 |
|
پناهندگی
مروری بر تاریخچه پناهندگی در آلمان
آلمان در اتحادیه اروپا، بیشترین سهم پناهجو و متقاضی پناهندگی را دارد. مبنای اصلی حق پناهندگی در این کشور، ماده ۱٦ قانون اساسی است که این سرزمین را مامن کسانی می‌خواند که به دلیل عقاید سیاسی، نگران سرنوشت خود هستند.
اداره آمار اتحادیه اروپا، تعداد ۳۳۰ هزار تقاضای پناهندگی را در سال ۲۰۱۲ ثبت کرده که سهم آلمان از آن، ۷۷ هزار و ۵۰۰ درخواست بوده است.
مبنای اصلی حق پناهندگی در آلمان، ماده ۱۶ قانون اساسی مدون در سال ۱۹۴۹ است. بنا براین ماده، جمهوری فدرال آلمان مامن و پشت و پناه تمام کسانی خواهد بود که به دلیل عقاید سیاسی نگران جسم و جانشان هستند. در پاراگراف دوم این ماده آمده است: «افراد مورد پیگرد سیاسی از حق پناهندگی بهره‌مند می‌شوند.»
استفاده از حق پناهندگی در دهه‌های آغازین بعد از جنگ دوم جهانی به گستردگی حالا نبود و عمدتاً شامل شهروندان کشورهای بلوک شرق می‌شد. در فاصله سال‌های ۱۹۵۲ تا ۱۹۶۸ تعداد کسانی که از دولت آلمان تقاضای پناهندگی کردند، بالغ بر ۷۰ هزار نفر می‌شد.
بخش بزرگی از این پناهندگان، کسانی بودند که بعد از سرکوب ناآرامی‌های اجتماعی مجارستان (۱۹۵٦) و رویدادهای چکسلواکی موسوم به بهار پراگ (۱۹٦۸) از کشور خود گریختند.
| ▲ | دهه هفتاد میلادی و آغاز موج پناهندگی |
اما وضعیت یادشده از آغاز دهه هفتاد میلادی تغییر کرد. موج وسیعی از متقاضیان پناهندگی از مناطق بحران‌زده جهان راهی اروپا شدند. گستردگی خطوط هوایی و آسان شدن مسافرت به مناطق دوردست یکی از عوامل موثر در ایجاد چنین موجی بود.
گروه بزرگی از شهروندان چک پس از سرکوب «بهار پراگ» در ۱۹۶۸ به آلمان گریختند.
عامل دیگرافزایش متقاضیان پناهندگی، به پایان رسیدن طرح جذب کارگران مهاجر به آلمان در سال ۱۹۷۳ بود که نقش مهمی در مهاجرت قانونی به این کشور ایفا می‌کرد.
سیل مهاجران، تدوین قوانین جدید در زمینه اتباع خارجی، مهاجرت و حقوق پناهندگی در آلمان را ضروری ساخت. تغییرات مصوب مجلس سراسری، روند بررسی تقاضای پناهندگی را سرعت بخشید، اما پیش‌شرط‌های پذیرش را هم سخت‌تر کرد. هم‌چنین دریافت ویزای آلمان برای ورود شهروندان بعضی از کشورها به آلمان اجباری شد.
از جمله اقدام‌هایی که محدودیت بیشتری ایجاد کرد، دستورالعملی در سال ۱۹۸۰ بود که طبق آن، متقاضیان پناهندگی در ۱۲ ماه اول اجازه کار نداشتند و کمک‌های اجتماعی را حتی‌المقدور به صورت کالا دریافت می‌کردند.
با این همه، تعداد متقاضیان پناهندگی در آلمان به طور متناوب رو به افزایش بود. مثلا تعداد بالغ بر ۹۴۲۴ نفر در سال ۱۹۷۴ به ۵۱۴۹۳ نفر در سال ۱۹۷۹ و ۱۰۳۰۷٦ نفر در سال ۱۹۸۸ افزایش یافت.
اوج این تقاضاها، تحت تاثیر جنگ داخلی یوگسلاوی سابق در سال ۱۹۹۲ بود که ۴۳۸۱۹۱ نفر از دولت آلمان درخواست پناهندگی کردند.
| ▲ | موج مخالفت با پذیرش پناهنده |
روند افزایش تقاضاهای پناهندگی از دهه هشتاد میلادی باعث شد تا بعضی از سیاستمداران و رسانه‌های آلمانی، مشکلات اقتصادی را نتیجه حضور «پناهندگان اقتصادی» بدانند که به‌دنبال «سواستفاده از امکانات اقتصادی» و هم‌چنین بیگانه با فرهنگ آلمان هستند.
در مقابل، منتقدان دولت آلمان در موضوع پناهندگی، به سیاست‌های غلطی اشاره می‌کردند که پناهجویان را سال‌ها وادار به اقامت کمپ‌های عمومی دور از شهر و بدون اجازه کار می‌کرد.
