- این صفحه یکی از رهنمودهای دانشنامه شمرده می‌شود. مفاد این صفحه نمایانگر آن دسته از استانداردهای رفتاری است که بسیاری از ویرایشگران با اصول بنیادی آنها موافقند. با وجود اینکه پیروی از مفاد این صفحه توصیه می‌شود اما این مفاد جزو سیاست‌ها نیست.
در ویرایش و به‌روزرسانی مقالات جسور باشید، اما لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از "صفحهٔ گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله" برای مطرح کردن آن تغییرات و نظرخواهی در مورد آنها استفاده کنید. اما در گفت و گو، نقد و ويرايش مقالات موارد زير را رعايت نماييد:
آداب معاشرت
مشارکت‌کنندگان دانشنامۀ آريانا نه تنها از افغانستان، بلکه از فرهنگ‌ها و کشورهای گوناگونی گردهم آمده‌اند. آنها دیدگاه‌ها، نقطه‌نظرات و پیش‌زمینه‌های مختلفی دارند که گاهی اوقات بسیار با یکدیگر متفاوت هستند. رفتار خوب داشتن با دیگران کلید همکاری مؤثر در ساخت یک دانشنامهٔ خوب است.
اصول آداب معاشرت در دانشنامه:
- ■ نسبت به دیگران حسن نیت داشته باشید. دانشنامه تاکنون با اتکا به اين سیاست ویرایشی به خوبی پیش رفته‌است. به این نکته باور داشته باشید که نخبگان به اینجا می‌آیند تا همکاری کنند و مقاله‌های خوب بنویسند.
■ با دیگران همانطور رفتار کنید که انتظار دارید با شما رفتار کنند.
■ مراقب واژه‌هایی که انتخاب می‌کنید باشید - شاید چیزی که منظور شماست برابر با چیزی که دیگران از متن شما استنباط می‌کنند نباشد و شاید چیزی که شما می‌خوانید معادل منظور نویسنده نباشد.
به یاد داشته باشید که متن خام، ابهام‌آمیزتر و غالباً بی‌ادبانه‌تر از زمانی به نظر می‌رسد که شخصی واژه‌های همان متن را به صورت شفاهی به شما بگوید. کنایه همیشه روشن نیست. متن، بدون ایما و اشاره‌های صورت و بدن و یا لرزش تارهای صوتی تولید می‌شود.
■ اصلاح، ویرایش و بحث کنید و در نقد، ویرایش و به‌روزرسانی مقالات جسور باشید؛ اما:
O در جهت توافق همگانی کار کنید.
O دربارهٔ واقعیت‌ها بحث کنید، نه اشخاص.
O پرسش‌ها را نادیده نگیرید.
■ اگر شخص دیگری با نوشتهٔ شما موافق نیست، دلایل روشنی برای درستی آن بیاورید.
O هرگاه پاسخی برای رد یک موضوع ندارید، آن را تصدیق کنید؛ اگر آن موضوع با سلیقه یا برداشت شما مطابقت ندارد آن را بپذیرید.
■ نزاکت داشته باشید.
O هرچند رعایت ادب در زمانی که بحث‌ها بالا گرفته‌است، بسیار مشکل به نظر می‌رسد اما تلاش کنید در زمان‌هایی که دیگر ویرایشگران به اندازهٔ کافی با ادب نیستند، شما باادب‌تر از آنها باشید، نه بی‌ادب‌تر!
به این شکل دست‌کم به سوی میدان مبارزه کشیده نمی‌شوید.
■ با اینحال بکوشید تا به شکلی غیرجانبدارانه به طرف مقابل بفهمانید که با لحن وی راحت نیستید. در غیر این صورت ممکن است آنها با خود بیندیشند که شما جنجالی‌تر از آن هستید تا باریک‌بینیشان را تشخیص دهید و حتی شاید به این صورت به شکلی آنها را تشویق کنید (برای مثال: "برای من مسلم است که لحن شما در متن بالا کنایه‌آمیز است، ولی فکر نمی‌کنم این وضعیت کمکی به حل مشکل کند. به هر حال به نظر من مطلب شما درست نیست زیرا...").
