انقلاب صنعتی و دوران جدید که مشخصه ویژه‌اش عقلانیت و علم محوری است، علی‌رغم تمام ارمغان‌هائی که برای بشریت همراه داشت وباعث رفاه، آگاهی و تجربه در نوع آدمی شد. لیکن سر منشأ بسیاری از بلایا و مصیبت‌ها نیز شد، چرا که از یک طرف، ثمرات این فرآیند فقط نصیب عده محدودی شد، و از طرف دیگر زیاده خواهی عده‌ای، دنیا را به سمت آشوب و بی‌سرو سامانی کشاند. بروز دو جنگ جهانی اول و دوم یکی از اثرات نامطلوب این پدیده بود که باعث آوارگی میلیون‌ها انسان از جمله کودکان شد. از طرفی دیگر وضعیت فقر و رفاه اکثر ملل به نحوی بود که نیاز به کار کودکان داشتند و از وضعیت بهداشتی نامطلوب رنج می‌بردند. این وضعیت به‌خصوص در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ قرن بیستم به شکل بسیار نگران کننده‌ای تبدیل شد. بیگار، استثمار سوء استفاده، فقر، بی‌سرپرستی، و نابه‌هنجاری‌های دیگر از معضلات اجتماعی گروه سنی کودکان بود، که سبب تهدید سلامت اجتماعی کودکان و نسل‌های آینده می‌شد. در این شرایط سازمان ملل متحد که اولین سال‌های عمر خود را تجربه می‌کرد، برای رسیدگی به وضعیت کودکان صندوق کمک به کودکان سازمان ملل متحد را به‌وجود آورد که اختصاراً یونیسف نامیده شد. این صندوق اینک با عضویت اکثریت کشورهای جهان خدمات فراوانی به جامعه بشری ارایه داده و سبب بهبود ساخص‌های اجتماعی مربوط به کودکان در همه جهان به‌ویژه کشورهای در حال توسعه گردیده است. این نوشتار کوتاه برای شناخت وظایف و عمل‌کرد یونیسف تنظیم شده است.
● تاریخچه
صندوق کودکان ملل متحد که اختصاراً یونیسف نامیده می‌شود در سال ۱۹۴۶ توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به‌وجود آمد این صندوق به توصیه شوراء اجتماعی اقتصادی برای ارائه کمک‌های اضطراری به کودکان و نوجوانان قربانی مصایب جنگ جهانی دوم، طبق ماده ۵۵ قانون اساسی به‌وجود آمد. چند سال بعد مجمع عمومی سازمان ملل متحد، مأموریت یونیسف را به‌صورت آزمایشی برای پاسخ‌گوئی به نیازهای اجتماعی، اقتصادی و روانی میلیون‌ها کودک بی‌سرپرست به‌ویژه در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه، تعدیل کرد. در اکتبر ۱۹۵۳، مجمع عمومی تصمیم گرفت یونیسف به‌عنوان بازوی دائمی سازمان ملل متحد کار خود را ادامه دهد، و نام آن‌را به صندوق کودکان سازمان ملل متحد تغییر داد، اگرچه علامت اختصاری و شناخته شده یونیسف را حفظ کرد. امروزه صندوق کودکان سازمان ملل متحد، به‌عنوان یکی از ارکان فرعی مجمع عمومی سازمان ملل متحد در بیش از ۱۵۰ کشور جهان، ارایه خدمات فرهنگی، اجتماعی خود را ادامه می‌دهد.
● هدف یونیسف
اهداف یونیسف نیز باید زیر مجموعه‌ای از اهداف مجمع عمومی سازمان ملل متحد باشد. منتهی با این پیش شرط که دایره خدمات آن به گروه سنی محدودتر که کودکان هستند، تحدید می‌گردد. این نکته یادآوری گردید که شرایط جنگ جهانی دوم و اوضاع نامطلوب میلیون‌ها کودکی که مستقیماً از اثرات این چنگ ضربات روحی و روانی و بهداشتی ویرانگری دیدند سبب تشکیل یونیسف گردید. هدف یونیسف بهبود وضعیت این کودکان است، ولی این هدف مربوط به سال‌های نخست بعد از جنگ جهانی دوم و اغلب کشورهای اروپائی و آسیائی و آفریقائی بود که از این جنگ صدماتی دیدند. به‌ویژه کشورهای در حال توسعه را نیز در بر گرفت. در حال حاضر می‌توان اهداف یونیسف را در این موارد مهم بیان کرد: الف) کمک به بهداشت و یا گسترش بهداشت کودکان به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه. ب) کمک به بهبود وضعیت رفاهی کودکان. ج) جلوگیری از استثمار و یا بیگاری کودکان. د) پائین آوردن سطح مرگ و میر کودکان. ه) دفاع از حقوق کودکان و پیشگیری از کودک آزاری در قالب دفاع از حقوق بشر.
