 |
|
سید جمال‌الدین افغان در مصر
فهرست مندرجات
◉ تندیس سید جمال‌الدین افغان در مصر
◉ نابغه‌ی شرق
◉ يادداشت‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
.
تندیس سید جمال‌الدین افغان در مصر
در اواخر سال ۱۲۸۶ هجری‌قمری (در اوایل سال ۱۸۷۰ میلادی) انگلیسی‌ها سید جمال‌الدین افغان را از هند به مصر تبعید کردند. او به مصر رفت و با دانشمندان آن‌جا همنشین شد و در مصر به‌خاطر دانش و کمالاتش بسیار معروف گردید. هم‌چنین او در آن‌جا با استقبال برخی مقامات دولتی روبه‌رو شد و شروع به‌تدریس و تبلیغ کرد و در جامع ازهر منطق و فلسفه درس می‌داد. شیخ محمد عبده، مفتی بزرگ مصر و گروهی از فضلای آن کشور در کلاس او حضور داشتند. شیخ محمد عبده، او را همچون استاد خود می‌دانست.
سید در تحولات سیاسی مصر نقش مؤثر داشت و به‌همین دلیل پس از مدتی به‌کوشش نمایندگان انگلیس که با حضور او در مصر، منافع خود را در خطر می‌دیدند او را از مصر بیرون کردند و وی به هند رفت. مدتی سید را در کلکته نیز زیر نظر حکومت انگلیسی هند نگاه داشتند و بعد که اجازه یافت از راه دریای سرخ به اروپا رفت.
مقام‌های افغان گفته‌اند که «مجسمه‌ی علامه سید جمال‌الدین افغان، نابغه‌ی شرق» که به‌هزینه‌ی یک میلیون افغانی ساخته شده است، دوشنبه (۶ اگست ۲۰۱۸) در پارک آزادی شهر قاهره، پایتخت مصر، گذاشته شد.[۱]
محمدصابر مومند، سخنگوی وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان، به صدای امریکا گفت که این مجسمه به پیشنهاد حکومت مصر ساخته شده است. او گفت: «سید جمال‌الدین افغان وقت زیادی را در مصر سپری کرد و کارهای موثری انجام داد. او به‌مثابه‌ی نقطه‌ی مهم اتصال در روابط مصر و افغانستان نگریسته شده و اندیشه و شخصیت وی در آن‌جا به دیده‌ی قدر نگریسته می‌شود.»
سخنگوی وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان اظهار داشت که حکومت مصر حدود یک‌ونیم سال پیش از کشورهای اسلامی خواست تا تندیس‌های شخصیت‌های ملی و متفکر خود را برای نمایش در مصر بگذارند.
مجسمه‌ی سید جمال‌الدین افغان که از برونز ساخته شده است، به گفته‌ی مومند، زیر نظر وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان توسط پیکرتراشان مصری تهیه شده است. او می‌افزاید: «در آغاز تصمیم بر آن بود تا این مجسمه در افغانستان ساخته شود، اما به‌دلیل مشکلات در انتقال آن از افغانستان به مصر، تصمیم گرفته شد که در قاهره ساخته شود.»
ساختن این تندیس یک میلیون افغانی هزینه برداشته است.
| ▲ | نابغه‌ی شرق |
سید جمال‌الدین افغان سال ۱۸۳۸ میلادی در روستای اسعدآباد ولایت کنر افغانستان دیده به جهان گشود. در پنج‌سالگی برای فراگیری علوم به‌کابل آمد و در ۱۸ سالگی برای ادامه‌ی تحصیل به ایران، عراق و مصر رفت.[٢]
پس از پایان تحصیل برای تحقیق و کاوشگری به هند، عربستان سعودی، اردن، سوریه، ترکیه، انگلستان، فرانسه، ایران و روسیه سفر کرد و سپس به افغانستان برگشته به اصلاح‌گری پرداخت.[٣]
تشکیل کابینه وزیران، ایجاد مکتب حربی، تأسیس مطبعه و نشرات، تأسیس شفاخانه، تأسیس بیطارخانه (درمانگاه چهارپایان)، ایجاد پسته‌خانه و کاروان‌سراها از جمله اصلاحاتی است که بر بنیاد افکار اصلاح‌گرایانه‌ی سید جمال‌الدین افغان در افغانستان رونما شد.
فعالیت‌های سیاسی سید جمال‌الدین در افغانستان منجر به تبعید وی در هند شد. او که در هند نیز برای روشن ساختن ذهنیت مردم بر ضد استعمار انگلیس می‌کوشید از هند اخراج شد.
«نابغه‌ی شرق» پس از دعوت پی‌هم سلطان عبدالحمید پادشاه عثمانی، در سال ۱۸۹۲ از انگلستان به ترکیه امروزی رفت تا در نظام آن‌کشور اصلاحات آورد. پس از چهار سال کار با خلافت عثمانی، سید جمال‌الدین افغان، در اثر بیماری درگذشت و پیکرش در شهر استانبول دفن شد. بقایای جسد سید، در سال ۱۳۲۳ خورشیدی از ترکیه به کابل منتقل شد و در محوطه‌ی پوهنتون (دانشگاه) کابل مدفون شد.[۴]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- سایت رسمی وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان، زیر عنوان Sayed Jamaluddin Afghan’s Statue Erected In Egypt (تندیس سید جمال‌الدین افغان در مصر ساخته شد) می‌نویسد:
The statue of Sayed Jamaluddin Afghan, thinker and genius of the East was erected at the Maidan-e-Azadi, Freedom Avenue in Cairo, the capital city of Egypt, Baghar News Agency reported the other day.رجوع شود به: سایت رسمی وزارت اطلاعات و فرهنگ جمهوری اسلامی افغانستان، تاریخ نشر مطلب: ۱۱ آگست ۲۰۱۸ میلادی.
The agency said a ceremony attended by the Afghan Ambassador, Fazl Rahman Fazel to Egypt, Muhebullah Zakeria, advisor to the Ministry of Information and Culture on Newspapers Affairs and other Afghan and Egypt cultural figures, was held in the area, where Sayed Jamaluddin Afghan’s statue was erected.According to the source, quoting Muhbullah Zakeri, the representative of the Ministry of Information and Culture, the icon was made by a well-known Egyptian statue-maker, Dr Shahana Abdul Rahim, who was admired by an azure cup from the government of Afghanistan.“The icon of Allama Sayed Jamaluddin Afghan was erected in the freedom garden in Egypt by the request of the government of Afghanistan from the Cairo Governor, Engineer Atef Abdul Hamid,” said Fazl Rahman Fazel Afghanistan Ambassador to Egypt.The statue was made with the use of up to $15,000, said the agency.Born in 1838 in Asad Abad village of eastern Kunar province, Sayed Jamaluddin Afghan left for Kabul for primary education, then to Iran, Iraq and Egypt for higher education when he was 18 years old.After his education, he visited India, Saudi Arabia, Jordon, Syria, Turkey, England, Iran, and Russia for research and returned home and resorted to reforms.
[٢]- سید جمال‌الدین افغان پسر سید صفدر، در سال ۱۲۵۴ هجری‌قمری مطابق ۱۸۳۸ میلادی، در اسعدآباد کنر زاده شد و او به یک خاندان بسیار مشهور کشور که نسبت آن به سیدعلی ترمذی می‌رسید، منسوب بود. این خاندان تا زمان حکومت امیر کبیر دوست‌محمد خان بر منطقه‌ی کنر که از ملحقات حکومت جلال‌آباد افغانستان است، بالاستقلال حکمرانی می‌نمود. امیر دوست‌محمد خان، حکومت کنر را از دست آن خاندان بیرون کشید و بزرگان آن را از کنر به کابل آورد. (رجوع شود به: خوگیانی، محمدامین، حیات سید جمال‌الدین افغان، ص ۸). سید در هشت‌سالگی در زادگاه خود نزد پدرش مقدمات علوم متداول زمان را آغاز کرد و در جلال‌آباد نزد یک گیاه‌شناس هندی معروف به مولوی، علوم عصری از جمله هئیت و نجوم را آموخت و تعلیمات دینی و علوم عریبه را بعضاً نزد سید فقیر پادشاه‌صاحب کنری فراگرفت. (همان، صص ۹-۱۰) زمانی‌که کابل آمد، هیجده سال داشت و در مسجد گذر گدری درس خواند. برای نخستین‌بار در همین سن از کابل به هندوستان رفت و یک‌سال و چند ماه در آن‌جا اقامت گزید و تحصیلات خود را با اصول غربی و شرقی و معارف نو (علوم اروپایی و ریاضی جدید) آموخت. آن‌گاه به قصد ادای مراسم حج، در سال ۱۲۷۳ هجری‌قمری (۱۸۵۷ میلادی) از هند عازم بیت‌ا‌الله شد. مسافرت وی طول کشید زیرا در کشورهای مسیر خود مدتی اقامت و سیاحت کرد و در خود حجاز چندی ماند و با علمای دین در خصوص ترقی و اتحاد اسلام گفت‌وگو‌ها کرد و سپس، به افغانستان بازگشت. در این میان به‌نظر نمی‌رسد که به ایران رفته باشد.
[٣]- چنان‌که گفته شد، سید پس از پایان تحصیل در هند به مکه رفت و از آن‌جا به افغانستان بازگشت. در این زمان، که هنوز امیر دوست‌محمد خان در قدرت بود، به‌نوشته‌ی محمدامین خوگیانی، «در حالی وارد کشور شد که یک عالم بزرگی شده بود» و «حکومت او را در قطار هئیت حاکمه داخل نمود». (همان، ص ۱۲). او در زمان حکومت امیر شیرعلی‌خان، در سال ۱۲۸۵ هجری‌قمری (۱۸۶۹ میلادی)، دوباره به هندوستان سفر کرد. خوگیانی می‌نویسد: «امیر او را اجازت داد به‌شرط آن‌که از راه ایران سفر ننماید، زیرا مبادا با محمداعظم‌خان امیر سابقی‌که با سید جمال‌الدین محبت داشت، و او را به رتبه‌ی ریاست وزرأ رسانیده بود، ملاقات به‌عمل آرد.» (همان، ص ۱۳). در اواخر سال ۱۲۸۶ هجری‌قمری (در اوایل سال ۱۸۷۰ میلادی) انگلیسی‌ها سید را از هند به مصر تبعید کردند. از آن زمان بار دیگر سید به افغانستان باز نگشت. اما سید برای نخستین‌بار، پس از تعطیل روزنامه‌ی «العروةالوثقی» در پاریس، به لندن و سپس به ایران رفت و از آن‌جا تصمیم داشت که به کشورهای عربی مانند: نجد، حجاز، عراق عرب مسافرت کند. سید پس از آن‌که در اوایل نوامبر ۱۸۸۵، لندن را با اعتراض شدید و بدبینی کامل ترک کرد، یک‌سر به بندر بوشهر رفت. سپس، در ماه ذی‌قعده‌ی ۱۳۰۳ هجری‌قمری (ژوئیه ۱۸۸۶) محمدحسن‌‌خان اعتمادالسلطنه، بنا به‌دستور ناصرالدین‌شاه او را به تهران دعوت کرد. (مجموعه‌ی کامل اسناد وزارت خارجه‌ی انگلیس درباره‌ی سید جمال‌الدین اسدآبادی، به‌کوشش سید هادی خسروشاهی، ص ۵۴).
[۴]- تندیس جمال‌الدین افغان در مصر گذاشته شد، وب‌سایت صدای آمریکا (رادیو آشنا): ۱۶ اسد ۱۳۹۷.
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت صدای آمریکا