وزارت تحصيـلات عالی (تاسيس: سـال ١٣۵٦ ه.ش)، بزرگترين نهاد فرهنگی در چارچوب دولتی افغانستان است.
پيشينه تاريخی تحصيلات عالی
برای نخستين بارهسته تحصيلات عالی در کشور بتاريخ اول عقرب ۱۳۱۱ ه.ش با تاسيس پوهنځی طب در شهر کابل گذاشته شد. اين پوهنځی تحت سرپرستی يکی از متخصصين ترکی بنام پرفيسور دوکتور رفقی کامل بيگ با ٨ تن استاد شروع بکار کرد. فعاليت‌های ابتدائی اين نهاد نوبنياد را شعبات طبی کوچکی تشکيل می‌داد. و تعداد محصلان آن که زمانی از ۵۰۰ نفر تجاوز نمی‌کرد تا سالهای ۱۳٨۰ به ۶۰۰۰ تن رسيد و تا سه دهه قبل برجسته‌ترين متخصصين را دارا بود که از جمله ۳۰ تن آن پرفيسور در سطح جهان بود. پوهنځی حقوق و علوم سياسی به خاطر تربيه کادرهای علمی در ۱۱ ميزان ۱۳۱۷ ايجاد گرديد و سومين مرکز تحصيلی در سنبله ۱۳۲۱ ه-ش بنام پوهنځی ساينس نيز ايجاد شد. چهارمين نهاد تحصيلی در سال ۱۳۲۳ ه.ش بنام پوهنځی ادبيات و علوم بشری بود. پوهنځی‌های فوق تا سال ۱۳۲۵ ه.ش از طرف وزارت معارف رهبری می‌شد و در همان سال دولت وقت را بران داشت تا مطابق ايجابات عصر و زمان پوهنتون کابل را ايجاد کند، اين موسسه که بعداً رسماً در کتاب سبز يونسکو راجستر گرديد بحيث يگانه پوهنتون افغانستان در سال ۱۳۲۵ تاسيس شد و پوهنځی‌های شبانه برای آن عده از جوانان که بر اثر نامساعد بودن شرايط نتواسته بودند تحصيلات دوره ليسانس را تکميل کند تاسيس شد. به تعقيب پوهنتون کابل دومين موسسه تحصيلات عالی در ولايت زيبای ننکرهار در سال ۱۳۴۳ تاسيس گرديد و پولی تخنيک کابل که تهداب آن در سال ۱۳۴۲ گذاشته شده بود در سال ۱۳۴٨ رسماً افتتاح گرديد در طی سالهای گذشته تفييرات قابل ملاحظه در ساختار تمام نهادهای تشکيلاتی رونما شد. سال ۱۳۷۳ به اساس هدايت حکومت تعليمات تخنيکی مسلکی و حرفوی از وزارت تحصيلات عالی و مسلکی بموجب پروتکل رسمی با وزارت معارف به آن وزارت واگذار گرديد که در نتيجه ادغام ۴۲ موسسه تخنيکی مسلکی و حرفوی با تمام تشکيلات و دارائی منقول و غير منقول آن از وزارت تحصيلات عالی به چوکات تشکيل وزارت معارف درآمد. و همچنان ادغام تمام پيداگوژی‌های افغانستان که دارای نظام درسی ليسانس بودند با تمام تشکيلات و پرسونل و دارائی منقول غيرمنقول از وزارت معارف به چوکات وزارت تحصيلات عالی درآمد و بعداً پوهنتون‌های ديگر نيز در مرکز و ولايات ظهور نمود. انستيتوت طب کابل که در تشکيل پوهنتون کابل بود در سال ۱۳۶۳ بنام انستيتوت دولتی و در سال ۱۳٨۳ بنام پوهنتون طبی کابل مسمی گرديد. برای بلندبردن نيازمندی‌های معارف افغانستان انستيتوت پيداگوژی کابل در سال ۱۳٨۲ بنام پوهنتون تعليم و تربيه کابل ارتقا نمود و بدنبال آن پولی تخنيک کابل نيز در سال ۱۳٨۳ به پوهنتون پولی تخنيک ارتقا کرد.[۱]
پيشينۀ وزارت تحصيـلات عالی:
برای انسجام موسسات تحصيلات عالی کشور، گسترش و توسعه نهادهای تحصيلی در مرکز و ولايات، دولت را واداشت تا در سال ١٣۵٦ ه.ش وزارت تحصيلات عالی را به مثابه بزرگترين ارگان فرهنگی در چوکات حکومت تاسيس کند. اين وزارت موظف گرديد تا بخاطر سمت دهی و سازماندهی کليه سيستم‌های تحصيلات عالی ملکی در مملکت و به منظور تحقق پلان‌های کوتاه و درازمدت برای تربيه کادرهای ملی، هم آهنگی در تهيه مواد درسی، تنظيم برنامه‌های معين تحصيلی، تحقيقی، طباعتی، افزايش سطح دانش اعضای کادر علمی، مواظبت دايمی از وضع زندگی استادان و محصلان، ايجاد روابط سالم علمی و آکادميکی با موسسات علمی و فرهنگی ملی و بين المللی برای انکشاف کمی و کيفی نهادهای تحصيلی، رفع نيازمندی‌های جامعه، از رهگذر آماده سازی متخصصين جوان، تلافی عقب ماندگی کشور از کاروان علم و معرفت جهانی، ايجاد تيم‌های مشورتی برای سکتور‌های مختلفه اقتصادی، انجنيری، طبی، تعليم و تربيه، حقوق، زراعت، ساختمان‌های عصری و مدنی، علوم شرعی، طرح اساسنامه‌ها، قوانين، مقررات، لوايح و طرز العمل‌ها در عرصه تحصيلات عالی، تدوير سمينار‌ها، کنفرانس‌ها و سمپوزيوم‌های علمی مطابق مقتضيات جامعه، تدوير کورس‌های اکمال تخصص، توسعه موسسات در پوهنځی‌ها براساس رشته‌های مورد نياز ادارات رسمی، ارزيابی وضع موسسات تحصيلی در مطابقت با شرايط کشور، الغا، ادغام و تاسيس مراکز تحصيلی و علمی - تطبيق يکسان و بلاانحراف تمام اسناد تقنينی و کنترول از تحقق بموقع آن با ارزيابی اسناد علمی کار و فعاليت کند.