● زمینه فعالیت‌های یونیسف
یونیسف موفق شده است که چارچوبی برای حمایت و دفاع از کودکان فراهم نموده و در جهت شناسائی نیازهای آنها اقداماتی انجام دهد. لذا یونیسف، طرح‌های ملی دولت‌ها را از جهت تأثیر آن طرح‌ها بر میزان تندرستی و میزان مرگ و میر کودکان مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. یونیسف با توجه به منابع مالی و تجهیزات خود، امکانات و ابزاری که دولت‌ها برای کنترل و پیشگیری یا مهار بیماری‌ها و بهبود تغذیه و یا تأسیس مراکز بهداشتی ـ درمانی نیاز دارند را تأمین می‌کند. همچنین هزینه آموزش معلمان، متخصصان تغذیه، مددکاران بهداشت، به‌ویژه برای فعالیت آنها در جوامع بومی خودشان را پرداخت می‌کند. ● یونیسف در سال ۱۹۷۶ استراتژی متکی بر جامعه را به‌منظور پاسخ‌گوئی به نیاز میلیون‌ها کودک در جهان در حال توسعه که حتی از ابتدائی‌ترین امکانان بهداشتی، خدمات تغذیه‌ای و آموزش و پرورش محروم‌اند، اتخاذ کرد. از دید کارشناسان، این راه مؤثر، علمی و ارزان می‌باشد. به این منظور یونیسف بهورزان محلی را برای ارائه خدمات در زمینه مراقبت‌های بهداشتی، تغذیه، آب آشامیدنی سالم، آموزش و پرورش و نیز آموزش مادران و حمایت‌های دیگر از زنان و کودکان آموزش می‌دهد. این صندوق همچنان، در زمینه تغذیه نوزاد از شیر مادر و تشویق مادر با سازمان بهداشت جهانی همکاری‌های نزدیکی داشته است. از دیگر زمینه‌های مهم فعالیت یونیسف، اجراء گسترده برنامه واکسیناسیون کودکان جهان بود که تا سال ۱۹۹۰ علیه ۶ بیماری اصلی کودک سرخک، دیفتری، سیاه سرفه، کزاز، سل و فلج اطفال انجام شد. یونیسف با همکاری سازمان بهداشت جهانی این پروژه را به انجام رسانده است. سایر زمینه‌های فعالیت یونیسف را می‌توان بهداشت مادر و کودک، آموزش و پرورش و رفاه اجتماعی کودکان یاد کرد. یونیسف به تقاضای دولت‌ها برای بهبود وضعیت کودکان ملل جهان به‌ویژه کشورهای در حال توسعه و یا توسعه نیافته، با تأکید بر کشورهای فقیر و توسعه نیافته‌تر، بدون توجه به نژاد، مذهب و جنبش، به آنها یاری می‌رساند.
