فهرست مندرجاتافغانستان ٢٠۱۴
تفاوت‌ها و اشتراکات دو خروج از افغانستان
- عقب‌نشینی از راه «پل دوستی»
- حکومت کابل در وابستگی، آن‌زمان و امروز
- افزایش تلفات جانی میان افراد ملکی و نیروهای امنیتی افغان
- نقاط ضعف اردوی ملی افغانستان
- اقدام‌های تحریک‌آمیز کرزی
- نهادها در افغانستان تا چه اندازه باثبات اند؟
- حمایت از جامعه مدنی
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
[قبل] [بعد]
پس از خروج نیروهای شوروی پیشین از افغانستان، فقر و ویرانگری با جنگ‌های داخلی ادامه یافت. ٢۵ سال بعد بسیاری از خود می‌پرسند: سرنوشت کشور پس از خروج نیروهای ناتو چه خواهد شد؟
احمد، یک معلم ٦۱ ساله از کابل به یاد زمان خروج نیروهای شوروی از افغانستان می‌گوید: «هنگامی که روس‌ها از افغانستان خارج شدند، مردم از شدت خوشی سر از پا نمی‌شناختند. ما فکر کردیم که از این پس به دو جشن اسلامی در سال، یکی دیگرهم افزوده می‌شود». اما این خوشی و پایکوبی زیاد دوام نیاورد: «ما فکر این را هم نمی‌کردیم که چه بدبختی پیشرو داریم. هنگامی که افغان‌ها به جنگ با یکدیگر آغازکردند، خوشی هم از یاد مردم رفت».
این‌که افغان‌ها آن‌زمان جشن گرفته بودند، نشان می‌دهد که چقدر از نیروهای اشغالگر شوروی نفرت داشته‌اند. نیروهای روسی پس از خروج از افغانستان یک کشور ویران با ۵،۵ میلیون آواره و تا ۱،۵ میلیون کشته باقی گذاشتند. آن‌ها در زمستان سال ۱۹٧۹ وارد افغانستان شدند تا از رژیم کمونیستی در کابل در برابر جنبش انقلابی حمایت کنند.
[↑] عقب‌نشینی از راه «پل دوستی»
به‌تاریخ ۱۵ فبروری سال ۱۹٨۹ تصاویر گذر آخرین واحدهای نیروهای روسی از روی پل آهنین «دوستی» در مسیر شهر مرزی تِرمِز واقع در ازبکستان در سراسر جهان نشر شد. پیش از این واقعه، گونتر کنابه در مورد مذاکرات ژنیو برای دویچه وله گزارش می‌داد. طی این مذاکرات بود که طرفین در مورد خروج نیروهای شوروی از افغانستان به توافق رسیدند. او از واکنش عمومی نسبت به این واقعه می‌گوید: «یک نوع فضای سبک‌دوشی و خوشی ایجاد شده بود. همه امیدوار بودند که افغان‌ها اکنون بتوانند سرنوشت‌شان را تعیین کنند».
جنرال بوریس گروموف، فرمانده نیروهای شوروی سابق در افغانستان در بازگشت بر سر پل آمودریا از سوی پسرش مورد استقبال قرار گرفت.
لیکن این امیدواری‌ها بی‌اساس بودند. پاکستان و ایالات متحده نیز در کنار افغانستان و شوروی از امضأکنندگان معاهده ژنیو بودند. آن‌ها به‌صراحت گفتند که هم‌چنان به حمایت نظامی از مجاهدین ادامه می‌دهند. مسکو نیز تا سال ۱۹۹٢ به نجیب‌الله کمک مالی و نظامی می‌کرد. با پایان حمایت مسکو، رژیم نجیب‌الله از هم پاشید.
[↑] حکومت کابل در وابستگی، آن‌زمان و امروز
٢۵ سال از خروج نیروهای اشغالگر شوروی از افغانستان می‌گذرد و اکنون این نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت ناتو موسوم به ایساف هستند که این کشور را ترک می‌گویند. این دو مداخله بدون شک با یکدیگر متفاوت هستند. طور مثال اولی در سطح بین‌المللی محکوم شد، اما دومی با تأیید سازمان ملل متحد اجرا گردید. اما در هر صورت هر دو وجوه مشترکی نیز با یکدیگر دارند و می‌توان از هر دو برای آینده درس گرفت.
مردان افغان با سربازان قشون سرخ، عکس از سال ۱۹٨٠
زیرا همانند زمان خروج نیروهای شوروی، حکومت کابل این‌بار نیز وابسته به حمایت مداوم از خارج کشور خواهد بود و معلوم نیست که بدون حضور بسیار گسترده نیروهای خارجی، پابرجا بماند. کارشناسان امور افغانستان مانند گونتر کنابه نسبت به توانایی حکومت افغانستان بدون نیروهای خارجی شک دارند: «زمانی که قدرت‌های مانع خشونت مانند ایساف دیگر آن‌جا نباشند، نیروهای ترقی‌خواه در افغانستان تنها می‌مانند و من نسبت به این بسیار شک دارم که آن‌ها بتوانند در برابر افراط گرایان دوام بیاورند و اندک دستاوردهای کنونی را حفظ کنند».
[↑] افزایش تلفات جانی میان افراد ملکی و نیروهای امنیتی افغان
نیروهای بین‌المللی حافظ صلح ناتو (ایساف) می‌گویند که به اردوی ملی و پولیس افغانستان که متشکل از ٣۵٠ هزار مرد و شمار اندکی زن می‌شود، برای به‌عهده‌گیری مسوولیت‌های امنیتی به اندازه کافی آموزش داده‌اند. اما قضیه به‌همین سادگی هم نیست: از یک‌سو در سال ٢٠۱٣ بر اساس جدیدترین گزارش حکومت فدرال آلمان درباره چگونگی روند پیشرفت در افغانستان، شمار تلفات جانی در میان نیروهای امنیتی افغان در مقایسه با سال گذشته دو برابر شده و به ۴٦٠٠ تن رسیده است. از سوی دیگر سازمان ملل نیز از افزایش قربانیان ملکی در سال ٢٠۱٣ خبر می‌دهد. براین اساس، ٣ هزار فرد ملکی در سال گذشته میلادی کشته شده‌اند که به‌معنای افزایش هفت درصدی شمار تلفات جانی در مقایسه با سال ٢٠۱٢ می‌باشد. طبق ارزیابی نیروهای کمک بین‌المللی سازمان ملل در افغانستان موسوم به «یوناما»، این افزایش نتیجه «به‌عهده‌گیری مسوولیت‌های امنیتی» توسط نیروهای افغان می‌باشد که به این ترتیب در برخی مناطق خلأهای امنیتی ایجاد شده است.
[↑] نقاط ضعف اردوی ملی افغانستان
توماس روتیگ از موسسه پژوهشی شبکه تحلیل‌گران افغانستان در مورد توانایی نیروهای امنیتی افغان برای حفظ امنیت و ثبات پس از خروج نیروهای ایساف زیاد خوشبین نیست: «بزرگ‌ترین مشکل نیروهای امنیتی افغان تفاوت‌های درونی در میان آن‌ها است. از یک طرف ترکیب آن‌ها از نظر قومی نامتعادل است. نیروهای افغان اغلب به مناطقی اعزام می‌شوند که آن‌جا بیگانه هستند و مردم به‌حیث بیگانه به آن‌ها می‌نگرند.»
تردیدهایی در مورد توانایی پولیس به استقرار نظم وجود دارد.
روتیگ به نقل از «گزارش‌های موثق شاهدان عینی» از حادثه‌ای نقل می‌کند که به‌تازگی در هلمند رخ داده است. بر این اساس نیروهای امنیتی افغان «بی‌هدف شروع به تیراندازی کرده‌اند» که تلفات جانی در پی داشته است.
یک مشکل دیگر نیروهای امنیتی افغان به گفته روتیگ، پایبندی‌های برخی از آن‌ها به‌شماری از سیاستمداران و جنگ‌سالاران می‌باشد که ریشه در زمان مجاهدین دارد. این کارشناس آلمانی امور افغانستان می‌گوید که این احساس وظیفه در لحظات حساس قوی‌تر از احساس تعهد به حکومت و دولت افغانستان است.
افزون براین بسیاری از نیروهای «اردوی قراردادی و شغلی افغانستان، قراردادهای‌شان را تمدید نمی‌کنند و به این ترتیب اردوی افغانستان باید هر سه سال یک بار دوباره شروع به جلب و جذب نیروی جدید کند». میزان بالای غیبت و فرار از خدمت نیز به گفته روتیگ یکی از دیگر مشکلات اردوی افغانستان می‌باشد.
[↑] اقدام‌های تحریک‌آمیز کرزی
ناتو می‌خواهد نسبت به این کمبودی‌ها واکنش نشان دهد و پس از سال ٢٠۱۴ نیز با شمار کمتری از نیرو به آموزش نظامی نیروهای افغان ادامه دهد. ایالات متحده نیز می‌خواهد با نیروهای ویژه برای مبارزه با افراط گرایان مسلح هم‌چنان در افغانستان حضور داشته باشد. گفته می‌شود که آن‌ها قصد دارند با ۱٠ هزار نیروی نظامی حضورشان را در افغانستان حفظ کنند. اردوی فدرال آلمان نیز می‌خواهد با ٦٠٠ تا ٨٠٠ سرباز در مأموریت آموزشی سهم داشته باشد. اما یک مشکل اصلی ممکن است مانع تحقق بخشیدن این اهداف گردد: حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان که دوره کاری‌اش به زودی به پایان می‌رسد، امضای معاهده امنیتی با ایالات متحده را پیوسته به تعویق می‌اندازد. اجرایی شدن این معاهده، پیش‌شرط ناتو برای ادامه فعالیت‌هایش در افغانستان می‌باشد.
تلاش برای جذب در نیروهای امنیتی جریان دارد، اما تلفات این نیروها نیز بالاست.
کرزی در این زمینه خستگی‌ناپذیر است و دست از سیاست‌های تحریک‌آمیزش برنمی‌دارد. با توجه به این موضوع، گونتر کنابه نسبت به آینده افغانستان چندان خوشبین نیست: «آزادسازی زندانیان از زندان نظامی بگرام مغایر با خواسته صریح امریکایی‌ها نشانگر یک مساله است: نیروهای افغان این‌جا هستند و می‌مانند، نیروهای غربی می‌روند و در جامعه افغانستان تغییری ایجاد نمی‌شود.»
[↑] نهادها در افغانستان تا چه اندازه باثبات اند؟
فساد اداری گسترده و رشوه‌خواری یکی از مشکلات دامن‌گیر جامعه افغانستان است که به‌عقیده ناظران غربی مانند کنابه و روتیگ، با توجه به وضعیت سیاسی کنونی از میزان آن کاسته نخواهد شد و همه تلاش‌ها برای تأسیس ساختارهای حکومت‌داری را در نطفه خفه می‌کند. اما ناظران افغان مانند اکرم عارفی، که در یک دانشگاه خصوصی در کابل به تدریس مشغول است، خوشبین‌تر هستند. او وضعیت کنونی را با زمان خروج نیروهای شوروی مقایسه می‌کند و می‌گوید: «شوروی‌ها کشور را زمانی ترک کردند که خلأ قدرت حاکم بود و امکان پر شدنش وجود نداشت. از سوی دیگر مسلح بودن همه افغان‌ها و گروه‌های سیاسی به جنگ‌ها و دشمنی‌های سیاسی در میان آن‌ها منجر شد. این دفعه اوضاع فرق می‌کند. افغانستان یک حکومت کارآمد دارد.»
وزیر خارجه آلمان از ادامه کمک‌ها به افغانستان اطمینان داده است.
[↑] حمایت از جامعه مدنی
فرانک والتر شتاینمایر، وزیر خارجه آلمان، چندی پیش در بوندس تاگ یا پارلمان فدرال کشورش دستاوردها و ناکامی‌های مأموریت غرب در افغانستان را جمع‌بندی کرد. او اقرار کرد که کشورهای غربی در آغاز حضورشان در این کشور «اهداف بسیار بلندپروازانه‌ای» داشتند که به بسیاری از آن‌ها دست نیافته‌اند. اما شتاینمایر تأکید کرد که آلمان می‌خواهد به فعالیت‌هایش در افغانستان ادامه دهد تا موفقیت‌های به‌دست آمده در این کشور را حفظ کند. وزیر خارجه آلمان از پیشرفت‌هایی سخن زد که طی ۱٢ سال گذشته در مکاتب و زیرساخت‌ها، در زمینه وضعیت زنان و دختران و خدمات اولیه طبی به‌دست آمده‌اند: «همه این‌ها ارزش این را دارد که از آن دفاع کنیم و در حفظ‌اش تلاش کنیم». انتظار می‌رود که این جملات رضایت‌خاطر بسیاری از افغان‌ها را فراهم کنند. زیرا در افغانستان مردم با نگرانی از خود می‌پرسند که آیا شمار زیاد پروژه‌های کمکی و بازسازی پس از خروج نیروهای غربی نیز ادامه می‌یابد.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- شپروس، تفاوت‌ها و اشتراکات دو خروج از افغانستان، وب‌سایت دويچه وله دری برای افغانستان: ٢۴ مارس ٢٠۱۴
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت دويچه وله دری برای افغانستان