اواخر دهه هشتاد میلادی اولین حمله‌ها به پناهجویان در آلمان رخ‌داد. اوایل دهه نود میلادی، اوج بحث نزد افکار عمومی در باره ایجاد محدودیت برای پناهجویان بود. مخالفان پذیرش پناهندگان در آلمان، طبف متنوعی از نیروهای نژاد‌پرست و دست راستی تا شهروندان عادی و سنتی بودند که حضور خارجی‌ها در این کشور و پرداخت کمک‌هزینه به آن‌ها از صندوق تامین اجتماعی را بر نمی‌تابیدند.
نموداری از ملیت متقاضیان پناهندگی در آلمان در سال ۲۰۱۰ با پیشتازی افغانستان، عراق و صربستان. ایران در رده پنجم قرار داشت.
در سال‌های آغازین دهه ۹۰ میلادی، موضوع پناهندگی به‌یکی از دغدغه‌های اجتماعی در آلمان تبدیل شده بود. بحث‌های بسیاری مجلس بین نمایندگان و سیاستمداران این کشور برای تغییر قانون اساسی در گرفت که نتیجه آن در سال ۱۹۹۳، ایجاد تغییراتی در ماده ۱٦ قانون اساسی بود.
| ▲ | آیین‌نامه‌ی کشور ثالت |
با این تغییر، محدودیتی برای متقاضیان پناهندگی ایجاد شد که هسته اصلی آن آیین‌نامه موسوم به «کشور ثالت» بود. از این پس، پناهجویانی که از سایر کشورهای اروپایی وارد آلمان می‌شدند، حق تقاضای پناهندگی در آلمان را نداشتند.
محدودیت یاد شده بعدها در «مقررات دوبلین» منعکس شد و پس از آن آمار متقاضیان پناهندگی در آلمان و بسیاری کشورهای اروپایی دیگر سیری نزولی یافت.
یکی از مشکلات پناهجویان در آلمان به قوانین سختگیرانه‌ای باز می‌گردد که در برخی ایالت‌های این کشور جریان دارند و از جمله شامل ممنوعیت تردد پناهجویان در محدوده‌ای دورتر از شعاع ۲۵ کیلومتری هایم پناهندگان می‌شوند.
| ▲ | اصلاحات در قانون پناهندگی |
اتحادیه اروپا به تازگی اصلاحاتی در قوانین پناهندگی تصویب کرده تا پذیرش پناهجو در هر یک از کشورهای عضو، به‌طور هماهنگ و به شکل استاندارد انجام گیرد. این مصوبه باید ظرف دو سال در مجالس هر یک از کشورهای عضو به تصویب برسد و در قوانین ملی آن‌ها جاری شود.
با قانون جدید، رسیدگی به تقاضای پناهندگی باید حداکثر ظرف شش ماه انجام گیرد و در موارد بسیار دشوار و پیچیده، نباید پیشتر از ۱۸ ماه طول بکشد. هم‌چنین مقرر شده که مسئولان ادارات مربوط به امور پناهجویان، از آموزش بیشتری برای همیاری و کمک به متقاضیان پناهندگی برخوردار شوند.
در این قانون، حقوق پناهجویان نابالغ نیز که همراهی در کنار خود ندارند، تقویت شده است. طبق مقررات جدید، از این پس تک تک پناهجویان زیر هجده سال و بدون سرپرست، از سوی فردی آموزش‌دیده همراهی خواهند شد. این در حالی است که تاکنون در آلمان فدرال، با پناهجویان ۱۶ ساله، همانند افراد بالغ رفتار می‌شد.
قانون جدید پناهندگی در اتحادیه اروپا، تسهیلاتی نیز برای قربانیان شکنجه در نظر گرفته و این دسته و هم‌چنین افراد نابالغ را از پرس‌‌وجوهای رایج در فرودگاه‌ها معاف کرده است.
یک خوابگاه پناهجویان در ایالت براندنبورگ آلمان
به این ترتیب، دیگر لازم نخواهد بود که مقامات آلمانی همانند سابق، برای کلیه کسانی که بدون گذرنامه یا با پاسپورت جعلی وارد خاک این کشور می‌شوند، پرونده تشکیل دهند.
| ▲ | فرآیند تقاضا و پذیرش پناهندگی در آلمان |
فرد پناهجو پس از معرفی خود در خاک آلمان به عنوان متقاضی پناهندگی، به نزدیک‌ترین اداره پذیرش اولیه هدایت می‌شود. محل پذیرش متقاضی با کمک یک سیستم سراسری توزیع (EASY) و اعلام سهمیه قانونی آن محل تعیین می‌شود. متقاضی موظف است طی مدت اعلام شده، خود را به این محل معرفی کند.
