 |
|
آریاورته
فهرست مندرجات
◉ واژه‌شناسی
◉ موقعیت جغرافیایی
◉ پیشینه‌ی تاریخی
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون
نام‌های تاریخی آریا
آریاورته (به انگلیسی: Āryāvarta؛ به سانسکریت: आर्यावर्त به‌معنای «بودگاه آریاییان» یا «چراگاه آریایی‌ها»)، نام کهن‌ترین جایگاه آریایی‌ها، در شمال کشور هند یا به سخن دیگر، نام باستانی شمال و مرکز هندوستان به زبان سانسکریت است. آریاورته بین هیمالیا در شمال و حوزه‌ی ویندهیا در جنوب و خلیج بنگال در شرق و دریای عرب در غرب قرار داشت.
ابراهیم پورداوود می‌نویسد: «اقوام آریایی ابتدا در جنوب آسیا در سرزمین میان رود سند و فرات مستقر شدند و به‌نام هندوایرانی خوانده می‌شوند. تدریجاً جدایی در شاخه هندوایرانی بیش‌تر شد و بالاخره هندوها به‌نام مردم هندوآریایی در شمال غربی هند مستقر شدند. هندوان آریایی پس از ورود خود به شمال هند آن‌جا را به‌نام ملی خود «آریاورته» خواندند و در زمان متأخر، آریاورته را هندوستان نامیدند. بعدها همین نام که مختص شمال کشور هند بود به سراسر خاک بسیار فراخ هند اطلاق گردید.»
| ▲ | واژه‌شناسی |
«آریا ورته» (Āryāvarta) یا «آریا ورشه»، از بر هم نشاندن دو واژه‌ی: «آریا» و «ورته» یا «ورشه» ساخته شده است. در این ترکیب، «آریا»، نامی است که به مهاجران هندواروپایی زبان (مردم آریایی‌تبار هند) که در طول هزاره دوم پیش از میلاد، به شبه قاره هند کوچ کرده‌اند، داده شده است. استاد عبدالحی حبیبی درباره‌ی مفهوم آریا می‌نویسد: «برای کلمه‌ی آریا دو توجیه علمی موجود است: برخی معنای آن‌را اصیل و نجیب دانسته و برخی دیگر زارع و کشاورز پنداشته‌اند. در زبان پشتو، واژه‌ی «آره»، هم به‌معنای اصل است و گاهی هم به‌مفهوم کشاورزی و برزگری به‌کار می‌رود. بنابراین، می‌توان گفت که [شاید] «آرین» (صورت دیگر واژه‌ی آریا)، به الحاق حرف «ن» نسبت (مانند: پلن = پیاده و تورن = شمشیری وغیره)» به‌معنای کشاورز باشد و چون کشاورزی در بین این مردم پیشه‌ی شریفی بود، سپس، مفهوم نجیب و شریف مجازاً در آن دخل یافته است.»
«ورته» را «چراگاه» یا «سرزمین» معنا کرده‌اند. استاد حبیبی می‌نویسد: «چون مردم آرین به هند رفتند، آن سرزمین را آریاورته یا آریه‌ورشه گفتند و این کلمه تاکنون در پشتو به‌شکل «ورشو» به‌معنای «مرتع و سرزمین» موجود است» و نیز دکتر محمدجواد مشکور آورده است: «آریاورته به‌معنای جایگاه و چراگاه آریاهاست.»
دانشنامه‌ی ایرانیکا می‌نویسد: «در سانسکریت، آریاورته، [به‌معنای] مسکن آریایی‌ها، سرزمینی باستانی در شمال هند بوده است.»
| ▲ | موقعیت جغرافیایی |
به عقیده‌ی ماکس مولر، سرزمین اصلی آریایی‌ها، که همان «آریاورته» ریگ‌ودا است، به‌زبان اوستایی «ایرینه‌ویجه» می‌شود. این سرزمین در دامنه‌های شمالی هندوکش و حوزه‌ی رود اکسوس یا جیحون بوده است.
گستره‌ای تقریبی آریاورته، در عصر ودایی
اما زمانی‌که شاخه‌ای از آریایی‌ها (هندوآریایی‌ها)، به‌علت تغییرات آب‌وهوا یا کثرت جمعیت، از شمال هندوکش گذر کردند و از طریق جنوب و شرق افغانستان امروزی وارد سرزمین هند شده و در شمال غربی هند مستقر شدند، آن‌جا را نیز به‌یاد سرزمین اجدادی خود «آریاورته» نامیدند. گفته می‌شود، آریاورته بین هیمالیا در شمال و حوزه‌ی ویندهیا در جنوب و خلیج بنگال در شرق و دریای عرب در غرب قرار داشته است.
سرزمین هند، که امروزه به‌نام کشور هندوستان یاد می‌شود، در زبان قدیم سانسکریت «بهارات ورشه» (Bharata-Varsha) یا به‌طور اختصار «بهارات» نام دارد. این سرزمین، شبه‌جزیره‌ای در جنوب آسیا است که از دامنه‌ی رشتهکوههای هیمالیا به‌طرف جنوب امتداد یافته و به اقیانوس هند منتهی می‌شود، و به‌صورت مثلثی است که قاعده‌ی آن کوه‌های هیمالیا و ضلع شرقی آن خلیج بنگال و ضلع غربی آن دریای عمان واقع شده است.
کوه‌های هیمالیا این کشور را از کشورهای همسایه‌ی شمالی، که عبارتند از چین، تبت، بهوتان، سیکم و نپال جدا می‌کند. در مشرق نیز یک رشتهکوههای کوتاه‌تر هند را از کشور برمه منفصل می‌سازد. کشور پاکستان شرقی اکنون مابین هند و برمه قرار دارد و پاکستان غربی مابین هند و افغانستان و ایران واقع شده است. از طرف مغرب شبه‌قاره هندوستان با رشتهکوههای هندوکش از افغانستان و با صحراهای ریگزار از بلوچستان جدا می‌شود.
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
مورخان قدیم، هند و ناحیه‌ی شمالی آن کشور را «آریاورته» نام داده، یعنی سرزمین آریاها و مؤلفین اسلام این ناحیه را هندوستان گفته‌اند، یعنی سرزمین هندوها. لغت‌شناسان گویند که اسم هند به این کشور داده شده است، به‌مناسبت رود سند است. سند نام رودخانه‌ای‌ست که بعدها به‌یک ناحیه در مغرب هندوستان اطلاق شده (آن ناحیه اکنون جزو پاکستان است). این اسم در ازمنه‌ی باستانی به‌تمام آن کشور گفته می‌شده، و ظاهراً در دره‌ی سند در امتداد این رودخانه و در وادی حاصلخیز آن یکی از قدیم‌ترین تمدن‌های بشری به‌ظهور رسیده است.
به‌نوشته‌ی عبدالحی حبیبی، واژه‌ی «سند» (Indus River)، در زبان ودایی (زبان سانسکریت) سندهو (Sindhū) است و در زبان پشتو، تاکنون سند دریا را گویند. در ریگ‌ودا، در سرود دریاها، از سندهو (سند) و رودخانه‌ی کوبها (کابل) و رود گوماتی (گومل) و کرومو (کُرم) و سویتی (سوات) و رکه (کنر) و سرزمین گندهاره (وادی مجرای کابل) و رودخانه‌ی هره‌ویتی (= سره‌سوتی، ارغنداب یا آراکوزی که اکنون ریشه‌ی قدیم آن در ده‌هراوت محفوظ است) و بهالانه (دره‌ی بولان) یاد شده است، و در اتهرودا نام بلخ به‌شکل «بلهیکه» ذکر رفته که پسان‌تر، در کتاب مهابهارته و ادبیات سانسکریت «بهلیکه» شده است. این واژه، از ریشه‌ی بهلی = بخدی (در زبان اوستایی) است. به‌همین ترتیب، در اتهرودا از کوه منجوان پیوسته به گنداریس (گندهارا) ذکر به‌میان آمده است، که منظور کوه منجان واقع بین نورستان و بدخشان می‌باشد.
به‌هر حال، هرچنذ متأخرین نام هندوستان را به‌سراسر آن کشور از شمال تا جنوب اطلاق می‌کنند، ولی قدما شبه‌جزیره‌ای جنوبی را یک سرزمین مستقل می‌شمرده و آن‌را «دکشینا» (Dakshina) نامیده‌اند، که به زبان سانسکریت به‌معنای جنوب است و کاربرد نام «دکن» به این ناحیه، از همین جهت است و به‌ویژه فلات جنوبی را که شامل ایالت بمبئی و حیدرآباد می‌باشد، «دکن» خوانده‌اند.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
در “Monier Williams Sanskrit English Dictionary”، چاپ سال ۱۸۹۹ میلادی آمده:
Āryāvarta m. ‘abode of the noble or excellent ones’. the sacred land of the Āryans (N. of Northern and Central India, extending from the eastern to the western sea and bounded on the north and south by the Himālaya and Vindhya mountains).پورداوود، ابراهیم، آناهیتا، ص ۱۱۰.
حبیبی، عبدالحی، تاریخ مختصر افغانستان، از زمان قدیم تا خروج چنگیز و حدود ٦۰۰ ﻫ، ج ۱، ص ۹.
دکتر محمدجواد مشکور می‌نویسد: «معنی کلمه‌ی آریا از نظر دینی، پرستنده و قربانی‌دهنده و از لحاظ اصطلاح ملی قدیم شریف و نجیب و صاحب اختیار است. در ریگ‌ودا به مسکن اصلی آریاهای ایرانی و هندی اشاره شده و از آن به «آریاورته» (Aryavarta) که همان آئیریان وائجه (Aerian Vaeja) اوستایی است، اشاره رفته است.
آریاورته، به‌معنی جایگاه و چراگاه آریاهاست. [اوستا] می‌نویسد که در آن صد زمستان و خزان اتفاق افتاده است. این اشارات می‌رساند که آریاهای ایرانی و هندی پیش از آن‌که به فلات ایران و سرزمین هند برسند، در منطقه‌ی سردسیری که به‌تحقیق معلوم نیست در کجا بوده، باهم زندگی می‌کرده‌اند و به‌واسطه‌ی سردی بسیار و تنگی جا مجبور به جدایی از هم و مهاجرت به سرزمین‌های گرم‌تر شده‌اند.ماکس مولر (Maxmuller) عقیده دارد که سرزمین اصلی آریاهادر دامنه‌های شمالی هندوکش و حوزه‌ی رود اکسوس یا جیحون بوده است.» (رجوع شود به: مشکور، محمدجواد، ایران در عهد باستان، صص ۵۸-۵۹.)حبیبی، عبدالحی، پیشین، ج ۱، ص ۹.
مشکور، محمدجواد، ایران در عهد باستان، ص ۵۹.
دانشنامه‌ی ایرانیکا، سرواژه‌ی «آریایی‌ها».
مشکور، محمدجواد، پیشین، ص ۵۹.
Āryāvarta (Sanskrit:, lit. “abode of the Aryans”), is the historic name for the present-day northern Indian subcontinent, including the territories north of the Vindhya Range in India, northern Bangladesh, Nepal and the provinces of Punjab and Sindh in Pakistan, as per the classical Sanskrit literature. This is the region where the historic “Aryans” (early Indo-Aryan peoples) settled down. (رجوع شود به دانشنامه آزاد ویکی‌پدیا به زبان انگلیسی)حکمت، علی‌اصغر، سرزمین هند، صص ۱-۲
همان، صص ۳-۴
همان، ص ۱۲
در دانشنامه‌ی آزاد ویکی‌پدیا (به زبان انگلیسی) درباره‌ی ریشه‌‌شناختی واژه‌ی «سند» آمده است:
This river was known to the ancient Indians in Sanskrit as Sindhu, which is literally interpreted to mean “large body of water, sea, or ocean”. The Proto-Iranian sound change *s > h occurred between 850–600 BCE, according to Asko Parpola, causing its Avestan name to become Hendu, From Iran, the name passed to the Greeks as Indós (“Ἰνδός”) and to the Romans as Indus. The Persian name for the river was Darya, which similarly has the connotations of large body of water and sea.حبیبی، عبدالحی، پیشین، ج ۱، ص ۹.
However, linguists state that the original meaning of Sindhu/Hindu was not a body of water, but rather a frontier or bank. The Indus river formed the frontier between the Iranian peoples and Indo-Aryan peoples.
Other variants of the name Sindhu include Assyrian Sinda (as early as the 7th century BC), Persian Ab-e-sind, Pashto Abasind, Arab Al-Sind, Chinese Sintow, and Javanese Santri.
حکمت، علی‌اصغر، پیشین، ص ۴
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ پورداوود، ابراهیم. آناهیتا، پنجاه گفتار پورداوود. چاپ اول. تهران: مؤسسه‌ی انتشارات امیرکبیر، ۱۳۴۳.
□ حبیبی، عبدالحی، تاریخ مختصر افغانستان، از زمان قدیم تا خروج چنگیز و حدود ٦۰۰ ﻫ (جلد اول)، کابل: انجمن تاریخ، چاپ سال ۱۳۴٦.
□ حکمت، علی‌اصغر، سرزمین هند، بررسی تاریخی و اجتماعی و سیاسی و ادبی هندوستان از ادوار باستانی تا عصر حاضر، تهران: چابخانه‌ی دانشگاه - چاپ ۱۳۳۷.
□ مشکور، محمدجواد، ایران در عهد باستان، در تاریخ اقوام و پادشاهان پیش از اسلام، تهران: انتشارات اشرفی، چاپ ۱۳٦۳.
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ ...