[خاورشناسان غربی] [اسلام‌شناسان]
تئودور نولدکه (به آلمانی: Theodor Nöldeke) (زادۀ ۱۸۳٦ م – درگذشتۀ ۱۹۳۰ م)، مورخ، زبان‌شناس و یکی از برجسته‌ترین خاورشناسان آلمانی و از مترجمان قرآن به‌زبان آلمانی است[۱]. تخصص اصلى نولدكه زبان‌شناسى زبان‌هاى سامى بود؛ اما از زبان‌هاى ايرانی قديم و جدید نيز آگاهى عميق داشت. با وجود این، زمينۀ تحقيقات خود را در زبان‌هاى سامى به‌ویژه عربی و عبرى و سريانی قرار داده بود.[٢]
نولدکه در میان خاورشناسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از او با احترام یاد می‌کنند و آثارش را ارج می‌نهند. هم‌چنین وی، بسیاری از خاورشناسان روزگار خویش و مستشرقان پس از خود را تحت تأثیر قرار داده است.[٣]
[↑] زندگی‌نامه
تئودور نولدکه، در ۲ مارس ۱۸۳۶ میلادی در شهر هامبورگ به‌دنیا آمد. دوران تحصیلی خود را در آلمان گذراند و به‌ویژه تحصیلات عالی را در دانشگاه‌های گوتینگن[۴] و برلین به‌پایان برد و برای ادامه‌ی تحصیل به وین پایتخت اتریش و لیدن[۵] در جنوب هلند رفت. در زبان‌های سامی (عربی، سریانی، عبری و آرامی...) تخصص پیدا کرد و با زبان فارسی نیز به‌خوبی آشنا شد.[٦]
در سال ۱۸۵۹، تحقیق او زیر عنوان «تاریخ قرآن» برندۀ جایزه از جانب «فرهنگستان کتیبه‌شناسی و زبان‌های باستانی فرانسه» شد و در همان‌سال، این اثر به زبان آلمانی در گوتینگن به چاپ رسید.[٧]
در سال ۱۸٦۱، هنگامی که هنوز ۲۵ سال داشت، به مقام استادی در دانشگاه گوتینگن در رشته زبان‌های سامی و تاریخ اسلام نایل آمد[٨]. در سال ۱۸۷۲، به دانشگاه استراسبورگ راه یافت و در آن‌جا به سمت استادی مشغول به‌کار شد[۹] و در سال ۱۹۰٦، از این سمت استعفا داد.[۱٠]
نولدکه، زمانی گفته بود: تا كتاب «الاصنام» كلبی را كه كتابی است در شناخت انواع بت‌های دوران جاهليت عرب، نبيند نخواهد مُرد[۱۱]. تا اين‌كه، این كتاب در بستر بيماری به دستش رسيد. او نزدیک به ۹۵ سال زندگی کرد و سر انجام، در ۲۵ دسامبر ۱۹۳۰ درگذشت.[۱٢]
[↑] آثار
مهم‌ترین آثاری که از تئودور نولدکه به‌جای مانده به قرار زیر است:
- تاریخ قرآن (Geschichte des Qorans)، كه به‌سال ۱۸٦۰ ميلادی چاپ شده است[۱٣]، در واقع اين اثر رساله‌‌ی دكترای نولدکه محسوب می‌شود كه نام اوليّه‌ی آن «اصل و تركيب سوره‌های قرآن» بود و بعدها تحت عنوان «تاريخ نص قرآنی» نام‌گذاری شد[۱۴]. این کتاب در اروپا از شهرت فراوانی برخوردار شد و مورد توجه خاورشناسان قرار گرفت. او اولین کسی است که این نوع شیوه پژوهش درباره آیات و سور قرآن به‌کار می‌برد. نولدکه به‌خاطر همین کتاب به دریافت جایزه‌ای از سوی آکادمی فرانسه نایل آمد[۱۵]. این کتاب در میان افغان‌ها و ایرانیان کاملاً شناخته شده نیست زیرا به‌علت نقدهای تندی که دارد[۱٦]، ترجمه‌ای به‌فارسی از آن صورت نگرفته است. نولدکه در کتاب «تاریخ قرآن» یک نمونه ترتیب نزول را پیشنهاد می‌کند.
- زندگانی محمد (Mohammads leben)، این کتاب هر چند به نحو ایجاز و اختصار نوشته شده ولی نولدکه با اعتماد به مآخذ تاریخی، آن را به نگارش درآورده است[۱٧]. در عین حال جای نقد و نکته‌گیری در آن خالی نیست.[۱٨]
- تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان، این کتاب بخشی از تاریخ ابوجعفرطبری شمرده می‌شود که پروفسور نولدکه آن را به آلمانی ترجمه کرده و با تعلیقات مفصل به چاپ رسانده است. این کتاب به‌وسیله دکتر عباس زریاب خویی به فارسی برگردانده شده و از سوی انجمن آثار ملی به چاپ رسیده است.
- حماسه ملی ایران (Das Iranische Nationalepos)، این کتاب را نولدکه که درباره شاهنامه فردوسی نوشته و بزرگ علوی آن را به فارسی برگردانده است. سعید نفیسی در خلال مقدمه‌ای که بر آن نگاشته، خرده‌گیری‌هایی از کتاب مزبور نموده است.
- اساس زبان‌شناسی ایران (Grundriss der Iranischen philologie)، این کتاب در دو مجلد در اشتراسبورگ به چاپ رسیده است.[۱۹]
افزون بر این، نولدکه کتابی درباره‌ی «نحو عربی» و پژوهش‌هایی درباره‌ی «اشعار شاعران قدیم عرب» و آثار دیگری نیز از خود به‌جای نهاده است.[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]