در طی ساليان گذشته تغيرات قابل ملاحظه‌ای در ساختار تشکيلاتی سيستم‌های تحصيلی و تربيوی رونما شد. تا سال ١٣٧٣ تمام نهادهای تعليمات تخنيکی - مسلکی و حرفوی تحت اداره وزارت تحصيلات عالی و مسلکی فعاليت داشتند. در سـال ١٣٧٣ ه.ش به اساس هدايت حکومت بموجب پروتکل رسمی بين وزارت تحصيلات عالی و مسلکی و وزارت معارف تبادله ذيل بعمل آمد:
- ١- ادغام (۴٢) موسسه تخنيکی - مسلکی و حرفوی با تمام تشکيلات و دارائی‌های منقول و غير منقول آن از چوکات وزارت تحصيلات عالی و مسلکی به چوکات تشکيلات وزارت معارف.
٢- ادغام تمام پيداگوژی‌های افغانستان که دارای نظام درسی ليسانس بودند با تمام تشکيلات، پرسونل، دارائی منقول و غير منقول از چوکات وزارت معارف به چوکات وزارت تحصيلات عالی و مسلکی.
٣- تغيير نام وزارت تحصيلات عالی و مسلکی به (وزارت تحصيلات عالی)
به اساس برنامه‌های وزارت تحصيلات عالی ويا هم به اساس علاقمندی‌های محلی گسترش نهادهای تحصيلی ادامه يافت طوری که بعد از پوليتخنيک کابل، پوهنتون‌های ديگر نيز در مرکز و ولايات ظهور نمود.
انستيتوت طب کابل که تازمانی بحيث يکی از پوهنځی‌ها در تشکيل پوهنتون کابل بود در سال ١٣٦٣ بنام انستيتوت دولتی طب کابل مسمی و در سال ١٣٨٣ بنام پوهنتون طبی کابل تغيير هويت داد.
برای بلند بردن ظرفيت تربيه معلمين و رفع نيازمندی‌های معارف افغانستان، انستيتوت پيداگوژی کابل در سال ١٣٨٢ بنام پوهنتون تعليم و تربيه کابل ارتقا داده شد و تغيرات مهمی در نصاب تعليمی پوهنتون وارد شد. به همين ترتيب پولی تخنيک کابل نيز در سال ١٣٨٣ رسماً بنام پوهنتون پولی تخنيک کابل ياد شــد.[۲]
وزرای تحصيلات عالی از آوان تاسيس:
- پوهاند دکتور غـلام‌صديق محب
- پوهاند محمود سـوما
- پوهنمل انجنير گـلدا
- پوهنيار سـرور منـگل
- پوهنيار برهان‌الدين غياث
- پوهاند دکتور عـبدالواحد سـرابی
- پوهاند دکتور نوراحمد بـليخ
- پوهندوی انجنير محمداسمعيل دانش
- پوهاند دکتور مهرمحمد اعجازی
- پوهاند دکتور محمـدانور شمس
- پوهاند دکتور محمدموسی توانا (وظيفه را اشغال نکرد)
- دکتور ذبيـح‌الله مجددی (رسماً سرپرست)
- پوهاند دکتور عـبدالفتاح نذير (رسماً سرپرست)
- پوهاند سـيد عمر منيب
- مولوی حمدالله نعمانی
- قاری دين‌محمـد حنيف
- دکتور شـريف فايض
- پوهاند دکتور سيد اميرشاه حسن‌يار
- دکتور محمداعظم دادفر[۳]
وزارت تحصيلات عالی فعلا در مرکز دارای ۳ معينيت، ۷ رياست و ۵ آمريت ذيل می‌باشد.
مقام وزارت:
- معينيت‌ها:
۱. معينيت تدريسی
۲. معينيت اداری
۳. معينيت بازسازی- رياست‌ها:
۱. رياست دفتر
۲. رياست تکنالوژی معلوماتی و ارتباطی
۳. رياست اداری
۴. رياست موسسات تحصيلی
۵. رياست پلان
۶. رياست انسجام وامور اکادميک
۷. رياست کميته کانکور- آمريت‌ها:
[۴]
۱. آمريت تحريرات
۲. آمريت روابط عامه و سخنگوی وزارت
۳. آمريت روابط خارجه
۴. آمريت نظارت و کنترل
۵. آمريت حقوقی - رياست‌ها:
پی‌نوشت‌ها
[۲]- همانجا، معرفی وزارت تحصيلات عالی
[۳]- همانجا
[۴]- همانجا، تاريخچه
[۵]-
جُستارهای وابسته
منابع
<برگشت به بالا><گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله>