 |
|
دیده‌بان حقوق بشر
جنایات جنگی گلبدین حکمتیار
فهرست مندرجات
◉ بی‌حرمتی به قربانیان جنگ افغانستان
◉ حکمتیار برای قدرت آمده، نه برای صلح
◉ يادداشت‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
.
جنایات جنگی گلبدین حکمتیار
دیدبان حقوق بشر (به انگلیسی: Human Rights Watch)، نام یک سازمان غیر دولتی بین‌المللی واقع در شهر نیویورک در ایالات متحده آمریکا است که بر تحقیقات و پشتیبانی حقوق بشر مدیریت می‌کند. این سازمان، دفترهایی نیز در بروکسل، لندن، مسکو، هنگ کنگ، لس آنجلس، واشینگتن، سانفرانسیسکو، تورنتو و تاشکند دارد.
دیده‌بان حقوق بشر در سال ۱۹۷۸ میلادی، تحت عنوان «دیده‌بان هلسینکی» و به‌منظور نظارت بر تبعیت کشورهای بلوک شوروی سابق از مفاد حقوق بشر پیمان مشهور هلسینکی تأسیس شد. پس از آن دیده‌بان قاره‌ی آمریکا در دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی، و در واکنش به این دیدگاه که نقض حقوق بشر توسط یکی از طرف‌های درگیر در جنگ در آمریکای مرکزی به‌هر دلیلی بیش‌تر از نقض حقوق بشر توسط طرف دیگر قابل تحمل است، تأسیس شد. این سازمان به‌تدریج گسترش پیدا کرد تا جایی‌که کمیته‌های دیده‌بان در سال ۱۹۸۸ میلادی، با یکدیگر متحد شده و دیده‌بان حقوق بشر را تشکیل دادند.
زمانی‌که روز پنج‌شنبه اول مهرماه ۱٣۹۵، مصادف با ۲۲ ماه سپتامبر سال ۲۰۱٦ میلادی، توافق‌نامه‌ی صلح بین دولت وحدت ملی افغانستان و حزب اسلامی گلبدین حکمتیار امضأ شد، دیده‌بان حقوق بشر، این توافق‌نامه را بی‌حرمتی به قربانیان جنگ افغانستان خواند؛ و هنگامی‌که گلبدین حکمتیار، روز پنج‌شنبه ۱۴ اردیبهشت ۱٣۹٦ وارد کابل شد، این سازمان گفت: «حکمتیار برای قدرت آمده، نه برای صلح».
روز بعد (جمعه ۱۵ اردیبهشت)، صدها تن در کابل علیه گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی دست به تظاهرات زدند. معترضان تصاویر قربانیانی را که مدعی بودند، از سوی حزب اسلامی گلبدین حکمتیار در جریان جنگ‌های داخلی و جنگ‌های ۱۵ سال گذشته این گروه کشته شدند، با خود حمل می‌کردند. آن‌ها که در نزدیکی اقامتگاه حکمتیار در منطقه‌ی دارلامان در غرب شهر کابل تجمع کرده بودند، خواهان محاکمه او به اتهام جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت شدند. این تظاهرات ساعاتی پس از گردهمایی حکمتیار و هوادارانش در استادیوم غازی کابل برگزار شد.
گلبدین حکمتیار در سخنرانی‌های روزهای اخیر خود پس از ظاهرشدن در انظار عمومی، در واکنش به اتهاماتی که علیه او وارد شده، گفته که گذشته را باید فراموش کرد؛ اما او هم‌چنین گفته که حاضر است اگر «دادگاه عادلانه» برگزار شود، در مورد عملکردهای خود و حزب اسلامی پاسخ بدهد.
حزب اسلامی گلبدین حکمتیار مانند دیگر جناح‌های دخیل در جنگ‌های داخلی افغانستان، از سوی نهادهای حقوق بشری و فعالان مدنی متهم به‌دست داشتن در کشتار غیرنظامیان در این جنگ‌ها است که حکمتیار مسئولیت برخی از فاحش‌ترین فجایع جنگ از جمله موشک‌پرانی ماه اگست سال ۱۹۹۲ را به‌دوش داشته است. بر اساس گزارش کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، در این موشک‌پرانی حداقل ۱۸۰۰ تن کشته و ۸۰۰۰ دیگر زخمی شدند.
نهاد بین‌المللی دیده‌بان حقوق بشر در گزارشی که پس از امضای توافق‌نامه‌ی صلح میان دولت افغانستان و حکمتیار منتشر کرد، حکمتیار را به نقض حقوق بشر از جمله ناپدید شدن اجباری مخالفان سیاسی، داشتن یک زندان زیرزمینی در پاکستان و شکنجه در آن، و حملات خشونت‌آمیز به سازمان‌های غیردولتی فعال در زمینه برنامه‌های آموزش و بهداشت برای زنان افغان در اردوگاه‌های پناهندگان در پاکستان، متهم کرد.[۱]
هم‌زمان با این که گلبدین حکمتیار، در نشست‌های اخیرش تأکید بر فراموشی گذشته کرده است، اما مسئول دیده‌بان حقوق بشر در افغانستان می‌گوید که باید حکمتیار نسبت به جنایت‌هایی که در گذشته انجام داده است، پاسخ‌گو باشد. پاتریشا گاسمن، مسوول دیده‌بان حقوق بشر به‌عنوان نمونه به قتل بهاالدین مجروح منتقد سرسخت حکمتیار در پاکستان اشاره می‌کند و می‌گوید که باید رهبر حزب اسلامی در برابر این‌گونه کارکردهای خود پاسخ دهد. او گفت: «دیده می‌شود که گلبدین حکمتیار پاسخ‌گو نیست، باید در تمامی موارد جنایت‌هایی که صورت گرفته، عدالت برقرار شود، و باید گلبدین حکمتیار در برابر مردم، جوابگو باشد.»
این در حالی است که گلبدین حکمتیار، و روز ۱۵ اردیبهشت، در یک مراسمی که در جمعی از هوادارانش در غازی استادیوم برگزار شد، گفت که او هرچند شماری از گروه‌های دیگر با حزب اسلامی مخالفت داشته و برخی از اعضای آن را به قتل رسانده، اما او گذشته‌ها را فراموش می‌کند.
هم‌زمان با این‌که حکمتیار باز هم به فراموشی گذشته تأکید کرد، اما صدها تن در نزدیکی قصر دارالامان، که نمادی از ویرانی‌های ناشی از جنگ‌های داخلی دهه‌ی هفتاد خوانده می‌شود، در یک راه‌پیمایی، خواهان به دادگاه کشانده‌شدن حکمتیار شدند.
معترضان تصاویر قربانیانی را که مدعی بودند، از سوی حزب اسلامی گلبدین حکمتیار در جریان جنگ‌های داخلی و جنگ‌های ۱۵ سال گذشته این گروه کشته شدند، با خود حمل می‌کردند
تظاهرکننده‌گان عکس‌هایی از قهار عاصی، شاعر معروف کشور، حمیده برمکی، استاد فقید دانشگاه که در فروشگاهی در پایتخت هدف حمله قرار گرفت و نیز میرویس جلیل، خبرنگار بی‌بی‌سی را حمل می‌کردند و خواستار عدالت در رویدادهایی این چنینی و به دادگاه کشاندن حکمتیار بودند.
قهار عاصی، در جنگ‌های داخلی، به اثر اصابت یکی از موشک‌های گروه حکمتیار کشته شده بود. میرویس جلیل، یکی دیگر از قربانیان «فعالیت‌های تروریستی حزب اسلامی» خوانده می‌شود که به‌قول منابعی، توسط این گروه ترور شده است. هم‌چنان در سال‌های اخیر نیز حزب اسلامی گلبدین حکمتیار، مسوولیت شماری از رویدادهای تروریستی را به‌دوش گرفته بود که یکی از این «فعالیت‌های تروریسی» که گروه حکمتیار مسوولیتش را به‌عهده گرفت، حمله به یک فروشگاه فاینست در پایتخت بود. در این حمله، افزون بر حمیده برمکی، استاد دانشگاه، شماری از اعضای خانواده‌ی وی نیز جان باختند.[٢]
| ▲ | بی‌حرمتی به قربانیان جنگ افغانستان |
دیده‌بان حقوق بشر با انتشار بیانیه‌ای امضای توافق‌نامه صلح بین دولت افغانستان و حزب اسلامی به‌رهبری گلبدین حکمتیار را بی‌حرمتی به قربانیان جنایات جنگی و نقض حقوق‌بشر این کشور خوانده و مورد انتقاد قرار داده است.
