[مشاهیر معاصر افغانستان] [شاعران افغانستان]
غلام‌سرور جویا (زادۀ ۱٢٧٧ خ - درگذشتۀ ۱٣۴٠ خ)، شـاعر، نویسـنده و روزنامه‌نگار که از شمار مبارزان مشـهور ضد استبداد و استعمار در ميان روشنفكران افغانسـتان بـود[۱]. از وی به‌عنوان بنیان‌گذاران "انجمن ادبی هرات" در بیست و سوم ماه قوس سال ۱۳۰۹ خورشیدی نام برده شده است[٢]. همچنین سرور جويا دومين مدير مسئول روزنامۀ انيس نیز بود[٣].
[↑] زندگی‌نامه
غلام‌سرور جویا فرزند حاجى ميرزا غلام‌حسين‌خان سرشته‌دار (اعتمادالدّوله)، به‌سـال ۱٢٧٧ خورشـیدی، در یک خانوادۀ اهل تشيع، در شـهر كابل زاده شـد و پس از اتمام تحصيـل علوم متـداول زمان، بیـن سـال‌هاى ۱٢۹٦-۱٢۹٧ نزد پدر خود به‌عنوان كاتب كار مىكرد[۴]. در سال ۱٢۹٨، در جنگ استقلال افغانستان، در شمار سربازان سردار عبدالقدوس‌خان صدراعظم، به‌همراه پدر خود كه منشى نامبرده بود، شرکت جست. پس از حصول استقلال، تا سال ۱٣٠۱ در قندهار مسئولیت كتابت دارالانشأ صدراعظم را به‌عهده داشت. سپس به كابل آمد و در زمره منشيان حضور اعليحضرت شاه امان‌اللّه گماشته شد. در سال ۱٣٠٣ براى تحصيل فن طباعت و زنگوگرافى و حروف چينی به‌خارج سفر کرد و طی سالهاى ۱٣٠۴-۱٣٠٦ در ايران و اتحادشوروى به تحصيل در رشتۀ طباعت مشغول شد و در ضمن زبان روسى را نيز فراگرفت[۵].
زمانی که به افغانستان بازگشت، مطبعه دانش هرات را سر و سامان بخشید و اندکی بعد به‌عنوان نگارنده و سپس مدير جريده "اتفاق اسلام" برگزیده شد[٦] و از سال ۱٣٠٧ تا ۱٣٠۹ به این خدمت ادامه داد[٧]. در این دورۀ به تنوير افكار مردم پرداخت و بر ضد تبلیغات روزنامه‌هاى خارجى علیه افغانستان به‌مدافعه برخاست و افزون بر آن، از انتقاد دربارۀ آن دسته از مأمورين دولت كه داراى پیشینۀ سوء رفتار با مردم بودند، خوددارى نمىکرد و همین امر سبب شد که براى خود دشمنانی بتراشد كه براى از پا درآوردن‌اش از هيچ وسيله کوتاهی نمىكردند. سرانجام نیز در شب ۵ جدى ۱٣٠۹، از سوی نیروهای ارتجاعى مورد سوءقصد واقع شد و سينه او را که مملو از عشق مردم بود[٨]، با گلوله شكافتند. اما وی از این حادثه جان به‌سلامت برد و براى معالجه به هند رفت.
سرور جویا، در سال ۱٣۱٠ از هند به‌افغانستان بازگشت و به جمع اعضاى انجمن ادبی کابل پیوست[۹]. سپس، زمانی که غلاممحيىالدين انيس به‌دلیل بيمارى از مدیریت جريده ملى انيس كناره گرفت، سرور جويا جانشین وی شد. او در اواسط سال ۱٣۱۱، برای بار ديگر، به انجمن ادبی كابل برگشت و در آن‌جا مشغول به‌کار شد[۱٠].
