقلال وطن، تمامیت ساحه، قوانین دولت و حقوق مردم را حفاظت کنم و با استعانت از بارگاه پروردگار بر طبق احکام قانون اساسی افغانستان پادشاهی نمایم و مساعی خود را در راه سعادت و ترقی ملت افغانستان بهکار برم.»
[↑] نخستین نظام جمهوری
با پایان سلسله شاهی در افغانستان در سال ۱۹۷۳ میلادی، نخستین نظام جمهوریت در این کشور ایجاد شد.
سردار محمدداوود خان در یک کودتای سپید، ریاست جمهوری را اعلام کرد، به گفتۀ برخی از مؤرخین، داوود خان پیش از آنکه توسط لویهجرگه منحیث رئیس جمهور افغانستان برگزیده شود، یک حکومت مؤقت را ایجاد و مراسم تحلیف را بهجا آورد.
هیچ سندی که تحلیف نخستین رئیس جمهور افغانستان را تأیید کند نزد مؤرخین موجود نیست.
با آنهم داوود خان پس از انتخابشدن منحیث رئیس جمهور، سخنرانی که میتواند رسم تحلیف او را تقویت کند، ایراد کرد.
- «رفقای من و من از صمیم قلب این اولین جمهوریت افغانستان عزیز را به شما تبریک میگویم و آنرا برای سعادت و سرفرازی افغانستان و مجلس افغانستان مسعود و میمون میخوانم. اردوی فدا کار افغانستان بههر کجا به گوشه و کنار مملکت که استید، این مؤفقیت را به همۀ تان تبریک میگویم.»
[↑] جمهوری دموکراتیک خلق افغانستان
پس از آنکه نورمحمد ترکی، علیه داوود خان و سپس حفیظالله امین در مقابل نورمحمد ترکی کودتا کردند و زمام امور را در دست گرفتند، با استناد آثار اکثر مؤرخین معاصر، در هیچ برگۀ از تاریخ از سوگند وفاداری آنان در مقابل مردم و کشور ذکری بهمیان نیامده است.
[↑] جمهوری دموکراتیک افغانستان
پس از آنکه نظام حفیظالله امین در اثر کودتای ببرک کارمل از هم پاشید و جمهوری دموکراتیک افغانستان بهوجود آمد، اثری از رسم تحلیف و سوگند در آن دیده نشد اما ببرک کارمل طی سخنرانی شورای انقلابی جمهوری دموکراتیک را اعلام کرد.
در بخشی از این گفتارها که شامل اصول اساسی قانون اساسی سال ۱۳۵۹ جمهوری دموکراتیک افغانستان است، چنین آمده است:
- «جمهوری دموکراتیک افغانستان دفاع از استقلال ملی، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی، تحکیم عمیق دستاوردهای انقلابی ثور و تحقق اهداف و آرمانهای والای آن، تحکیم رشد و تکامل بیش از پیش نظامی مترقی و پیشرو در جمهوری دموکراتیک افغانستان، تأمین اشتراک وسیع و فعال زحمتکشان و تمام نیروهای دموکراتیک، ترقیخواه و وطنپرست کشور در تحولات انقلاب ملی و دموکراتیک و ضد فیودالی و ضد امپریالستی و دفاع از وطن و انقلاب ثور را که توسط حزب دموکراتیک خلق افغانستان و شورای انقلابی صورت میگیرد، وظیفۀ خود میداند.»
دورۀ حکومت ببرک کارمل در اثر فشارهای میان حزبی و اتحاد جماهیر شوروی به پایان رسید و داکتر نجیبالله منیحث رئیس جمهور افغانستان گماشته شد.
[↑] جمهوری افغانستان
در قانونی اساسی سال ۱۳۶۶ جمهوری افغانستان، به ریاست داکتر نجیبالله نیز نشانۀ از متن تحلیف یا سوگند وفاداری رئیس جمهور را نمیتوان سراغ کرد، اما راهکار و اهداف حکومت داکتر نجیبالله، در قانون اساسی و نیز تعدیل قانونی اساسی آن وقت ذکر گردیده است.
در فصل اول، ماده اول اساسات نظام سیاسی این قانون چنین ذکر گردیده بود:
- «جمهوری افغانستان دولت مستقل، واحد و غیر قابل تجزیه بوده و بر تمام قلمرو خود دارای حاکمیت میباشد. حاکمیت ملی در جمهوری افغانستان به مردم تعلق دارد. مردم حاکمیت ملی را توسط لویهجرگه، شورای ملی و شوراهای محلی تعمیل میکنند.»
[↑] جمهوری اسلامی افغانستان
در سال ۱۹۹۲ میلادی با سقوط حکومت داکتر نجیبالله و رویکار آمدن حکومت مجاهدین که در آن صبغتالله مجددی و سپس برهانالدین ربانی، رهبری حکومت افغانستان را احراز نمودند، هیچگونه مراسم تحلیف نه از سوی مجددی و نههم از سوی ربانی انجام یافت.
سعدالله غوثی، استاد پیشین در پوهنتون واشنگتن از یک منبع نزدیک به حکومت مجاهدین نقل کرده میگوید که در آنزمان هرج و مرج و مخالفتهای تنظیمها بهحدی بود که سوگند وفاداری و مسؤولیتپذیری مردم اصلاً به میان نیامد و تصویر خالی از این رسم بهجا ماند.
[↑] امارات اسلامی افغانستان
پس از رویکار آمدن رژیم طالبان در سالهای ۱۹۹۴-۱۹۹۶، ملا محمدعمر در ولایت کندهار خود را امیرالمؤمنین خواند اما، امارت اسلامی افغانستان نیز از مراسم تحلیف رهبر، یادگاری را از خود برجا نگذاشته است.
[↑] جمهوری اسلامی افغانستان
با آنهم، پس از سقوط رژیم طالبان و ایجاد حکومت مؤقت به ریاست حامد کرزی در اوآخر سال ۲۰۰۱ میلادی، سیاست و قانون اساسی افغانستان رنگ دیگری بهخود گرفت.
با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و ایجاد قانون اساسی، حامد کرزی منحیث رئیس جمهور منتخب افغانستان پس از یک دورۀ طولانی تاریخی، حلف وفاداری یاد کرد و خود را در مقابل مردم این کشور مسؤول قرار داد.
در فصل سوم، مادۀ شصت و سوم قانون اساسی سال ۱۳۸۲ افغانستان، متن تحلیف چنین ذکر شده است:
- «بهنام خداوند بزرگ سوگند ياد میكنم كه دين مقدس اسلام را اطاعت و از آن حمايت كنم. قانون اساسی و ساير قوانين را رعايت و از تطبيق آن مواظبت نمايم. استقلال، حاكميت ملی، و تماميت ارضی افغانستان را حراست و حقوق و منافع مردم افغانستان حفاظت كنم و با استعانت از بارگاه پروردگار متعال و پشتيبانی ملت، مساعی خود را در راه سعادت و ترقی مردم افغانستان بهكار برم.»
اکنون پس از انتقال صلحآمیز قدرت سیاسی، محمداشرف غنی احمدزی، رئیس جمهور منتخب افغانستان به روز دوشنبه ۲۹ سپتمبر سال ۲۰۱۴ میلادی یکبار دیگر منحیث یکی از زمامداران این کشور سوگند وفاداری یاد کرد و مسؤولیت پذیرش را در حراست و حفاظت از قانون اساسی، مردم و خاک افغانستان رسماً اعلام کرد.
[↑] يادداشتها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پینوشتها
[۱]- محمدهاشم حبیبزاده از سال ۲۰۰۰ میلادی به این سو با رسانههای مختلف بهعنوان گوینده، گزارشگر، نویسنده، ویراستار و عکاس ایفای وظیفه نموده و اکنون در بخش دری صدای امریکا مصروف کار است.
[٢]- محمدهاشم حبیبزاده، نظری به تاریخچه مراسم تحلیف در افغانستان، وبسایت صدای آمریکا به زبان دری: ٠٦ میزان ۱٣۹٣
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمهها
□ وبسایت صدای آمریکا به زبان دری