O آماده عذرخواهی باشید.
■ در طول یک بحث جاندار ما غالباً چیزی می‌گوییم که بعدها آرزو می‌کنیم که کاش چنان واژه‌هایی به کار نبرده بودیم.
O ببخشید و بگذرید.
O تعصب‌ها و جانبداری‌های خود را تشخیص دهید و مراقب آنها باشید.
O در زمان مقتضی دیگران را ستایش کنید. هر شخصی دوست دارد که دیگران از او تعریف کنند، به ویژه در جایی که همه براساس توافق کار می‌کنند. برای شخص مورد نظر یک یادداشت کوچک در صفحهٔ بحثش بگذارید.
O دعواهایی را که در آنها شرکت داشته‌اید حذف کرده یا خلاصه کنید.
O بین دیگران میانجیگری کنید.
O اگر در حال دعوا هستید، کار خود را متوقف کنید، اگر در حال میانجیگری هستید این پیشنهاد را به طرفین بدهید.
O آرام باشید. اگر خشمگین شده‌اید، دیگر چیزی ننویسید و یا ویرایش نکنید. پس از یک روز یا یک هفته بازگردید. سپس ممکن است متوجه شوید شخص دیگری دنبال کار شما را گرفته و نظر شما پیروز شده‌است. اگر کسی حاضر به میانجیگری نشده، از دیگران تقاضا کنید.
O بروید سراغ دیگر مقاله‌ها. یک پروژه جديد را انتخاب کنید و در آن شرکت کنید.
■ به یاد داشته باشید که دانشنامه چه چیزی نیست.
O دانشنامه، يک سياستنامه، دشنامنامه يا ستايشنامه نيست! بنابراين، شعارهای سياسی يا حب و بغض در مورد اشخاص در دانشنامه جا ندارد.
O تا جایی که می‌توانید از حذف مقالات مخالف ديدگاه تان خودداری کنید. مگر در شرایط خرابکاری محرز. دلیل حذف مقاله را در صفحۀ گفتگو خلاصه توضیح دهید. همواره به اصول و سياست‌های دانشنامه احترام بگذارید.
■ به یاد داشته باشید که شما با انسانها طرف هستید. این انسانها اشخاصی هستند که احساس دارند و به احتمال زیاد اشخاص دیگری هم در جهان هستند که آنها را دوست دارند. با دیگران محترمانه برخورد کنید.
بنابراين، تمامی کاربران می‌بایست در هنگام ويرايش مقالات يا بحث دربارۀ افراد، از کلمات مناسب جهت نام بردن از آنها استفاده کنند. افزون بر اين، از کاربرد عناوين و القاب ناپسند و اصطلاحات نابجا (بويژه آنچه که تبعيض يا تنفر ميان انسانها ايجاد می‌کنند) حتی‌الامكان خودداری کنيد.
کرامت انسانی را در نظر داشته باشيد و قانون طلایی را به یاد بیاورید: "با دیگران همانطور رفتار کنید که می‌خواهید آنها با شما رفتار کنند."
جلوگيری از سوءاستفاده در صفحه‌های بحث:
■ بسیاری از افراد نسبت به کار و دیدگاه‌های خود احساس افتخار می‌کنند. شخصیت افراد را به آسانی می‌توان در نوشته‌های خود مورد توهین قرار داد، اما صفحات بحث جای دعوا و انتقام نیست. این صفحات مکان خوبی برای تسلی و پوزش خواستن از افراد مورد توهین قرار گرفته‌است، اما بسیاری از اوقات از این صفحات برای رسیدن به توافقاتی بر سر مطالب مقالهٔ مربوط به آن صفحات استفاده می‌شود. اگر کسی با شما موافق نیست، بکوشید تا دلیل آن را بیابید سپس در گفتگوهای خود در صفحه‌های بحث، زمان کافی برای یافتن دلایل منطقی برای صحت ادعای خود صرف کنید و سپس نوشتن را آغاز کنید.
