بزکشی، بازی سنتی در افغانستان است که در فصلهای خزان و بهار در دشتهای شمال و شمال شرق افغانستان برگزار میشود. هیچ اصلی برای ثبتنام بازیکنان وجود ندارد. هرکس میتواند با اسبش به میدان داخل شده و بازی نماید. رسم چنین است که پیش از روز برگزاری بازی بزکشی گوساله یا هم بز بزرگ را حلال کرده سر و دست و پاهایش را از زانو و ارنجش قطع میکنند. بز یا گوساله را به میدان بزرگ که در نهایت آن یک بیرق نصب شده است قرار میدهند. به کسی که در اين بازی شرکت میکند چاپانداز میگویند. چاپاندازها بز را از زمین برداشــته و بعدا بز را به قطعه مشــخصی که دايره حـلال ناميـده میشــود، میاندازنـد.[۱]
بنابر نوشته دایرهالمعارف ایرانیکا بزکشی در افغانستان از حمایت دولتهای متوالی برخوردار بوده است به نحوی که در زمان محمد ظاهرشاه (تا ۱۹۷۳) این مسابقات همزمان با جشن تولد شاهنشاهی برگزار میشد. رژیمهای بعدی تاریخ مسابقه را به سالروز سازمان ملل متحد تغییر دادند. در شمال افغانستان حداقل قبل از تجاوز شوروی در ۱۹۷۹، تا چند صد سوارکار میتوانستند همزمان با هم در نوع خاصی بزکشی که در زبان دری به تودهبرآئی معروف است به رقابت بپردازند. این رقابت در جشنهای عروسی و ختنهکنان رایج بود.[٢]
این بازی در میان مردمان آسیای میانه و افغانستان از جمله ازبکها، قرقیزها، ترکمنها، هزارهها، تاجیکان، و پشتونها انجام میشده است و بعضاً هنوز هم انجام میشود. ریشه آن مبهم است.
بزکشی مسابقهای است که تاریخ ایجادش به دوران باستان باز میگردد. نام این ورزش به معنای کشتن بز است که از شکار بزهای کوهای توسط قهرمانان اسب سوار استنتاج شده است. امروزه اسب سوار یا تیمی که در این مسابقه شرکت میکند باید نعش این بز را به خط پایان برساند آن هم به عنوان نفر اول.[٣]
اسب سواری در افغانستان را به دوران وداهای هندی ربط میدهند. مردم حومه آمودریا اسبهای وحشی را رام میکردند تا از آنها در برابر نیروی سواره نظام غارتگر استفاده کنند.[۴]
در افسانهها آمده است که این ورزش برای اولینبار در حوزه آمودریا انجام میشده است. ترکان آن دیار و دیگر مردم آن منطقه از استپهای آن مناطق به سمت افغانستان کنونی مهاجرت کردهاند و از اسب بعنوان یک وسیله که در جنگها به کارشان میآمده است استفاده میکردند. معروف است که دو نوع اسب متعلق به افغانستان هستند. قتغن یک اسب نیرومند است که به قدرت و پایداری شهرت دارد. البته اسب دیگر از قتغن بزرگتر است و در فاریاب و بلخ بیشتر حضور دارد. هر دوی این گونه اسبها برای بزکشی پرورش مییابند و مورد استفاده قرار میگیرند. اسب سوار نیز معمولا مردان هستند که به این ورزش عادت دارند.[۵] البته بازیکنان بزکشی يا چپاندازان، گاه برای کسب مهارت به سالها تمرین نیاز دارند.[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
يادداشتها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامۀ آريانا توسط مهديزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.پيوستها
پيوست ۱: بُزکَشی به روايت دانشنامۀ جهان اسلام
پيوست ٢: بزکشی، ورزش ملی افغانستان
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
پینوشتها
[۲]- بزکشی، دانشنامهٔ آزاد ویکیپدیا به نقل از دانشنامهٔ ايرانيکا
[۳]- لاری لامبرت، بزکشی بخشی از زندگی افغانهاست، سايت کابل پرس
[۴]- همانجا
[۵]- همانجا
[۶]- بزکشی، دانشنامهٔ آزاد ویکیپدیا
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
جُستارهای وابسته
□
□
منابع
□
پيوند به بیرون
□ چاپاندازان افغان برای فصل بزکشی آماده میشوند، برنامه احيا گزارشدهى افغان
□ کهزاد، احمدعلی، بزکشی و سوابق تاريخی آن در افغانستان، سايت آريايی
□
□
<برگشت به بالا><گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله>