نـوشــته: پروفیسور رسول رهین
(استاد دانشگاه کابل)
جناب دکتور محمد نعیم فرحان فرزند حاجی محمد علی در حمل سال 1317 هش در دروازه هرات قندهار بدنیا آمده است. وی تحصیلات ابتدایی و لیسه را در لیسه حبیبیه بپایان برده و در سال 1338هش شامل دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کابل گردید. ایشان رشته تاریخ و جغرافیه را در دیپارتمنت تاریخ و جغرافیه دانشکده ادبیات وعلوم بشری دانشگاه کابل در سال 1342 تکمیل و شناسنامه لیسانس بدست آوردند.
جناب دکتور فرحان در پهلوی رشته مسلکی و تخصصی تاریخ و جغرافیه به هنر موسیقی و تمثیل علاقه وافر داشت. او از همان دوران مکتب و لیسه در فعالیت های مکتب سهم میگرفت. شوق و ذوق هنری او را بعد از فراغ دانشگاه به رادیو افغانستان کشاند و در آنجا به آواز خوانی و تمثیل همت گماشت . ایشان در پهلوی رادیو افغانستان در صحنه تمثیل معارف و صحنه تمثیل شهرداری کابل نیز در همکاری بود ودردرامه ها وتمثیل های بیشماری سهم فعال و مثبت می گرفت. در امور اداری جناب دکتور فرحان مدت کوتاهی بحیث معاون مدیریت عمومی تورید و تولید فلم ریاست صحنه تمثیل معارف (که درآنوقت مربوط به وزارت اطلاعات و کلتور بود,) بحیث مهتمم مجله هنر, ایفای وظیفه کرده است.
او در نهم سنبله 1343هش غرض تحصیلات عالی در رشته تیاتر عازم چکوسلواکیا شد. بعد از اخذ دکتورا در رشته تیاتر از یونورستی چارلس پراگ در سال 1351هش دوباره بوطن عودت کرد. مدتی بحیث عضو فارسی دری در ریاست ثقافت و هنر وزارت اطلاعات و کلتور وبعداً بحیث مدیر آرشیف هنری ریاست صحنه تمثیل کابل انجام وظیفه داد. او بعد از انجام خدمت زیر بیرق بحیث رژسور وبعداً معاون صحنه تمثیل کابل (کابل ننداری) خدمت کرد. بعداً بحیث رژیسور و مدیر موسیقی ریاست صحنه تمثیل افغانستان وظیفه داشت. ایشان در صحنه تمثیل افغانستان یک گروپی بنام شگوفه ها بوجود آوردند که درآن گروپ نوازنده و خواننده های مشهور کلاسیک خوان حضور فعال داشتند.
جناب دکتور فرحان زمانیکه بحیث رژیسور در صحنه تمثیل افغانستان کار میکرد نمایشنامه های زیادی را ترجمه, نوشته و دراماتیزه کرده است که از آنجمله "کورخود بینای مردم" نویسنده دکتور فرحان و مهدی دعاگوی دایرکتور دکتور فرحان, "حماسه مادر گورکی" دراماتیزه و دایرکت دکتور فرحان "ملالی دوشیزه افغان", "جبارخان و جلادخان","میرزا قلمان" نوشته دکتور فرحان و استاد بیسد وبسای دیگر که در آن روزگاران در صحنه های افغانستان تمثیل میگردید. کار و زحمت جناب دکتور فرحان در آنها شامل میباشد. هرچند دکتور فرحان دارای آثار بیشمار و کارکردهای چشمگیری میباشد ولی تاجائیکه آثار شان بما رسیده ذیلاً معرفی میگردد:
- نمایشنامه "زنان عصبی" ترجمه , دراماتیزه و دایرکت دکتور فرحان
- نمایشنامه "عزیزم مرا بکش" داستان از عزیز نسین؛ دراماتیزه و دایرکت دکتور فرحان
- نمایشنامه "حماسه مادر" داستان از ماکسیم گورکی؛ دراماتیزه و دایرکت دکتور فرحان
- نمایشنامه "تو قهرمان نیستی" داستان از عزیز نسین؛ دراماتیزه, دایرکت دکتور فرحان
- نمایشنامه "ملالی دختر افغان" داستان از محمد عثمان صدقی؛ دراماتیزه و دایرکت محمد نعیم فرحان. برنده جایزه سال بین المللی زنان از طرف یونسکو.