● ساختار تشکیلاتی یونیسف
یونیسف از ارکان فرعی مجمع عمومی است که دارای وضعیت حقوق نیمه مستقل در نظام ملل متحد می‌باشد. این صندوق دارای سه رکن عمده می‌باشند. این صندوق دارای سه رکن عمده می‌باشند که عبارتند از: ۱) هیئت اجرائی ۲) دبیرخانه ۳) دفاتر منطقه‌ای هیئت اجرائی که سیاست و خط مشی یونیسف را تعیین می‌کند و در مورد برنامه‌ها و مخارج یونیسف تصمیم‌گیری می‌کند، باید پاسخگوی اقدامات خود در برابر شورای اقتصادی ـ اجتماعی مجمع عمومی باشد. هیئت اجرائی دارای ۴۱ عضو می‌باشد که برحسب توزیع جغرافیائی و نمایندگی کشورهای اصلی اهداء کننده و دریافت کننده کمک از سوی شورای اقتصادی ـ اجتماعی برای یک دوره سه ساله انتخاب می‌شوند. معمولاً این دوره‌ها از اول اوت سال انتخاب آغاز شده و در ۳۱ ژوئیه سه سال بعد پایان می‌پذیرد، توزیع کرسی‌های هیئت اجرائی به شرح ذیل است: ـ کشورهای آفریقائی ۹ کرسی ـ کشورهای آسیائی و جمهوریهای انشقاق یافته از یوگسلاویا سابق ۹ کرسی ـ کشورهای اروپائی شرقی ۴ کرسی ـ کشورهای آمریکائی لاتین ۶ کرسی ـ کشورهای اروپای غربی و سایر کشورها ۱۲ کرسی یک کرسی دیگر هر سه سال یک بار به تناوب بین گروه‌های فوق توزیع می‌گردد. مدیر اجرائی نیز مسئول دبیرخانه یونیسف می‌باشد، وی مسئول اداره یونیسف بوده و از سوی دبیر کل سازمان ملل متحد و با مشورت هیئت اجرائی منصوب می‌گردد. دفاتر منطقه‌ای وظیفه دارند که اهداف یونیسف را در هر منطقه عملی کنند. دفاتر یونیسف عبارت‌اند از: الف) دفاتر منطقه‌ای یونیسف برای آفریقای شرقی و جنوبی (نایروبی - کنیا) ب) دفاتر منطقه‌ای یونیسف آفریقای مرکزی و غربی (ابی‌جان - ساحل‌عاج) ج) دفاتر منطقه‌ای یونیسف آمریکائی (بوگوتا ـ کلمبیا) د) دفاتر منطقه‌ای یونیسف آسیای شرقی، پاکستان (بانکوک ـ تایلند) هـ) دفاتر منطقه‌ای یونیسف خاورمیانه و آفریقای شمالی (امارات - اردن) و) دفاتر منطقه‌ای یونیسف جنوب آسیای مرکزی (دهلی نو - هندوستان) مقر یونیسف در نیویورک می‌باشد، علاوه بر آن دارای دفاتری در ژنو، کپنهاک، سیدنی و توکیو نیز می‌باشد.
● منابع مالی و درآمدهای یونیسف
درآمدهای یونیسف تماماً از کمک‌های داوطلبانه دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و بین‌الدولتی و سازمان‌های غیر‌دولتی و افراد تأمین می‌شود. حدود سه چهارم این منابع را دولت‌های عضو تأمین می‌کنند و بقیه از طریق منابع غیر دولتی از قبیل سازمان‌های غیر دولتی و فروش کارت‌های تبریک و سایر تولیدات یونیسف تأمین می‌شود. بیشتر کمک‌های دریافتی برای پرداخت هزینه‌های برنامه‌های یونیسف مصرف می‌شود و بقیه صرف اجراء طرح‌های مصوب می‌شود. کمترین سهم از این درآمدها به کمک‌های اضطراری و فوری یونیسف به کودکان آسیب دیده از زلزله، سیل و جنگ هزینه می‌شود. اصولاً در مقابل هر دلار کمک یونیسف به اجرائی این برنامه‌ها دولت دریافت کننده کمک مؤظف است مبلغی مساوی با همان به یونیسف پرداخت کند. دلیل این امر به این مسئله بر می‌گردد که یونیسف معتقد است مسئولیت مراقبت اولیه از کودکان از سوی دولت‌های مربوطه می‌باشد. میزان کمک هر دولت توسط شورای اجرائی یونیسف تعیین می‌شود.
● تاریخچه
صندوق کودکان ملل متحد که اختصاراً یونیسف نامیده می‌شود در سال ۱۹۴۶ توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به‌وجود آمد این صندوق به توصیه شوراء اجتماعی اقتصادی برای ارائه کمک‌های اضطراری به کودکان و نوجوانان قربانی مصایب جنگ جهانی دوم، طبق ماده ۵۵ قانون اساسی به‌وجود آمد. چند سال بعد مجمع عمومی سازمان ملل متحد، مأموریت یونیسف را به‌صورت آزمایشی برای پاسخ‌گوئی به نیازهای اجتماعی، اقتصادی و روانی میلیون‌ها کودک بی‌سرپرست به‌ویژه در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه، تعدیل کرد. در اکتبر ۱۹۵۳، مجمع عمومی تصمیم گرفت یونیسف به‌عنوان بازوی دائمی سازمان ملل متحد کار خود را ادامه دهد، و نام آن‌را به صندوق کودکان سازمان ملل متحد تغییر داد، اگرچه علامت اختصاری و شناخته شده یونیسف را حفظ کرد. امروزه صندوق کودکان سازمان ملل متحد، به‌عنوان یکی از ارکان فرعی مجمع عمومی سازمان ملل متحد در بیش از ۱۵۰ کشور جهان، ارایه خدمات فرهنگی، اجتماعی خود را ادامه می‌دهد.
