 | از: سمیه رستمیان (پژوهشگر دانشگاه لیدن، هلند) |
هوموفوبیا
تعصب و تبعیض یا اختلال روانی؟
فهرست مندرجات
- هوموفوبیا چیست؟
- اما به‌راستی ریشه‌های هوموفوبیا کجاست؟
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
هوموفوبیا چیست؟
هوموفوبیا (Homophobia) یا هم‌جنس‌گراگریزی، هم‌جنس‌گراستیزی و هم‌جنس گراهراسی، مجموعه‌ای از نگرش‌ها و واکنش‌های منفی و تبعیض‌آمیز نسبت به همجنسگرایان است. این واژه را اولین‌بار جرج وینبرگ در سال ۱۹۷۱ ابداع و معرفی کرد.
بیش از چهل سال است که هم‌جنس‌گرایی بیماری تلقی نمی‌شود، اما هوموفوبیا هنوز یک مسئله اساسی در جوامع مختلف است
دکتر جرج وینبرگ روان‌شناس آمریکایی در کتاب خود با عنوان «جامعه و همجنسگرای سالم» به توصیف این پدیده پرداخت و این در حالی بود که در آن‌سال‌ها، هم‌جنس‌گرایی هم‌چنان در فهرست اختلالات روانی قرار داشت.
سرانجام هم‌جنس‌گرایی که از سال ۱۹۵۲ در لیست اختلالات روانی قرار گرفته بود، در سال ۱۹۷۳ از «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی» (DSM) خارج شد و پس از آن به‌تدریج از سایر پروتکل‌های جهانی سلامت حذف شد.
هوموفوبیا را می‌توان در رفتارهای خصمانه، همانند اعمال تبعیض و خشونت علیه یک گروه بر اساس تمایلات جنسی آنان دید.
با این‌که اکنون بیش از چهل سال از خروج هم‌جنس‌گرایی از لیست اختلالات روانی می‌گذرد و با وجود تلاش‌های گسترده سازمان‌های مدافع حقوق همجنسگرایان، هوموفوبیا هنوز یک مسئله اساسی در جوامع مختلف، به‌ویژه در جوامع سنتی و مذهبی است.
برای داشتن درک درستی از هوموفوبیا ابتدا باید به تعریف مشخصی از فوبیا برسیم. بسیاری فوبیا را معادل ترس می‌دانند، اما در علم روان‌شناسی فوبیا مترادف با ترس نیست.
در واقع ترس پاسخ معقول به خطر است، اما فوبیا نوعی هراس نامعقول، اختلال اضطرابی یا یک پاسخ روانی و رفتاری شدید نسبت به یک جسم، فرد، حالت یا محرک محیطی است.
از سوی دیگر باید به مساله‌ای به‌نام تبعیض جنسی اشاره کرد که کاملاً متفاوت با هوموفوبیاست. تبعیض جنسی عبارت است از رفتارهای منفی بر اساس گرایش‌های جنسی.
این رفتارها هم از طرف دگرجنس‌گرایان به همجنسگرایان و سایر دگرباشان جنسی اعمال می‌شود، و هم می‌تواند از سوی همجنسگرایان علیه دگرجنس‌گرایان اعمال شود.
تمایز قائل‌شدن میان این دو مسئله (هوموفوبیا و تبعیض جنسی) معمولاً کار ساده‌ای نیست، اما بسیار مهم است. فرد هم‌جنس‌گراستیز، نسبت به همجنسگرایان احساس منفی دارد و دچار اضطراب و هراس می‌شود اما کسانی که تبعیض جنسی اعمال می‌کنند، تنها به این دلیل که مثلاً همجنسگرا را فردی متفاوت و حتی «بزهکار و معیوب» می‌دانند، خواستار جدایی او از اجتماع و نادیده گرفتن حقوق اجتماعی‌اش هستند، اما لزوماً در مواجهه با او دچار اضطراب یا هراس نامعقول نمی‌شوند.
هوموفوبیا و تبعیض جنسی تنها مختص کشورهای سنتی و مذهبی نیست. روت هانت (Ruth Hunt) مدیر عامل اجرایی موسسه استونوال (Stonewall) که سال‌ها برای رفع تبعیض علیه همجنسگرایان و دگرباشان جنسی کوشیده می‌گوید: «با وجود فعالیت‌هایی که سال‌ها در زمینه آگاهی‌رسانی در مورد مسائل همجنسگرایان صورت گرفته، همجنسگرایان هم‌چنان با سوءرفتار غریبه و آشنا از جمله همسایه‌ها، دوستان، همکاران و حتی اعضا خانواده خود مواجهند. در سال‌های اخیر همجنسگرایان امکان ازدواج پیدا کرده‌اند، اما تبعیض جنسی علیه آن‌ها هم‌چنان در جامعه وجود دارد. تنها در لندن حدود ۲۷٪ از همجنسگرایان قربانی رفتارهای هم‌جنس‌گراستیزانه و تبعیض‌آمیز بوده‌اند.»
| ▲ | اما به‌راستی ریشه‌های هوموفوبیا کجاست؟ |
عوامل بسیاری در ایجاد هوموفوبیا نقش دارند. در ابتدای امر باید توجه داشت که تمایلات جنسی انسان را نمی‌توان به دو بخش تقسیم کرد، بلکه این مساله یک جریان سیال است که محدوده آن از هم‌جنس‌گرایی مطلق تا دگرجنس‌گرایی مطلق است و بسیاری از مردم در میانه این طیف قرار دارند، اما به‌خاطر مناسبات اجتماعی ترجیح می‌دهند که خود را تنها در یک سر طیف بدانند.
هوموفوبیا را به دو گروه اصلی تقسیم کرده‌اند، هوموفوبیای نهادینه (هوموفوبیای فرهنگی، مذهبی یا دولتی) و هوموفوبیای درونی (هوموفوبیا در میان خود همجنسگرایان)
این مطلق‌گرایی از عواملی است که باعث ظهور هوموفوبیا می‌شود و سبب می‌گردد که افراد با دیدن کوچکترین نشانه‌های تمایل به هم‌جنس در خود به هراس بیفتند و بکوشند با استفاده از نوعی ماسک اجتماعی، واقعیت وجودی خود را بپوشانند.
از دیگر عوامل موثر در پیدایش هوموفوبیا در افراد، باورهای مذهبی و سیاسی آن‌ها است. در بسیاری از مذاهب، به‌خصوص مذاهب ابراهیمی، اعمال هم‌جنس‌گرایانه به شدت تقبیح شده و همجنسگرا در پیشگاه خداوند گناهکار خوانده می‌شود (هوموفوبیای نهادینه).
در برخی کشورها برای هم‌جنس‌گرایی مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته می‌شود که در دامن‌زدن به هوموفوبیا نقش مهمی دارد.
این دو عامل نه تنها باعث ایجاد هوموفوبیا در دگرجنس‌گرایان می‌شود، بلکه حتی ممکن است همجنسگرایان را (پس از کشف هویت جنسی خودشان) دچار نوع شدیدتری از انزجار نسبت به هم‌جنس‌گرایی کند (هوموفوبیای درونی).
علاوه بر این، افرادی که مورد سوءاستفاده جنسی یک فرد همجنسگرا قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به هوموفوبیا هستند.
داشتن والدین ضد همجنسگرا و زندگی در جامعه یا در جمعی که هم‌جنس‌گرایی را عملی ناپسند می‌داند، از عوامل مهم زمینه‌ساز هوموفوبیا است.
برای پیشگیری از هوموفوبیا راه‌های متعددی ارائه شده است. گفته می‌شود که بهترین راه پیشگیری از هوموفوبیا آموزش صحیح در مورد هم‌جنس‌گرایی است.
درک این مساله که اغلب افراد دگرجنس‌گرای مطلق یا همجنسگرای مطلق نیستند و بیشتر در میانه طیف قرار گرفته‌اند، کمک شایانی به پیشگیری از این مسئله می‌کند.
از دیگر راهکارهای مفید در پیشگیری از هوموفوبیا، ایجاد روابط اجتماعی با همجنسگرایان و پرسش و پاسخ در مورد زوایای مختلف زندگی آن‌هاست. این روش‌ها کمک می‌کنند تا درک درست‌تری از هم‌جنس‌گرایی به‌وجود آید و احتمال بروز آن کاهش پیدا کند.
برای غلبه بر هوموفوبیا، همانند انواع دیگر فوبیا، روش‌هایی مثل رفتاردرمانی، روان درمانی، گفتگو درمانی، درمان رفتاری شناختی و تکنیک‌های تمدد اعصاب به‌کار گرفته می‌شود.
در سال‌های اخیر برخی هوموفوبیا را یک اختلال روانی دانسته‌اند و حتی بعضی از دانشمندان علوم بالینی آن را دست کم به‌صورت موردی یک تشخیص بالینی موجه می‌دانند.
اما برخی تحقیقات حتی به این نتیجه رسیده‌اند که هوموفوبیا نه ایجاد ترس می‌کند نه اضطراب و در اصل حسی که ایجاد می‌کند انزجار است، بنابراین نمی‌توان آن را در قالب ترس‌های مرضی گنجاند.[۱]
[▲] يادداشت‌ها[▲] پی‌نوشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است. طراحی صفحه نیز توسط نامبرده صورت گرفته است.
[▲] جُستارهای وابسته
[۱]- سمیه رستمیان، هوموفوبیا: تعصب و تبعیض یا اختلال روانی؟، وب‌سایت فارسی بی‌بی‌سی: یکشنبه ٣٠ نوامبر ٢٠۱۴ - ٠۹ آذر ۱٣۹٣
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□ وب‌سایت فارسی بی‌بی‌سی