 |
|
محمدآصف فکرت
فهرست مندرجات
تاریخ ادبیات افغانستان چهره‌های فرهنگی افغانستان
محمدآصف فکرت (زادۀ ۱۳۲۵ خ، هرات)، پژوهشگر، روزنامه‌نگار، نسخه‌شناس، مصحح متون، ادب‌پژوه، مترجم و یکی از شاعران فارسی‌زبان معاصر افغانستان است.
| ▲ | زندگی‌نامه |
 |
محمدآصف فکرت، در سال ۱۳٢۵ خورشیدی، در خانواده‌ای از پزشکان، محاسبان و منشیان هرات زاده شد. آموزش ابتدایی را در مکتب موفق و ثانوی را در دبیرستان (لیسۀ) سلطان غیاث‌الدین غوری، در هرات گذراند. کارشناسی در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی دری را در دانشگاه کابل به‌پایان برد و کارشناسی ارشد در رشته‌ی روزنامه‌نگاری را از هند به‌دست آورد.
در آغاز به خدمت رادیو افغانستان درآمد. او خود می‌گوید: «من در سال دوم تحصیل خود در دانشکدۀ ادبیات توانستم وارد رادیو افغانستان شوم و برای چند سال تهیه‌کنندۀ یکی از برنامه‌های موفق ادبی-هنری در این رادیو باشم. این برنامه «سرود هستی» نام داشت. برنامۀ دیگری که در رادیو داشتم برنامۀ «هنر و زندگی» بود. در این برنامه بنده با راهنمایی استاد صباح‌الدین کُشکَکی، برای اولین بار در برنامۀ هنر و زندگی کار نقد و بررسی از رادیو را آغاز کردم و در همین برنامه بود که برای بار اول نقد کتاب را نیز شروع کردم».
کار مطبوعات را در کابل با مجلۀ «لِمَر» (آفتاب) آغاز کرد و سپس، در سال ۱٣۴۹ در روزنامۀ «دیدار مزارشریف»، به فعالیت پرداخت. در سال ۱٣۵٠، به‌عنوان مدیر مسئول روزنامۀ «فاریاب» و مدیر عمومی اطلاعات و فرهنگ استان فاریاب گماشته شد و در سال ۱٣۵٢، روزنامۀ «قندوز» (کهن‌دژ) را بنیاد نهاد. او در این مورد می‌گوید:
- «در سال ۱٣۵٢ که حدود ٢٧ سال داشتم، مؤسس روزنامه‌ای بودم که از طرف دولت در شهر قُندوز یا کُندوز در شمال افغانستان تأسیس شده بود. این روزنامه به کوشش من تأسیس شد و من سال‌ها مدیر مسئول آن بودم تا اینکه بعدها به کابل فراخوانده شدم.»
فکرت، تا سال ۱٣۵۹ خورشیدی، مدیریت مسئول روزنامه‌های فاریاب، کندز، مجله‌ی کتاب و معاونت روزنامه‌ی بیدار، مجله‌ی جمهوریت و عضویت هیأت تحریریه‌ی روزنامه‌های جمهوریت و انیس و عضویت انجمن تاریخ افغانستان را عهده‌دار بود و در سال ۱٣۵۹، عضو آکادمی علوم افغانستان شد.
در سال ۱٣٦۱، فکرت افغانستان را ترک کرد و به ایران کوچید و در مشهد به فهرست‌نگاری بخش دست نویس‌های کتابخانه‌ی مرکزی آستان قدس پرداخت. خود می‌گوید:
- «در سال ۱٣٦۱ شرایط زندگی در افغانستان از جوانب مختلف برای من بسیار دشوار شد و با کمال تأسف کابل را ترک کرده و وارد ایران شدم. در ایران تنها در حدود دو ماه بی‌کار بودم و بعد از آن به صورت بسیار فعال وارد کارهای تحقیقاتی و کتابشناسی شدم. از جملۀ این فعالیت‌ها فهرست‌نگاری کتاب‌ها در آستان قدس رضوی بود و بسیار خوشحالم که این سعادت را داشتم. من بسیاری از تجارب بعدی خودم را مرهون خدمت در آستان قدس رضوی می‌دانم. یکی از سعادت‌هایی که نصیب بنده شد و شاید کمتر کسی این سعادت را داشت این بود که من موفق شدم تمام نسخه‌های خطی گنجینۀ نسخه‌های خطی آستان قدس رضوی را زیارت کنم، ببینم و ورق بزنم. و مشخصات آن‌ها را در دفتر ثبتی یادداشت کنم. دیدن هر یک از این نسخه‌ها چیزهای تازه‌ای به من آموخت.»
تا سال ۱٣٦۵ در کتابخانه‌ی مرکزی آستان قدس رضوی مشغول خدمت بود و پس از آن به عضویت مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی و بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس درآمد. فکرت در این باره می‌گوید:
- «تا سال ۱٣٦۵ در آستان قدس رضوی بودم تا اینکه بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی بنده را دعوت به کار کرد. ملاقاتی با آقای دکتر «سیدکاظم موسوی بجنوردی» داشتم و ایشان مرا با سمت‌های ویراستار دوم، مؤلف و نیز مدیر بخش گزینش عناوین در خدمت این بنیاد در آوردند.
در این بنیاد به پیشنهاد آقای بجنوردی بنده عناوین تمامی دایره‌المعارف بریتانیکا را به زبان فارسی ترجمه کردم و آن‌ها را به‌صورت فهرست درآوردم که این فهرست‌ها در آن‌جا موجود است. چیزی در حدود ۱٠٠ مقالۀ علمی پژوهشی هم در این مرکز نوشتم.»
افزون بر این، با ارائه‌ی مقاله در سمینارهای افغانستان و کشورهای دیگر با سمت دبیر علمی شرکت کرد. با این حال، پس از سال‌ها خدمت در ایران، به کانادا مهاجرت کرد و در شهر اوتاوا اقامت گزید. او در مورد سبب این مهاجرت می‌گوید:
- «من چون به شهر خودم هرات و کابل نزدیک‌تر بودم قطعاً علاقه نداشتم که به غرب مهاجرت کنم. قوانینی وجود دارد که اگر شما چند سالی در کشوری به خدمات فرهنگی بپردازید باید به شما تابعیت آن کشور را بدهند. من با خدمات مکرری که در طی ۱۵ سال در ایران داشتم و نیز با خلق آثاری که در ایران داشتم متأسفانه موفق به گرفتن تابعیت ایرانی نشدم. در اصل این حق مُسلّم مدنی یک انسان را به بنده ندادند. از طرفی مشکلات دیگری برای من پیش آمد. فرزندان من با توجه به این که در ایران درس خوانده بودند کار نداشتند. بعضی از آن‌ها هم نتوانستند تحصیلات خود را به پایان برسانند. همۀ این عوامل باعث شد که بنده با کمال مجبوری و ناگزیری به کانادا مهاجرت کنم.
البته کانادا کشور دوم من است و از این بابت بسیار خوشحالم چرا که در این‌جا زمینه‌های کار و تحقیق و تحصیل فراهم‌تر است. به‌عنوان مثال دخترم که در ایران در رشتۀ مامایی تحصیل کرده بود در ایران بی‌کار بود اما در این‌جا دو سال دیگر درس خواند و اکنون پرستار بسیار موفقی است. و یا پسرم نیز در زمینۀ تجارت بسیار موفق است و همه‌شان روی پای خوشان ایستاده‌اند.»
به نوشته‌ی بنیاد محقق طباطبایی، محمدآصف فکرت، از لحاظ قومی افغان و از نظر مذهبی، شیعه امامی است و به زبان‌های فارسی، پشتو، عربی و انگلیسی مسلط است.
| ▲ | آثار |
از محمدآصف فکرت صدها مقالۀ تخصصی و تحقیقی در مطبوعات افغانستان و ایران انتشار یافته است، که از آن میان می‌توان به آثار زیر اشاره کرد:
- مناجات و گفتار پیر هـرات، کابل، انتشارات بیهقی، ۱۳۵۶ ش، ٢۱۶ ص.
- لغات زبان گفتاری هـرات، کابل، انتشارات بیهقی، ۱۳۵۶ش، ۱٨٨ص.
- فهرست نسخ خطّی قرآن‌های مترجم کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، مشهد، آستان قدس، ۱۳۶۳ ش، ٤٧٩ ص.
- گزارش سفارت کابل (سفرنامۀ سید ابوالحسن قندهاری)، با مقدّمه، حواشی و اسناد، تهران، موقوفات دکتر محمود افشار، ۱۳۶٨ ش، ۱٢٨ ص.
- مقدّمه‌ای بر فقه شیعه (ترجمه از عربی – نوشتۀ سید حسن مدرّسی طباطبایی) مشهد، پژوهشهای اسلامی، ۱۳۶٨ ش، ٤٤٨ ص.
- فهرست الفبایی کتب خطّی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، مشهد، آستان قدس، ۱۳۶٩ ش، ٩٤٨ ص.
- عـین الوقایع (تاریخ افغانستان در سالهای ۱٢۰٧-۱۳٢٤ تألیف محمدیوسف ریاضی)، تهران، موقوفات دکتر محمود افشار، ۱۳۶٩ ش، ٢٨۶ ص.
- آکام المرجان فی ذکر مدائن المشهورة فی کلِّ مکان (متن جغرافیایی سدۀ چهارم هجری تألیف اسحاق بن حسین منجّم)، ترجمه از عربی، مشهد، ۱۳٧۰ ش، ۱۵٢ ص.
- کرسی‌نشـینان کابل (احوال دولتمردان افغانستان در روزگار امیر امان‌الله خان - نوشتۀ سید مهدی فرّخ)، با مقدّمه و حواشی، تهران، پژوهشهای فرهنگی، ۱۳٧۰ ش، ۳٢۱ ص.
- عین الوقایع (نوشتۀ محمدیوسف ریاضی - بخش ایران)، با مقدّمه و حواشی، تهران، موقوفات دکتر محمود افشار، ۱۳٧٢ ش، ۱٨۱ ص.
- کتابشناسی جهانی ترجمه‌ها و تفسیرهای چاپی قرآن مجید به شصت و پنج زبان، ترجمه و نگارش، مشهد، پژوهشهای اسلامی، ۱۳٧۳ ش، ۳۵٩ ص.
- مصنّفات شــیعه (ترجمه و تلخیص الذریعه فی تصانیف الشیعة تألیف شیخ آقا بزرگ تهرانی)، مشهد، پژوهشهای اسلامی، ۱۳٧٢-۱۳٧۶ ش، شش مجلّد – هر یک پیرامون ۵۰۰ ص.
- افـغانان: جای، فرهنگ، نژاد ( ترجمۀ An Account of the Kingdom of Kabul از مونت ستوارت الفنستون)، با مقدّمه و حواشی، مشهد، پژوهشهای اسلامی، ۱۳٧۶ ش، ۶۵۰ ص.
- فارسی هـروی - زبان گفتاری هرات، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳٧۶ ش، ۳٢۳ ص.
- واژه‌نامۀ همزبانان، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فازسی، ۱۳٧۶ ش، ٤۰ ص.
- خـطّ کوفـی، تهران، کیان کتاب، ۱۳٧٧ ش، ۶٤ قطعه – با شرح و مقدّمه.
- نکهت خاک ره یار – دفتر شعر، مشهد، ۱۳٧٩ ش، ۶٤ ص.
- نسـیم شیـدایـی – دفتر شعر، هرات، ۱۳٨۰ ش، ۱۱٨ ص.
- اخـلاص عمل - ترجمۀ منظوم صد و ده کلام امام علی(ع)، مشهد، پژوهشهای اسلامی، ۱۳٧٩ ش، ۱٢۶ ص.
- میخ اوّل بر تابوت استعمار ( ترجمۀ The Afghan Connection نوشتۀ جرج پاتنجر)، با مقدّمه و حواشی، مشهد، خراسان‌شناسی، ۱۳٧٩، ٢٧۶ص.
- لَنــدَی – ترانه‌های مردمی پشـتو، مشهد، نشر هشتم، ۱۳٨۰ش، ۱٨۳ص.
- پیراستۀ تاریخنامۀ هـرات (تألیف سیفی هروی)، تهران، موقوفات دکتر محمود افشار، ۱۳٨۱ش، ۱٩٩ص.
- زیر چاپ: افغانستان – سویس آسیا (سفرنامۀ علی اصغر حکمت)، کیان کتاب / تاریخنامۀ هرات.
| ▲ | نگارخانه |
محمدآصف فکرت |
 |
 |
 |
 |
|
 |
 |
 |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
نسخه‌ی نخست زندگی‌نامه «محمدآصف فکرت»، در دانشنامه آریانا
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ افغانستان‌شناسی │ تاریخ ادبیات افغانستان │ چهره‌های فرهنگی افغانستان