 |
|
بدن انسان
فهرست مندرجات
- ساختار بدن انسان
- ترکیب بدن انسان
- یاخته‌ها
- بافت‌ها
- اندام‌ها
- دستگاه‌ها
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
کالبدشناسی فیزیولوژی
بدن انسان (به انگلیسی: )، کل ساختار انسان است که مطالعه آن شامل کالبدشناسی و
می‌باشد. این ساختار کلی، از سیستم‌های تعاملی بسیاری تشکیل شده است. هر یک از این سیستم‌ها، از لحاظ فیزیولوژی به حفظ
خود، دیگر سیستم‌ها و کل بدن کمک می‌کنند. از نظر کالبدشناسی، بدن انسان مانند تن همه جانوران از چندین دستگاه درست شده است که این دستگاه‌ها خود از اندام‌ها و اندام‌ها از بافت‌ها و بافت‌ها از یاخته‌ها (سلول‌ها) ساخته شده و تعداد یاخته‌ها بدن انسان حدود ۱٠٠ تریلیون تخمین زده شده‌اند. البته، کالبدشناسی انسان کاری به بررسی بافت‌ها و یاخته‌ها ندارد و تنها به شناخت اندام‌ها و کارکرد آن‌ها می‌پردازد. مطالعه بافت‌ها مربوط به بافت‌شناسی و بررسی یاخته‌ها مربوط به یاخته‌شناسی می‌شود.
اجزای سازنده بدن انسان، شامل سر، گردن، تنه (پشت، سینه و شکم)، دو بازو و دست‌ها و دو ساق پا و پاها می‌شود. کالبدشناسی انسان که یکی از شاخه‌های کالبدشناسی است، به بررسی این اندام‌ها و دستگاه‌های اندام‌های بدن انسان می‌پردازد و فیزیولوژی بر روی سیستم اعضای بدن و عملکردشان تمرکز دارد.
| ▲ | ساختار بدن انسان |
بدن انسان، یک سامانه شگرف با ساختار پیچیده است که وظایف بی‌شماری، مانند تنفس، تغذیه، تولید مثل، دفع ادرار و مدفوع، و ادراک محیط زیست پیرامون خود را به انجام می‌رساند تا جریان و روند زندگی را آسانتر سازد و به حفظ شرایط پایدار و ثابت در محیط داخلی () خود کمک کند.
استخوان‌بندی، شکل کلی بدن را ایجاد می‌کند و در طول عمر انسان تغییر نمی‌کند. بهطور کلی، شکل بدن تحت تاثیر توزیع‌های ماهیچه‌ای، بافت‌های چربی و هورمون‌های مختلف است. قد متوسط یک مرد بالغ (در کشورهای توسعه یافته) حدود ۱٫۷ – ۱٫۸ متر و یک زن بالغ حدود ۱٫۶ – ۱٫۷ متر می‌باشد. قد بلند بستگی به ژنتیک و رژیم غذایی افراد دارد. شکل و ترکیب بدن تحت تاثیر عواملی مثل ژنتیک، رژیم غذایی و ورزش قرار دارد.
بدن انسان دارای چندین حفره می‌باشد که بزرگ‌ترین آن حفره شکمی است. این حفره‌ها محل قرار گرفتن اندام‌های مختلف بدن از جمله ستون مهره‌ها می‌باشند، که جریان مایع مغزی نخاعی از بطن مغز در آن جاری است.
حفره‌های بدن انسان
حفره‌های کوچک دیگری نیز در بدن هستند که سینوس نامیده می‌شوند و عملکردهای مختلفی دارند. بهطور عمومی سینوس‌ها به سینوس‌های پارانازال اشاره دارند که در سینوزیت نقش دارند. سینوس‌های پارانازال چهار جفت حفره هوایی در استخوان جمجمه می‌باشند. این فضاهای پر از هوا در بین چشم‌ها، بالای چشم‌ها، عمق‌تر در پشت چشم‌ها و اطراف حفره بینی قرار دارند.
| ▲ | ترکیب بدن انسان |
ترکیب بدن انسان اشاره به مقدار آب، محتوای عناصر، انواع بافت‌ها و نوع مواد دارد. بدن یک فرد بالغ حاوی حدود ۶۰ درصد آب است که بخش قابل توجهی از وزن و حجم بدن را تشکیل می‌دهد. محتوای آب می‌تواند از ۷۵ درصد در نوزاد تازه متولد شده تا ۴۵ درصد در یک فرد چاق متفاوت باشد. (این اعداد آمار تقریبی می‌باشند.)
ترکیب نوع بافت‌های بدن انسان نشان می‌دهد که منشأ اکثریت قریب به اتفاق سلول‌ها از سلول‌های باکتریایی و سلول‌های (آرکی سل‌ها) به‌خصوص متانوژن‌ها مانند می‌باشد. میکروارگانیسم‌های پوست و دیگر بخش‌های بدن همگی میکروبیوم انسان نامیده می‌شوند و بزرگ‌ترین قسمت این ماده فلور میکروبی روده را تشکیل می‌دهد.
عناصر تشکیل‌دهنده بدن انسان
عناصر بدن را می‌توان به عناصر اصلی و عناصر کمیاب تقسیم کرد. انواع این مواد می‌توانند شامل آب، پروتئین‌ها، بافت همبند، چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و استخوان‌ها باشند.
در بدن بزرگسالان متوسط ۵ - ۵٫۵ لیتر خون و هم‌چنین حدود ۱۰ لیتر از مایع میان‌بافتی وجود دارد. این مایع اطراف سلول‌ها را طوری احاطه کرده است که گویی در حال غرق شدن هستند. تمام فضای بافت‌ها دارای مایع میان بافتی است.
| ▲ | یاخته‌ها |
 |
یاخته واحد بنیادین ساختاری و کارکردی همه اندامگان‌ها (ارگانیسم‌های موجودات زنده) است که از ترکیب برخی مواد، مانند آب، کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، چربی‌ها، اسیدهای نوکلئیک، و غیره با یکدیگر ساخته شده است. همه کارکردهای زیستی یک ارگان (سازواره) در درون یاخته‌ها انجام می‌گیرند و یاخته‌ها شامل اطلاعات وراثتی لازم برای سامان دادن به کارکرد خود و انتقال اطلاعات به نسل‌های آینده خود هستند. بنابراین، بدن همه‌ی موجودات زنده و از جمله بدن انسان، از یاخته ساخته شده است که دارای تمام ویژگی‌ها و تظاهرات حیاتی می‌باشند. هرچند برخی از موجودات زنده تک‌سلولی هستند، ولی بدن انسان بیش از ۱٠٠ تریلیون یاخته دارد.
یک دو جزی اصلی دارد: و . هسته توسط غشای هسته‌ای از و توسط غشای سلولی موسوم به غشای پلاسمایی از مایعات اطراف جدا می‌شود و هر یاخته وظیفه‌ی خاصی را بر عهده دارد که برای بقا و تولید مثل موجود زنده ضروری است. مثلاً سلول عصبی «انتقال پیام»، سلول استخوانی «استحکام»، سلول ماهیچه «حرکت» و سلول روده «جذب غذا» را بر عهده دارند.
| ▲ | بافت‌ها |
 |
بافت ()، به مجموعه‌ای از سلول‌های مشابه گفته می‌شود که بر روی هم کار مشخصی را انجام می‌دهند. هر بافت خود با توجه به ساختار سلولی و آرایشی و عملکردی‌ای که دارد، دارای تنوع نیز می‌باشد. در بدن انسان چهار بافت سلولی وجود دارد که عبارتند از: بافت پیوندی (همبند)، بافت پوششی، بافت ماهیچه‌ای و بافت عصبی.
فراوان‌ترین بافت در بدن انسان، بافت همبندی است. غضروف‌ها، استخوان‌ها و خون جز بافت همبند محسوب می‌شوند. این بافت علاوه بر حفاظت و پشتیبانی از بافت‌های دیگر، باعث ارتباط ساختارهای بدن نیز می‌گردد. مشارکت در تبادل مواد غذایی و ترمیم بافتی از وظایف دیگر بافت همبند است.
بافت پوششی، بافتی است که از سلول‌های چندضلعی اجتماع یافته‌ای تشکیل شده است که پوشش سلولی سطوح خارجی و داخلی بدن از جمله پوست، دیوارهٔ رگ‌ها و حفره‌های کوچک را می‌پوشاند. بسیاری از غدد نیز از بافت پوششی تشکیل شده‌اند. این بافت در بالای بافت همبند قرار گرفته‌است و این دو لایه بافت‌ها، توسط غشای پایه از هم جدا می‌شوند. از آن‌جایی که بافت‌های پوششی دارای رگ‌های خونی در اطراف خود نیستند، از طریق نفوذ غذا از بافت‌های زیرین همبند، تغذیه می‌کنند. بافت‌های پوششی می‌توانند به‌صورت خوشه‌ای از سلول‌ها موجود باشند و به‌عنوان غدد درون‌ریز و غدد برون‌ریز عمل کنند. غذذ درون‌ریز و برون‌ریز به‌شدت با رگ‌های خونی احاطه شده‌اند و از طریق آن تغذیه می‌کنند.
بافت ماهیچه‌ای بافتی نرم است که ماهیچه‌ها را در بدن جانوران و انسان می‌سازد و توان درهم‌کشیده‌شدن یا انقباض را به ماهیچه‌ها می‌بخشد. این بافت در دورهٔ رشد جنینی از فرایندی به‌نام ماهیچه‌زایی پدید می‌آید. بافت‌های ماهیچه‌ای سه نوع هستند: مخطط، قلبی و صاف.
بافت عصبی یکی از اصلی‌ترین بافت‌ها در میان مهره‌داران است که شامل دستگاه عصبی مرکزی (مغز، نخاع) و دستگاه عصبی محیطی (اعصاب بدن) می‌باشد. بافت عصبی از اکتودرم در دوران جنینی منشا می‌گیرد. مهم‌ترین ویژگی بافت عصبی تحریک‌پذیری، هدایت و انتقال جریان عصبی می‌باشد. اعصاب از سلول‌های ویژه‌ای به‌نام نورون تشکیل شده‌اند. نورون واحد ساختمانی و عملکردی دستگاه عصبی است. بافت عصبی هم‌چنین دارای سلول‌های پشتیبان به‌نام گلیال یا نوروگلی است. نوروگلی‌ها یا یاخته‌های گلیال، یاخته‌های پشتیبان دستگاه عصبی هستند که وظیفه حمایت از یاخته‌های عصبی را بر عهده دارند. یاخته‌های گلیال سیستم عصبی مرکزی را به هم پیوند داده و به طریق فیزیکی و شیمیایی از آن محافظت می‌کنند. علاوه بر این مواد شیمیایی و غذایی مورد نیاز یاخته‌های عصبی را فراهم می‌آورند.
| ▲ | اندام‌ها |
اندام (Organ)، در زیست‌شناسی به مجموعه بافت‌هایی که بهطور هماهنگ و منظم با یکدیگر فعالیت می‌کنند، گفته می‌شود. اندام‌های بدن انسان، به دو بخش اصلی درونی و بیرونی دسته‌بندی شده است که فهرست آن‌ها در جدول زیر مشاهده می‌شود. هم‌چنین از لحاظ کالبدشناسی، این اندام‌ها، به اندام‌های فوقانی و تحتانی تقسیم شده‌اند. اندام فوقانی یا اندام زبرین، عبارت است از هردو مجموعه چپ و راست شانه، بازو، زیر بغل، آرنج، ساعد و دست؛ و اندام تحتانی یا اندام زیرین، عبارت است از مجموعه لگن ، ران ، زانو ، ساق ، مچ ، كف پا و انگشتان پا در انسان.
تفاوت اندام‌های بیرونی بدن زن و مرد
| اعضای خارجی بدن انسان | |||
|---|---|---|---|
| پوست | سر | پیشانی | صورت |
| چشم | چانه | لب | گوش |
| بینی | دهن | زبان | دندان |
| گردن | گلو | سیبک گلو | آرواره |
| کتف | بازو | آرنج | مچ |
| دست | انگشت | ستون فقرات | قفسه سینه |
| دنده | پستان | شکم | باسن |
| پا | ران | ساق پا | زانو |
| ناخن | مو | ناف | آلت تناسلی |
| اعضای داخلی بدن انسان | |||
|---|---|---|---|
| غدد فوق کلیوی | آپاندیس | مثانه | معده |
| مغز | روده دوازدهه | کیسه صفرا | طحال |
| قلب | روده | کلیه | کبد |
| شش | لوزالمعده | غده پاراتیروئید | غده هیپوفیز |
| غده پروستات | غده تیموس | غده تیروئید | غده اپی فیز |
| غده اشکی | غدد بزاغی | تخمدان | بیضه |
| ▲ | دستگاه‌ها |
بدن انسان از سیستم‌های تعاملی بسیاری تشکیل شده است. هر یک از سیستم‌ها به حفظ هومئوستاز خود، دیگر سیستم‌ها و کل بدن کمک می‌کنند. هر سیستم از یک یا چند اندام که مجموعه‌ای از بافت‌های عملکردی می‌باشد، تشکیل شده است. سیستم‌ها به تنهایی کار نمی‌کنند و سلامتی فرد بستگی به سلامتی تمام سیستم‌های تعاملی بدن دارد. سیستم‌های تعاملی بدن با نام‌های مشترکی معرفی می‌شوند مثل سیستم عصبی و سیستم غدد درون‌ریز که باهم سیستم غددی عصبی نامیده می‌شوند.
دستگاه‌های اصلی بدن، عبارت‌اند از: دستگاه قلب و رگ‌ها برای گردش خون، دستگاه گوارش برای فرودادن هضم جذب و دفع خوراک، دستگاه درون‌ریز برای هماهنگی اندام‌های درونی با کمک هورمون‌ها، دستگاه پی‌ها برای گردآوری، جابه‌جایی و پردازش داده‌ها در مغز و اعصاب، دستگاه ماهیچه‌ای برای جنباندن بدن، دستگاه تنفسی برای دم و بازدم، دستگاه ادراری برای برون‌رفت ادرار، دستگاه پوششی شامل پوست، مو و ناخن برای پوشش و حفاظت بدن، استخوان‌بندی انسان برای سرپاداشتن و نگاهداری ساختار تن، و دستگاه دفاعی بدن برای دفاع در برابر بیماری‌زاها.
| دستگاه | مطالعه کلینیکی | فیزیولوژی |
|---|---|---|
| دستگاه عصبی از دو بخش دستگاه عصبی مرکزی (مغز و نخاع) و دستگاه عصبی محیطی تشکیل شده است. مغز اندامی است که احساسات، حافظه، پردازش حسی و ارتباط و عملکرد سیستم‌های مختلف را کنترل می‌کند. حواس ویژه شامل بینایی، شنوایی، چشایی و بویایی می‌باشند. چشم‌ها، گوش‌ها، زبان و بینی اطلاعات مختلفی را در مورد محیط اطراف بدن جمع‌آوری می‌کنند. | علوم اعصاب، عصب‌شناسی (بیماری‌ها)، روان‌پزشکی (رفتارشناسی)، چشم‌پزشکی (بینایی)، پزشکی گوش و حلق و بینی (شنوایی، چشایی، بویایی) | نوروفیزیولوژی |
| سیستم عضلانی اسکلتی شامل اسکلت بدن (از جمله استخوان‌ها، رباط‌ها، تاندون‌ها و غضروف) و ماهیچه‌های متصل به آن‌ها می‌باشد. این دستگاه ساختار اصلی بدن را تشکیل داده و حرکت کردن را امکان‌پذیر می‌کند. علاوه بر این نقش، استخوان‌های بزرگ بدن دارای مغز استخوان هستند که محل تولید سلول‌های خونی می‌باشند. هم‌چنین، همه استخوان‌ها محل ذخیره‌سازی کلسیم و فسفات می‌باشند. این سیستم را می‌توان به دو سیستم ماهیچه‌ای و اسکلتی تقسیم کرد. | ارتوپدی (اختلالات و آسیب‌های عضلانی و استخوانی) | فیزیولوژی سلولی، فیزیولوژی عضلانی اسکلتی، استخوان‌شناسی (اسکلت بدن)، آرترولوژی (سیستم مفصلی)، مایولوژی (سیستم ماهیچه‌ای) |
| دستگاه گردش خون یا سیستم شریانی وریدی از قلب و رگ‌های خونی (شریان‌ها، وریدها و مویرگ‌ها) تشکیل شده است. قلب خون را در رگ‌ها به جلو می‌راند، این سیستم انتقالی، اکسیژن، سوخت، مواد مغذی، مواد دفعی، سلول‌های ایمنی و مولکول‌های علامتی (هورمون‌ها) را از قسمتی به قسمت دیگر بدن منتقل می‌کنند. خون مایعی است که سلول‌ها در آن شناور هستند، بعضی از این سلول‌ها از بافت به رگ خونی و برعکس حرکت می‌کنند، همانند طحال و مغز استخوان. | کاردیولوژی (پزشکی قلب)، هماتولوژی (خون‌شناسی) | فیزویولوژی کاردیو وازکولار، خود قلب از سه لایه به‌نام‌های درون‌شامه قلب، ماهیچه قلب و برون‌شامه قلب تشکیل شده است که در ضخامت و عملکرد متفاوت هستند. |
| سیستم تنفسی از بینی، نازوفارنکس، تراکئا و شش‌ها تشکیل شده است. این سیستم اکسیژن را از هوا گرفته و دی اکسید کربن و آب تولید کرده و به هوا دفع می‌کند. | پزشکی ریه | فیزیولوژی تنفسی |
| سیستم گوارشی از دهان شامل زبان و دندان ها؛ مری، معده، لوله‌های گوارشی (دستگاه گوارش، روده کوچک و روده بزرگ و راست روده) هم‌چنین کبد، پانکراس، کیسه صفرا و غدد بزاقی تشکیل شده است. این سیستم غذا را به قطعات کوچک، مواد مغذی، مولکول‌های غیر سمی برای توزیع به تمام بافت‌های بدن تبدیل می‌کند و مواد باقی‌مانده بدون استفاده را دفع می‌کند. | پزشکی گوارشی | فیزیولوژی گوارشی |
| دستگاه پوششی از پوست، مو و ناخن تشکیل شده است، دیگر دستگاه‌های مهم این سیستم غدد عرق و غدد چربی می‌باشند. پوست از ساختارها و عملکرد اندام‌های بدن محافظت می‌کند، هم‌چنین به‌عنوان سیستم حسی با محیط خارج عمل می‌کند. | درماتولوژی | فیزیولوژی سلولی، فیزیولوژی پوست |
| دستگاه ادراری شامل کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و مجرای ادرار می‌باشد. این دستگاه آب را از خون خارج کرده و ادرار را که از مولکول‌های مضر و یون‌های اضافی و آب تشکیل شده می‌سازد و از بدن خارج می‌کند. | نفرولوژی (عملکرد)، اورولوژی (بیماری‌های ساختاری) | فیزیولوژی کلیه |
| دستگاه تولید مثل شامل غدد جنسی و اندام‌های جنسی درونی و بیرونی می‌باشد. دستگاه تولید مثل در هر دو جنس گامت تولید می‌کند، مکانیسم ترکیب آن‌ها و ایجاد محیط مناسب برای رشد ۹ ماهه اول نوزاد نیز از وظایف این دستگاه می‌باشد. | پزشکی زنان، آندرولوژی (در مردان)، سکسولوژی (جنبه‌های رفتاری)، جنین‌شناسی (جنبه‌های رشد و نمو)، بارداری زنان | فیزیولوژی تولید مثل |
| سیستم ایمنی از گلبول سفید، تیموس، غدد لنفی و کانال‌های لنفی تشکیل شده است که بخش‌هایی از سیستم لنفی نیز هستند. سیستم ایمنی مکانیزمی را ایجاد می‌کند که بدن بتواند سلول‌ها و بافت‌های خود را از سلول‌های بیگانه تشخیص دهد. هم‌چنین می‌تواند با استفاده از پروتئین‌های تخصص یافته‌ای مثل آنتی بادی‌ها، سیتوکاین‌ها و تی‌ال‌آرها مواد بیگانه را از بین ببرد. | ایمنی‌شناسی | ایمونولوژی |
| عملکرد اصلی سیستم لنفی استخراج، انتقال و متابولیسم غدد لنفاوی در مایع میان بافتی است. سیستم لنفاوی در عملکرد و ساختار بسیار شبیه سیستم انتقال خون می‌باشد. | سرطان‌شناسی، ایمنی‌شناسی | اونکولوژی، ایمونولوژی |
| دستگاه درون‌ریز شامل غدد درون‌ریز اصلی: هیپوفیز، تیروئید، غده فوق کلیه، پانکراس، پاراتیروئید و غدد جنسی در کنار اندام‌ها و بافت‌ها می‌باشد که هورمون‌های خاصی را ترشح می‌کنند. هورمون‌های غدد درون ریز سیگنال‌های حالت‌های مختلف و تغییر عملکرد را از اندامی به اندام دیگر منتقل می‌کنند. سیستم غدد برون‌ریز نیز وجود دارد. | پزشکی غدد درون‌ریز | اندوکارینولوژی |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
دکتر نیلوفر مهدیزاده کابلی، بدن انسان
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ پزشکی │ کالبدشناسی │ فیزیولوژی │ بافت‌شناسی │ یاخته‌شناسی