- نمایشنامه " همه مادران مادرم است" ترجمه از آلمانی توسط مهدی دعاگوی؛ دراماتیزه و دایرکت دکتور فرحان
- نمایشنامه " کور خود بینای مردم" نوشته مهدی دعا گوی؛ دراماتیزه و دایرکت دکتور فرحان
- نمایشنامه "میرزا قلمها" نوشته استاد بیسد؛ دراماتیزه و دایرکت دکتور فرحان
- نمایشنامه " جلادخان و جبار خان" اداپت و نگارش دکتور فرحان
- نمایشنامه " خاطره یک شب" نوشته و دایرکت دکتور فرحان، برنده جایزه اتحادیه هنرمندان
- نمایشنامه " امشب شاه می میرد" مترجم پروفیسور دکتور عبدالواسع لطیفی؛ دایرکت و دراماتیزه دکتور فرحان
- نمایشنامه " تاجر مرگ" اثر زلمی ناتور رحمانی؛ دایرکت دکتور فرحان.
علاوه بر کارهای صحنه آرایی و تمثیل عملی و تئوریکی در صحنه های تمثیل افغانستان جناب دکتور محمد نعیم فرحان بیش از یکصد ترجمه مضامین هنری و علمی و مقالات هنری در روزنامه ها و مجلات علمی و معتبر دانشگاه کابل و خارج کشور دارند. ایشان مصاحبه هایی در تلویزیونهای کشور های میزبان از جمله آسترالیا انجام داده ریشه اصیل هنر و فرهنگ افغانستانی را در برونمرزها روشن ساخته اند. آثار چاپی شان ازینقرار میباشد:
- تیاتر ترکیبی در اروپا, تیزس دکتورا
- تاریخچه مختصر تیاتر و ظهور رژسور یا دایرکتور در تیاتر. سال 1360هش
- لکچر نوتهای درسی برای محصلان دیپارتمنت تیاتر دانشکده هنر های زیبای دانشگاه کابل.
جناب شان بحیث استا صاحب کرسی مکلفیت داشتند تا تقریظ ها و کار رهنمایی اسیستانتهای دانشکده را بدوش گیرند و در تدوین فرهنگ واژه ها و اصطلاحات هنری برای محصلان دانشکده هنر ها همکاری داشته باشند.
ایشان عضویت داوری بر اعطای جوایز مطبوعاتی و جوایز هنری اتحادیه هنرمندان و مؤسسات هنری را داشتند.
جناب دکتور فرحان در سال 1359 بحیث استاد کرسی تیاتر دیپارتمنت هنرهای زیبای دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کابل مقرر گردید. او چندی بحیث آمر دیپارتمنت تیاتر و موسیقی و مدت کوتاهی بحیث سر پرست مکتب موزیک وبعداً در سنبله سال 1363 هش بعد از تأسیس دانشکده هنر های زیبا در چوکات دانشگاه کابل بحیث اولین رئیس دانشکده هنرها ی زیبا, دانشگاه کابل تقرر حاصل نمود. جناب دکتور فرحان باین وظیفه تا ختم دوره دکتور نجیب الله و آغاز دوره زمامداری مجاهدین داوم داد.
جناب دکتور فرحان در دوران ماموریتها و استادی در دانشگاه کابل به اخذ مکافات و جایزه ها, مدالها, نشانها, تحسین نامه ها, تقدیر نامه ها, جوایز مطبوعاتی و هنری زیاد هنری و علمی مفتخر گردیده است.
جناب شان اخیراً بحیث کارمند شایسته فرهنگ کشور شناخته شده اند. قابل یاد آوری میباشد که جناب دکتور فرحان اولین دکتور دراماتیک در کشور مان میباشد،
که بگمان غالب تا اکنون هم ایشان یگانه دکتور تیاتر دراماتیک جای خودرا در سکوی اکادمیک کشور ما حفظ داشته اند.
جناب دکتور فرحان مانند سایرهموطنان آواره مان بعد مشاهده ویرانیهای پایان ناپذیر کشور ترک وطن گفته ابتدا مکث کوتاهی در اسلام آباد پاکستان بعداً رهسپار آسترالیا گردیدند. جناب شان فعلاً در سدنی, استرالیا با خانواده زندگی دارند. ایشان در آسترالیا نیز آرام نه نشسته همین اکنون بحیث رئیس اتحادیه هنرمندان افغانستان در آنکشور نقش فعال دارند. ویراستار که این جناب را خوب و حتی از دوران دانشکده می شناسد اورا شخصیت پر تلاش میداند و آرزو دارد که تلاش پیگیر او مقاوم تر گرددو با استفاده از ارزشها و سهولتهای برقی کشور میزبان استعداد هنری اش پر بارتر و مالک میراث فرهنگی غنیتر در فرهنگ پر بار مان گردد. ایشان همیشه زنده وسرحال باشندو بآفرینند.