این توافق‌نامه روز پنج‌شنبه، ۱ میزان (مهر) میان نمایندگان دولت افغانستان و حزب اسلامی افغانستان امضا شد. این سند پس از امضای محمداشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان و گلبدین حکمتیار رهبر حزب اسلامی نافذ خواهد بود.
در بیانیهی این سازمان که روز پنج‌شنبه منتشر شد، آمده است که «بازگشت گلبدین حکمتیار، یکی از بدنام‌ترین مظنون جنایات جنگی افغانستان، فرهنگ معافیت از مجازات در این کشور را تقویت می‌دهد».
دیده‌بان حقوق بشر هم‌چنین از عدم پاسخ‌گویی دولت افغانستان و تمویل‌کنندگان خارجی آن به قربانیان نیروهای زیر فرماندهی حکمتیار و دیگر «جنگسالاران» که در جنگ‌های داخلی دهه‌ی نود دست داشته‌اند، انتقاد کرده است.
این سازمان با اشاره به کشتار غیرنظامیان در جنگ‌های داخلی افغانستان نوشته که حکمتیار مسئولیت برخی از فاحش‌ترین فجایع جنگ از جمله موشک‌پرانی ماه اگست سال ۱۹۹۲ را به‌دوش داشته است. بر اساس گزارش کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، در این موشک‌پرانی حداقل ۱۰۰۰ تن کشته و ۸۰۰۰ دیگر زخمی شدند.
در بیانیهی دیده‌بان حقوق بشر هم‌چنین آمده است که حکمتیار به نقض حقوق بشر از جمله ناپدید شدن اجباری مخالفان سیاسی، داشتن یک زندان زیرزمینی در پاکستان و شکنجه در آن، و حملات خشونت‌آمیز به سازمان‌های غیردولتی فعال در زمینه‌ی برنامه‌های آموزش و بهداشت برای زنان افغان که در ارودگاه‌های پناهندگان در پاکستان، متهم است.
واکنش دیده‌بان حقوق بشر در حالی منتشر شده که شماری از کشورها و نهادهای کمک‌کننده دولت افغانستان، از توافق‌نامه صلح بین دولت افغانستان و حزب اسلامی به‌رهبری گلبدین حکمتیار استقبال کرده‌اند.[٣]
| ▲ | حکمتیار برای قدرت آمده، نه برای صلح |
نهاد دیده‌بان حقوق بشر در گزارش تازه اعلام کرده است که بازگشت گلبدین حکمتیار، «یادآوری ترسناکی» در این مورد است که چگونه رهبران گروه‌های جنگی مشغول به‌دست آوردن قدرت هستند، در حالی‌که قربانیان آن‌ها از هر نوع شیوه دسترسی به عدالت محروم هستند.
پاتریشیا گاسمن، پژوهشگر ارشد نهاد دیده‌بان حقوق بشر برای افغانستان در گزارشی به تحلیل اظهارات حکمتیار پس از ظاهر شدن در انظار عمومی و شیوه ورود او به کابل پرداخته است.
در این گزارش آمده که کاروان حکمتیار در حالی وارد کابل شد که خودروهای «اس‌یو‌وی» مملو از افراد مسلح که با خود نارنجک‌انداز و مسلسل حمل می‌کردند، او را شبیه «یک قهرمان» همراهی کردند؛ نه مثل «یک جنگ‌سالار بدنام تبعید شده و متهم به جنایت جنگی که در تلاش احیای قدرت قبلی خود است.»
گزارش دیده‌بان حقوق بشر گفته که صحبت‌های حکمتیار در کاخ ریاست جمهوری افغانستان «زنگ‌های خطر» را به صدا درآورده است
گلبدین حکمتیار دو روز پیش و هفت ماه پس از امضای توافق‌نامه صلح با دولت افغانستان که به او مصونیت قضایی می‌دهد، وارد کابل شد.
اما حامد عزیزی، سخنگوی حزب اسلامی به بی‌بی‌سی گفت که گزارش جدید دیده‌بان حقوق بشر «مملو از غرض، بدسلیقگی و برداشت نادرست» است و افزود: «کارکرد ۱۵-۱٦ سال گذشته این نهاد منفی بوده و امروز هم این نهاد در برابر روند صلح و در پی تخریب روند صلح افغانستان قرار دارد.»
عزیزی با اشاره به یک گزارش قبلی دیده‌بان حقوق بشر گفت که مخالفت این نهاد در برابر روند صلح با طالبان موجب ادامه جنگ و کشته شدن «هزارها نفر» دیگر شده است.