پس از این، پناهجو به شعبه‌ای از اداره فدرال هدایت می‌شود تا درخواست پناهندگی خود را حضوری ارائه دهد. در این مرحله مترجمی نیز باید همراه پناهجو باشد. یک پرونده الکترونیکی هم برای بررسی سوابق متقاضی تشکیل می‌شود. یکی دیگر از مراحل کنترل اطلاعات فرد متقاضی، فرستادن او به مرکز ثبت اتباع خارجی جهت مقایسه و بررسی است. علاوه بر آن از افراد بالای ۱۴ سال انگشت‌نگاری می‌شود تا روشن شود که آیا متقاضی قبلاً تحت نام دیگری در آلمان یا کشور اروپایی دیگری درخواست پناهندگی داده یا نه.
پناهجویان در مدت بررسی تقاضای پناهندگی، اجازه اقامت موقت و اطلاعاتی به زبان مادری در باره حقوق و وظایف خود دریافت می‌کنند.
متقاضی پناهندگی موظف است در مصاحبه حضوری، همه شواهد یا وقایعی را ارائه دهد که نگرانی وی از پیگرد سیاسی را مستدل می‌کنند. وی هم‌چنین موظف به شرح شرایطی است که می‌توانند دلیلی علیه اخراج از آلمان باشند. بخش دیگری از توضیحات الزامی عبارتند از: محل اقامت، مسیر سفر، اقامت در کشورهای دیگر و تقاضاهای قبلی پناهندگی در آلمان یا کشورهای دیگر.
مصاحبه مورد اشاره، با حضور متقاضی پناهندگی، نماینده‌ای از اداره فدرال و یک مترجم انجام می‌شود. این مصاحبه عمومی نیست اما حضور وکیل متقاضی، نماینده‌ای از طرف دولت مرکزی، دولت ایالتی، سازمان پناهندگان سازمان ملل، نماینده ویژه مسائل آوارگان در شورای اروپا در آن منعی ندارد.
نموداری از منحنی رشد و نزول آمار پناهندگی در آلمان از سال ۱۹۹۵ تا سال ۲۰۱۱
حضور احتمالی اشخاص دیگر در این مصاحبه به تصمیم ریاست اداره فدرال و یا نماینده این اداره بستگی دارد. بخش‌های مهم مصاحبه در یک پروتکل ثبت می‌شود که متقاضی نسخه‌ای از آن را دریافت خواهد کرد.
| ▲ | روند اداری و تصمیم‌گیری |
تصمیم در مورد تقاضای پناهندگی و دلایل رد یا قبول آن، به‌طور کتبی از طرف اداره فدرال صادر می‌شود. برای همه افراد مرتبط، راهنمایی‌های حقوقی و ترجمه‌ای از مفاد اصلی تصمیم ارسال می‌شود.
مسئله اصلی در این تصمیم، سرنوشت فرد متقاضی است. اداره فدرال، گاه و در صورت لزوم، برای وزارت خارجه آلمان درخواست‌هایی به منظور بررسی کارشناسی نوشته و صدا، مدارک و هم چنین اعلام نظر پزشکی می‌فرستد.
برای بررسی تقاضای پناهندگی کسانی که از طریق پرواز وارد خاک آلمان شده‌اند، شرایط ویژه‌ای وجود دارد. در این موارد، بررسی تقاضای پناهندگی، در ترانزیت فرودگاه انجام می‌شود.
افرادی که تقاضای پناهندگی‌شان «آشکارا بدون دلیل» تشخیص داده شود، اجازه ترک ترانزیت فرودگاه را نخواهند داشت. این مواردعبارتند از: ورود فرد متقاضی به آلمان بدون مدرک شناسایی یا با مدارک جعلی، ورود از کشوری امن یا کشوری عضو اتحادیه اروپا، غنا، سنگال.
در حمایت از واحد خانواده، برای فرزندان زیر شانزده سال متقاضیان پناهندگی به‌طور خودکار تقاضای پناهندگی صادر می‌شود مگر این که سرپرست کودک از این امکان چشم‌پوشی کند.
کودکان خردسالی که بدون همراهی یک سرپرست بزرگ‌سال و مسئول نگهداری وارد خاک آلمان شوند، سریعاً تحویل اداره جوانان می‌شوند، این اداره تا تعیین یک قیم، مسئول نگهداری از کودک خواهد بود.
یکی دیگر از تغییرات مثبت در قوانین پناهندگی آلمان آن است که بررسی تقاضای پناهندگی خردسالان، قربانیان شکنجه یا افرادی که به‌خاطر جنسیت‌شان تحت پیگرد بودند، می‌تواند توسط افراد خاصی انجام شود که آموزش‌های ویژه‌ای در رابطه با مشکلات این متقاضیان دیده‌اند.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پی‌نوشت‌ها
[▲] جُستارهای وابسته
بابک نصیری، مروری بر تاریخچه پناهندگی در آلمان، دویچه‌وله فارسی: سه‌شنبه ۱٣ آگست ٢٠۱٣ - ٢٢ مرداد ۱٣۹٢
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□ وب‌سایت دویچه‌وله فارسی