■ به دیگران برچسب نزنید و به آنها یا نوشته‌هایشان حمله نکنید. نقد بايد سالم و مستدلل صورت پذيرد.
■ دادن لقب‌هایی چون "خائن"، "نژادپرست"، "مزدور" یا حتی "نوشتهٔ ضعیف" به افراد یا نوشته‌هایشان آنها را به حالت دفاعی می‌برد. این کار باعث می‌شود تا از بحث دربارهٔ مقاله‌ها دور شوید. اگر می‌خواهید از کسی انتقاد کنید باید این کار را به صورت مؤدبانه و سازنده انجام دهید.
■ همیشه به طور مشخص و به ویژه در پاسخ‌های خود به طور روشن به نکتهٔ مورد نظر خود اشاره کنید.
■ در پاسخ‌های خود مشخص کنید به کدام یک از نظرات پاسخ می‌دهید: نقل قول از یک پست خوب است ولی نوشتن تفسیر و برداشت خودتان از آن پست بهتر است. همچنین هنگامی که می‌خواهید تفسیر خود از یک نقل قول را بنویسید از اصطلاحاتی چون "همانطور که از نوشتهٔ شما بر می‌آید..." یا "تا آن اندازه که من از نوشتهٔ شما فهمیدم..." استفاده کنید تا مشخص شود که شما تفسیر خود از متن طرف مقابل را نوشته‌اید. پیش از این که قضاوت خود در مورد درستی یا نادرستی نظر کسی را ابراز کنید، بنویسید که ممکن است برداشت اشتباهی از نوشتهٔ وی کرده باشید.
حرکت در جهت دیدگاه بی‌طرف
هنگامی که موارد تخلف از دیدگاه بی‌طرف را حذف می‌کنیم، غالباً از عبارت‌هایی چون "فلانی می‌گوید که..." یا "نظر فلانی این است که..." استفاده می‌کنیم. خودِ این عبارات را می‌توان دیدگاهی جانبدارانه تلقی کرد زیرا می‌خواهند توافق محتومی از سوی دانشنامه را نشان دهند. نویسندهٔ مطلب اصلی هم ممکن است از این جملات چنین برداشتی کرده و تغییرات را حذف کند؛ در نتیجه یک جنگ ویرایشی در خواهد گرفت. بهتر است در این موارد از رویه زیر استفاده کنیم:
- ■ در صفحهٔ بحث مقالهٔ مورد نظر مواردی را که فکر می‌کنید تخلف از قوانین دیدگاه بی‌طرفانه هستند ذکر کنید و پیشنهاد تعویض آنها را بدهید (مگر اینکه آن موارد بسیار فاحش باشند).
■ اگر پاسخی دریافت نکردید، خودتان تغییرات مورد نظر را اعمال کنید.
■ اگر پاسخی دریافت کردید، تلاش کنید تا بر سر واژه‌های مورد اختلاف به توافق برسید.
وقوع یک جنگ ویرایشی در زمانی که به توافق رسیده‌اید، بسیار غیرمحتمل است. زیان این کار آن است که مقالهٔ مورد نظر برای مدت زمان بیشتری در حالت ناخوشایند باقی می‌ماند ولی مقاله‌ای که به طور دائم تغییر کند هم تأثیر خوبی روی دانشنامه نخواهد داشت.
به موارد زير توجه داشته باشید
■ حتی اگر شما به مورد خاصی ایمان داشته باشید باید بدانید که مقاله‌های دانشنامه قرار است به جای طرفداری از یک نظر همهٔ دیدگاه‌ها را نشان دهند. صفحه‌های بحث (گفتگو) برای این نیستند که در آنها به ارزشگذاری و نوشتن دربارهٔ درستی، نادرستی یا ارجحیت یک نظر بپردازیم. اگر می‌خواهید چنین کاری انجام دهید می‌توانید به مکان‌های بهتری نظیر وبلاگ‌ها و دیگر وب سايت‌ها بروید. در صفحه‌های بحث به میزان دقت يا بی‌دقتی، جانبداری و یا دیگر مشکلات یک مقاله بپردازید، نه اینکه از آنها به عنوان تریبونی برای دفاع از یک نظر استفاده کنید.
■ اگر کسی با نظر شما موافق نیست، به این معنا نیست که:
- (الف) او از شما متنفر است،
(ب) او فکر می‌کند شما دروغ می‌گوييد،
(ج) شما نادان هستيد.
■ دانشنامه از شما می‌خواهد که دلیر باشید. پیش از آنکه یک بحث را آغاز کنید از خود بپرسید که آیا واقعاً لازم است در این مورد بحث کنیم؟ آیا می‌توانیم یک خلاصه همراه ویرایشم تهیه کنیم و منتظر نظرات دیگران باشیم؟
■ اگر می‌بینید که بحثتان ارتباطی با مقاله ندارد آن را دنبال نکنید.
■ اگر می‌دانید که با شخص خاصی کنار نمی‌آیید، بیش از آنکه مورد نیاز باشد با او تعامل نکنید. درگیری‌های غیرلازم بقیه را از کار ساخت یک دانشنامهٔ خوب دور می‌کند. در حقیقت گاهی اوقات دنبال کردن یک بحث با شخصی در دانشنامه که مورد علاقهٔ شما نیست، ممکن است مورد خوشایند دیگران قرار نگیرد و باعث به‌هم‌ریختگی شود. اگر با کسی کنار نمی‌آیید، بکوشید تا بیشتر با او دوست شوید ولی اگر اینکار نتیجه نداد بهتر است از او دوری کنید.
■ هرچند که ویرایش مقاله‌ها قابل قبول است (و در حقیقت همگان به این کار تشویق می‌شوند)، ویرایش واژه‌ها توسط شخص دیگر در یک صفحۀ بحث قابل قبول نیست زیرا ممکن است نیت یا پیام اصلی متن را نرسانده و عقاید اصلی ویرایشگر را نشان ندهد. بکوشید تا می‌توانید از ویرایش نظرات دیگران دوری کنید مگر اینکه دلیل قانع کننده‌ای برای کار خود داشته باشید.
توصيه هایی دیگر
■ گشاده‌رو باشید و از دیگران با گرمی استقبال کنید، منزوی نباشید.
■ تنها به روی نوشتن یک دانشنامه تمرکز کنید، نه نوشتن یک بحث جدل انگيز.
■ کارهای خوب را تشخیص داده و از آنها ستایش کنید، کارهایی که با جزئیات کامل، مبتنی بر واقعیت، سرشار از اطلاعات و ذکر منابع باشند.
■ بکوشید تا درک کنید که بی‌طرفی به چه چیزهایی نیاز دارد و چرا برای این پروژه لازم و خوب است،
■ با همکاران پرکار و خوش‌نیت خود در دانشنامه با احترام رفتار کنید،
■ افرادی را که دانش زیادی دارند و می‌توانند خوب دربارهٔ دانش خود بنویسند را به دانشنامه جذب کرده و به آنها ارج بگذارید و درِ خروجی را به خرابکارها و آشوب‌طلب‌ها (منظور کسانی هستند که با حمله‌های شخصی و برچسب زدن به افرادی که با آنها هم‌نظر نیستند، کار دانشنامه را به سفسطه می‌کشانند) نشان دهید و بدانید که اگر اجازهٔ حضور آنها در دانشنامه را بدهید وقت شما را هدر می‌دهند و جَوِ آن را مسموم می‌سازند.