● هدف یونیسف
اهداف یونیسف نیز باید زیر مجموعه‌ای از اهداف مجمع عمومی سازمان ملل متحد باشد. منتهی با این پیش شرط که دایره خدمات آن به گروه سنی محدودتر که کودکان هستند، تحدید می‌گردد. این نکته یادآوری گردید که شرایط جنگ جهانی دوم و اوضاع نامطلوب میلیون‌ها کودکی که مستقیماً از اثرات این چنگ ضربات روحی و روانی و بهداشتی ویرانگری دیدند سبب تشکیل یونیسف گردید. هدف یونیسف بهبود وضعیت این کودکان است، ولی این هدف مربوط به سال‌های نخست بعد از جنگ جهانی دوم و اغلب کشورهای اروپائی و آسیائی و آفریقائی بود که از این جنگ صدماتی دیدند. به‌ویژه کشورهای در حال توسعه را نیز در بر گرفت. در حال حاضر می‌توان اهداف یونیسف را در این موارد مهم بیان کرد: الف) کمک به بهداشت و یا گسترش بهداشت کودکان به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه. ب) کمک به بهبود وضعیت رفاهی کودکان. ج) جلوگیری از استثمار و یا بیگاری کودکان. د) پائین آوردن سطح مرگ و میر کودکان. ه) دفاع از حقوق کودکان و پیشگیری از کودک آزاری در قالب دفاع از حقوق بشر.
● زمینه فعالیت‌های یونیسف
یونیسف موفق شده است که چارچوبی برای حمایت و دفاع از کودکان فراهم نموده و در جهت شناسائی نیازهای آنها اقداماتی انجام دهد. لذا یونیسف، طرح‌های ملی دولت‌ها را از جهت تأثیر آن طرح‌ها بر میزان تندرستی و میزان مرگ و میر کودکان مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. یونیسف با توجه به منابع مالی و تجهیزات خود، امکانات و ابزاری که دولت‌ها برای کنترل و پیشگیری یا مهار بیماری‌ها و بهبود تغذیه و یا تأسیس مراکز بهداشتی ـ درمانی نیاز دارند را تأمین می‌کند. همچنین هزینه آموزش معلمان، متخصصان تغذیه، مددکاران بهداشت، به‌ویژه برای فعالیت آنها در جوامع بومی خودشان را پرداخت می‌کند. ● یونیسف در سال ۱۹۷۶ استراتژی متکی بر جامعه را به‌منظور پاسخ‌گوئی به نیاز میلیون‌ها کودک در جهان در حال توسعه که حتی از ابتدائی‌ترین امکانان بهداشتی، خدمات تغذیه‌ای و آموزش و پرورش محروم‌اند، اتخاذ کرد. از دید کارشناسان، این راه مؤثر، علمی و ارزان می‌باشد. به این منظور یونیسف بهورزان محلی را برای ارائه خدمات در زمینه مراقبت‌های بهداشتی، تغذیه، آب آشامیدنی سالم، آموزش و پرورش و نیز آموزش مادران و حمایت‌های دیگر از زنان و کودکان آموزش می‌دهد. این صندوق همچنان، در زمینه تغذیه نوزاد از شیر مادر و تشویق مادر با سازمان بهداشت جهانی همکاری‌های نزدیکی داشته است. از دیگر زمینه‌های مهم فعالیت یونیسف، اجراء گسترده برنامه واکسیناسیون کودکان جهان بود که تا سال ۱۹۹۰ علیه ۶ بیماری اصلی کودک سرخک، دیفتری، سیاه سرفه، کزاز، سل و فلج اطفال انجام شد. یونیسف با همکاری سازمان بهداشت جهانی این پروژه را به انجام رسانده است. سایر زمینه‌های فعالیت یونیسف را می‌توان بهداشت مادر و کودک، آموزش و پرورش و رفاه اجتماعی کودکان یاد کرد. یونیسف به تقاضای دولت‌ها برای بهبود وضعیت کودکان ملل جهان به‌ویژه کشورهای در حال توسعه و یا توسعه نیافته، با تأکید بر کشورهای فقیر و توسعه نیافته‌تر، بدون توجه به نژاد، مذهب و جنبش، به آنها یاری می‌رساند.
● ساختار تشکیلاتی یونیسف
یونیسف از ارکان فرعی مجمع عمومی است که دارای وضعیت حقوق نیمه مستقل در نظام ملل متحد می‌باشد. این صندوق دارای سه رکن عمده می‌باشند. این صندوق دارای سه رکن عمده می‌باشند که عبارتند از: ۱) هیئت اجرائی ۲) دبیرخانه ۳) دفاتر منطقه‌ای هیئت اجرائی که سیاست و خط مشی یونیسف را تعیین می‌کند و در مورد برنامه‌ها و مخارج یونیسف تصمیم‌گیری می‌کند، باید پاسخگوی اقدامات خود در برابر شورای اقتصادی ـ اجتماعی مجمع عمومی باشد. هیئت اجرائی دارای ۴۱ عضو می‌باشد که برحسب توزیع جغرافیائی و نمایندگی کشورهای اصلی اهداء کننده و دریافت کننده کمک از سوی شورای اقتصادی ـ اجتماعی برای یک دوره سه ساله انتخاب می‌شوند. معمولاً این دوره‌ها از اول اوت سال انتخاب آغاز شده و در ۳۱ ژوئیه سه سال بعد پایان می‌پذیرد، توزیع کرسی‌های هیئت اجرائی به شرح ذیل است: ـ کشورهای آفریقائی ۹ کرسی ـ کشورهای آسیائی و جمهوریهای انشقاق یافته از یوگسلاویا سابق ۹ کرسی ـ کشورهای اروپائی شرقی ۴ کرسی ـ کشورهای آمریکائی لاتین ۶ کرسی ـ کشورهای اروپای غربی و سایر کشورها ۱۲ کرسی یک کرسی دیگر هر سه سال یک بار به تناوب بین گروه‌های فوق توزیع می‌گردد. مدیر اجرائی نیز مسئول دبیرخانه یونیسف می‌باشد، وی مسئول اداره یونیسف بوده و از سوی دبیر کل سازمان ملل متحد و با مشورت هیئت اجرائی منصوب می‌گردد. دفاتر منطقه‌ای وظیفه دارند که اهداف یونیسف را در هر منطقه عملی کنند. دفاتر یونیسف عبارت‌اند از: الف) دفاتر منطقه‌ای یونیسف برای آفریقای شرقی و جنوبی (نایروبی - کنیا) ب) دفاتر منطقه‌ای یونیسف آفریقای مرکزی و غربی (ابی‌جان - ساحل‌عاج) ج) دفاتر منطقه‌ای یونیسف آمریکائی (بوگوتا ـ کلمبیا) د) دفاتر منطقه‌ای یونیسف آسیای شرقی، پاکستان (بانکوک ـ تایلند) هـ) دفاتر منطقه‌ای یونیسف خاورمیانه و آفریقای شمالی (امارات - اردن) و) دفاتر منطقه‌ای یونیسف جنوب آسیای مرکزی (دهلی نو - هندوستان) مقر یونیسف در نیویورک می‌باشد، علاوه بر آن دارای دفاتری در ژنو، کپنهاک، سیدنی و توکیو نیز می‌باشد.
● منابع مالی و درآمدهای یونیسف
درآمدهای یونیسف تماماً از کمک‌های داوطلبانه دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و بین‌الدولتی و سازمان‌های غیر‌دولتی و افراد تأمین می‌شود. حدود سه چهارم این منابع را دولت‌های عضو تأمین می‌کنند و بقیه از طریق منابع غیر دولتی از قبیل سازمان‌های غیر دولتی و فروش کارت‌های تبریک و سایر تولیدات یونیسف تأمین می‌شود. بیشتر کمک‌های دریافتی برای پرداخت هزینه‌های برنامه‌های یونیسف مصرف می‌شود و بقیه صرف اجراء طرح‌های مصوب می‌شود. کمترین سهم از این درآمدها به کمک‌های اضطراری و فوری یونیسف به کودکان آسیب دیده از زلزله، سیل و جنگ هزینه می‌شود. اصولاً در مقابل هر دلار کمک یونیسف به اجرائی این برنامه‌ها دولت دریافت کننده کمک مؤظف است مبلغی مساوی با همان به یونیسف پرداخت کند. دلیل این امر به این مسئله بر می‌گردد که یونیسف معتقد است مسئولیت مراقبت اولیه از کودکان از سوی دولت‌های مربوطه می‌باشد. میزان کمک هر دولت توسط شورای اجرائی یونیسف تعیین می‌شود.