گزارش تازه دیده‌بان حقوق بشر افزوده که صحبت‌های روز پنج‌شنبه حکمتیار در کاخ ریاست جمهوری، «زنگ‌های خطر» را به صدا درآورده است.
براساس این گزارش: «او از نظام پارلمانی افغانستان انتقاد کرد و آن‌را برای این کشور نامناسب خواند. در گردهمایی دیگر او گفت که تقسیم قدرت در دولت وحدت ملی مقدس نیست و هم‌چنین مطابق به قانون اساسی نیست. او گفت که برای نجات افغانستان از بحران آمده است.»
دیده‌بان حقوق در این گزارش هم‌چنین از کیث کلارک، پژوهشگر شبکه‌ی تحلیلگران افغانستان نقل کرده که «معامله با حکمتیار بیش‌تر از صلح به احیای قدرت سیاسی او مرتبط است.» و به گفته‌ی دیده‌بان حقوق بشر همین موضوع در مورد دیگر جنگسالاران افغانستان نیز صدق می‌کند که به‌قدرت بازگشته‌اند و از سال ۲۰۰۱ تا حالا در «تلاش پاک کردن» تصویر خود بوده‌اند.
دیدبان حقوق بشر هم‌چنین از شیوه‌ی ورود حکمتیار به کابل انتقاد کرده است.
سخنگوی حزب اسلامی در پاسخ به این بخش گزارش گفت که حکمتیار در اظهارات اخیرش تصریح کرده است که برای صلح آمده و در پی قدرت نیست و این‌که او تاکید کرده است که ساختار دولت وحدت ملی افغانستان خلاف قانون اساسی است و در حالی‌که جناح‌های دخیل در دولت، قانون اساسی را بزرگترین دستاورد خود می‌دانند اما خود به آن پابند نیستند.
گزارش دیده‌بان حقوق بشر می‌افزاید که حکمتیار اتهامات پاشیدن تیزاب بر روی زنان از سوی اعضای حزبش را رد کرد اما در مورد حملات حزب اسلامی به سازمان‌های غیردولتی که در اردوگاه‌های پناهجویان در پاکستان با زنان افغان کار می‌کردند، «هیچ چیز» نگفت.
در ادامه گزارش آمده است که دیده‌بان حقوق بشر «بدرفتاری‌های جدی» حزب اسلامی را ثبت کرده، از جمله تهدید به مرگ کارمندان امداد و روزنامه‌نگاران و این نهاد هم‌چنین گفته که «می‌داند حزب اسلامی زندانی را در اردوگاهی پناهندگان در شمشتو در پاکستان ایجاد کرده بود که در آن مخالفان سیاسی خود به‌شمول کارمندان افغانی که با نهادهای غیردولتی کار می‌کردند، شکنجه می‌شدند.»
در این گزارش هم‌چنین به صحبت‌های حکمتیار اشاره شده که گفته جنگ باید پایان بیابد زیرا «در هر ولایت گورهای دسته‌جمعی وجود دارد» و دیده‌بان حقوق بشر گفته این «اظهارات حکمتیار درست است - شماری از این‌ها (گورهای دسته‌جمعی) شامل غیرنظامیانی است که در موشک‌باران بی‌رحمانه کابل از سوی او (حکمتیار) کشته شده‌اند یا هم توسط ملیشه‌های او به‌قتل رسیده یا شکنجه شده‌اند.»
عزیزی گفت که حزب اسلامی زندانی در اردوگاه شمشتو نداشته است و به گفته او حزب اسلامی اتهامات شکنجه و قتل مخالفان سیاسی را نیز رد می‌کند و حاضر است در دادگاه بی‌طرف در مورد این اتهامات پاسخ بدهد.
دیده‌بان حقوق در پایان گزارش خود می‌نگارد که برای خانواده‌های قربانیان، بازگشت حکمتیار صلح نمی‌آورد و این اقدام نشان‌دهنده‌ی ادامه فرهنگ معافیت است که آغاز جدیدی را برای افغانستان رقم نخواهد زد.[۴]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]-
[٣]- دیده‌بان حقوق بشر: توافق‌نامه صلح با حکمتیار بی‌حرمتی به قربانیان جنگ افغانستان است، وبسایت فارسی بی‌بی‌سی: جمعه ٢٣ سپتامبر ٢٠۱٦ - ٢ مهر ۱٣۹۵
[۴]-
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وبسایت بی‌بی‌سی