در سنبلۀ (شهریور) ۱۳۱٢ خورشیدی (۱٩۳۳ میلادی)، بسیاری از هواداران دوره نهضت امانی از جمله سرور جویا، به‌اتهام همکاری در تروری که در سفارتخانۀ دولت انگليس در کابل از سوی يک افغان بهنام محمدعظيم انجام شد و در نتيجه، سه نفر از کارمندان آن سفارتخانه کشته شدند، به زندان افتادند[۱۱].
جویا به مدت سیزده سال در زندان دهمزنگ ماند و در سال ۱۳٢۵ از زندان آزاد شد و به‌عنوان مدير عمومى ديپوى (انبار) تعاونی به استخدام دولت درآمد. در سال ۱۳٢٧ از طرف اهالی كابل در جمله وكلاى بلديه (شهردارى) انتخاب شد و همزمان با آن که مدیریت عمومی ديپوی دولتی را بهپیش میبرد، بهصورت افتخاری در بخش نشرات بلديه و كميته عامل آن خدمت مىکرد.
[↑] نمونه‌ی شعر
دیــوار و ســـنـگ و پـنــجـــرۀ آهـنـــیـن مــا
آمـد ز دهر بر ســر مـا ســختی هـر قـــدر
غـم جـا نیـافـت بـر دل و چـین بر جـبین ما
با این سـتم ز زنده‌دلان شـکوه برنخاســت
بنشــست غیر هرچـه ز کیـن در کمیـن مـا
هســـتـیـم مـا چـو عـاشــــق آزادی وطــن
ســربـازی اســت عـزت و آئیــن و دیـن مــا
غـم نیسـت گر ز خاطـر یاران شــدیم محـو
تـاریــخ دیــده خــاطـــرۀ بــس حــزیــن مــا
جویا شد هر که محبس و زنجیر و زنده‌گی
شـــد معــترف ز دل کـه هــزار آفـریــن مــا
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]
[۴۵]
[۴٦]
[۴٧]
[۴٨]
[۴۹]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- مهدیزاده کابلی، چهره‌های سیاسی و فرهنگی معاصر افغانستان (اثر چاپ نشده؛ تاریخ متن دست‌نوشته ۱۳٦۵ خ)
[۲]- انجمن ادبی هرات، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد؛ این گزارش محرز نیست، زیرا به‌نوشتۀ پروفسور سید سعدالدین هاشمی، استاد پیشین تاریخ در دانشکدۀ ادبیات کابل، انجمن ادبی هرات در سال ۱۳۱۱ خورشیدی در شهر هرات تأسیس گردید (رجوع شود به: تاریخ مطبوعات افغانستان، ج ۱، ص ۳۲۲). از این روی، شادروان سرور جویا نمی‌تواست، در شمار اعضای مؤسس این انجمن بوده باشد. زیرا، وی در شب ۵ دىماه ۱٣٠۹ خورشیدی در شهر هرات ترور شد و پس از آن حکم انتقالی به کابل را دریافت کرد.
[۳]- نخستين نشريه سالانه انيس، ۱۳۴٦ خورشيدى، صص ۴٣-۴۵.
[۴]- مهدیزاده کابلی، پیشین
[۵]- همان‌جا
[۶]- در ۴ ثور (اردیبهشت) ۱۳۰۸ خورشیدی غلام‌سرور جویا مدیر مسئول اتفاق اسلام شد.
[٧]- مهدیزاده کابلی، پیشین
[۸]- همان‌جا؛ افزودۀ بعدی در دست‌نوشتۀهای مهدیزاده کابلی براساس مرورى كوتاه بر: زندگی‌نامه مبارز مقاوم سرور جويا، قم: انتشارات كميسيون فرهنگى حزب وحدت اسلامى افغانستان
[۹]- مهدیزاده کابلی، پیشین
[۱٠]- همان‌جا
[۱۱]- رجوع شود به: زندگی‌نامۀ محمدعظيم منش‌زاده، نوشتۀ مهدیزاده کابلی
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]-
[۴۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]