- دید کلی
- تاریخچه
- تقویم زمین‌شناسی
- واحدهای زمانی
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[...] [...]
زمين‌شناسی تاريخی که از دو کلمه انگلیسی "Historical" به‌معنی "تاریخی" و "Geology" به‌معنی "زمین‌شناسی" گرفته شده است، بيان گذشته زمين (پيدايش زمين و حيات، بوجود آمدن آب و هوا، انقراض انواع مختلف موجودات زنده و ...) با استفاده از شواهد موجود در سنگ‌ها می‌باشد.
[↑] دید کلی
زمین‌شناسی تاریخی، شاخه مهمی از علم زمین‌شناسی است که از تاریخ تحولات و تکامل تدریجی زمین و حیات موجود در آن از ابتدای تشکیل تا به امروز بحث می‌نماید. از این رو زمین‌شناسی تاریخی ارتباط بسیار نزدیکی با چینه‌شناسی، فسیل‌شناسی و ژئوکرونولوژی دارد. سیر تحولات پوسته زمین اعم از قاره‌ای و اقیانوسی، منشأ و موقیت قبلی و اولیه قاره‌ها، زمان جدایش آن‌ها، تشکیل اقیانوس، منشأ حیات و سیر تکاملی آن‌ها در زمان‌های مختلف زمین‌شناسی، همچنین کوهزایی‌ها و زمان آن‌ها، از جمله فرآیند‌هایی هستند که در طول تاریخ زمین رخ داده‌اند و در تقسیم‌بندی عمر زمین به دوره‌های زمین‌شناسی نقش اساسی دارند.
روش زمین‌شناسی تاریخی آن است که از طریق مطالعه ساختمان کنونی، اثرات و شواهد پدیده‌های مختلف به چگونگی وقوع و شکل گرفتن آن‌ها پی برده می‌شود. اطلاعات حاصل از یادگیری تاریخ زمین بسیار با ارزش است. برای مثال امروزه زمین‌شناسان دریافته‌اند که نفت و گاز اغلب بر روی گنبدهای نمکی تجمع پیدا می‌کنند و یا ذغال سنگ‌ها معمولا در آب و هوای گرم و مرطوب و محیط‌های مردابی بوجود می‌آیند، از طریق مطالعه گذشته زمین می‌توان به چنین محیط‌های رسوبی و یا آب و هوای دیرینه پی برده و در نتیجه راه را برای اکتشاف منابع مذکور هموار نمود.
[↑] تاریخچه
انسان از بدو خلقت می‌کوشیده که محیط خود را بشناسد، انسان اولیه از مشاهده پدیده‌هایی مانند: زلزله، آتشفشان و باد و باران به تفکر پرداخته و برای بقای زندگی تلاش نموده تا محیط خود را بهتر بشناسد. زمین‌شناسی تاریخی یکی از شاخه‌های متنوع زمین‌شناسی است که همزمان با پیشرفت این علم بر اهمیت آن افزوده شده است.
ویلیام اسمیت (۱٨٣۹-۱٧٦۹) مهندس معدن طی تجربیات ٢۴ ساله خود علم چینه‌شناسی و زمین‌شناسی تاریخی را بنیانگذاری نمود. وی به پدر چینه‌شناسی معروف شده است.
انتشار کتاب "تئوری زمین" توسط جیمز هاتن توجه مردم را به اهمیت مطالعه زمین و تاریخ آن جلب نمود. هاتن نشان داد که فسیل‌ها بقایای حیات گذشته بوده و برای تعیین سن نسبی زمین می‌توان از آن‌ها استفاده نمود.
بعد از کشف مواد رادیواکتیو در اوایل قرن جدید برای تعیین سن زمینی و تنظیم جدول زمانی آن از این مواد استفاده شد. تئوری تکتونیک صفحه‌ای وگنر (۱۹۱۵) به حل مسائل مهم زمین‌شناسی کمک زیادی نمود.
با اینکه امروزه اطلاعات زیادی از زمین و تحولات آن کسب شده است، ولی مسائل دیگری نیز لاینحل باقی مانده که کشف و حل آن‌ها بر عهده زمین‌شناسان جوان خواهد بود.
[↑] پیدایش زمین
حدود ۱٠ میلیارد سال قبل، ستاره‌یی که از هیدروژن اولیه زاده شده بود منفجر گردید و بقایای اتم‌های هیدروژن و هلیم و سایر عناصر سنگین آن ستاره در فضا آزاد شد. پنج میلیارد سال بعد خورشید و بیش از یکصد تریلیون اجرام کوچک و بزرگ سماوی متشکل از مواد مختلف گازی، جامد و یخ در مدارهای مختلف به‌دور خورشید به گردش درآمده‌اند و تدریجاً نه سیاره به‌طور مستقل (در اثر افزایش قدرت جاذبه و وزن و حجم) در منظومه شمسی شامل عطارد، زهره، زمین، مریخ، مشتری، زحل، سیاره اورانوس، نپتون و پلوتو و قمرهای آن‌ها به‌وجود آمدند.
حرارت کره زمین پس از تولد، به‌تدریج رو به کاهش نهاد و جو زمین به حد و نقطه بحرانی رسید که دیگر نتوانست بر تراکم خود بیافزاید و ابرها به‌جای ضخیم‌تر شدن، رطوبت خود را به‌صورت باران بر زمین سرازیر نمودند. بارندگی‌ها تا میلیون‌ها سال ادامه یافت تا سرانجام نواحی ژرف و عمیق زمین را پر کرد که به آسانی در آب حل می‌شود، در آب دریا‌ها حل گردید و موجب تشکیل رسوبات آهکی گردید و بدین ترتیب به‌طور مداوم دی‌اکسید کربن از جو زمین به اقیانوس منتقل گردید.
با وجود این، در مورد پيدايش و تغييرات زمين سه نظريه وجود دارد:
- الف) كاتاستروفيسم: پيدايش و انقراض جانداران ناشی از يكسری رخدادهای ناگهانی است.
ب) يكنواختی: زمان حال كليد ادوار گذشته است.
ج) واقع‌گرايی: قوانين بنيادی طبيعت با زمان تغيير نمی‌كند، ولی سرعت، شدت و موقعيت تغييرات متفاوت می‌شود.
هوا كره: مجموعه تركيبات شيميايی زمين از آغاز پيدايش تاكنون ثابت بوده ولی نسبت عناصر تركيبی آن در گذشته و حال متفاوت است و اكسيژن آزاد امروزه ثانويه است.
آب كره: آب در ابتدا به‌شكل بخار اطراف كره زمين را احاطه كرده بود و با پايين آمدن درجه حرارت به مايع تبديل شد و به‌صورت باران در آمد. با جاری شدن آب باران اقيانوس‌ها به‌وجود آمد.
سنگ كره: قديمی‌ترين سنگ‌های پوسته كره زمين (آذرين) در اثر سرد شدن مواد مذاب به‌وجود آمد. مناطق بيرون مانده از آب تحت تأثير هوازدگی و فرسايش توسط باد به محيط‌های رسوبی منتقل شد و اولين لايه‌های رسوبی پدید آمد.
[↑] تقویم زمین‌شناسی
از مدت‌ها قبل زمین‌شناسان با توجه به ترتیبی که در ته‌نشینی لایه‌های مختلف پوسته زمین وجود دارد، سعی در تدوین جدولی نمودند تا بتوانند هر لایه را در جای خود ترسیم نمایند.
در اواخر قرن هفدهم زمین‌شناسانی که در ایتالیا و آلمان کار می‌کردن یک ستون چینه‌شناسی سه قسمتی درست کردند. بعداً توسط ورنر پوسته زمین به پنج قسمت تقسیم شد. ورنر طرح تقسیمات خود را بر مبنای منشا سنگ‌ها قرار داد ولی بعد دریافت که برای ایجاد نظم و ترتیب کامل در ستون چینه‌شناسی، به یک ستون استاندارد در مقیاس جهانی نیاز است. اساس طرح ورنر بر پایه نظریه‌های هاتن و پلوتو نیست‌ها بود. نهایتا طراحی توسط اسمیت در انگلستان و کوویر در حوزه پاریس ارائه شد که بر مبنای فسیل‌ها بنا شده بود.
در اوایل قرن هجدهم زمین‌شناسان با ادغام نظریه‌های استنو ، هاتن، اسمیت و کوویر دریافتند، ترتیب پیچیده‌ای در سنگ‌های پوسته زمین وجود دارد که می‌تواند نماینده ستون چینه‌شناسی باشد. مطالعه بر روی ستون چینه‌شناسی تا قرن نوزدهم به‌طول انجامید تا در نتیجه جدولی تدوین شد که امروزه از آن استفاده می‌شود.
[↑] واحدهای زمانی
در اواخر قرن ۱۹ زمین‌شناسان متوجه اهمیت و لزوم جدا کردن تقسیمات زمان زمین‌شناسی و سنگ‌ها رسوبی نموده در طول زمان شدند. بر همین اساس واحدهای چینه‌شناسی را به واحدهای زمانی و واحدهای زمانی سنگ شناسی تقسیم نمودند. واحدهای زمانی سنگ‌شناسی به ترتیب عبارتند از:
بیوزون
- ساده‌ترین و اولین واحدی که در تقسیم بندی زمان طبقات رسوبی به‌کار می‌رود، بیوزون است. بیوزن می‌تواند مجموعه رسوباتی را شامل شود که در آن یک گونه فسیلی جانوری با ارزش چینه شناسی مشخص قرار داشته باشد.
اشکوب
- ۱- بعد از بیوزن واحد بزرگتری که از لحاظ زمانی - سنگی به‌کار می‌رود، اشکوب است. اشکوب شامل مجموعه طبقات مربوط به‌رسوبات دریایی با فسیل‌های شاخص است که در مکان معینی دقیقا مطالعه شده است.
٢- معمولا نام اشکوب را از اسم محلی که اولین بار مطالعه شده است گرفته و یکی پسوند "ian" به آن اضافه می‌کنند. مثلا اشکوب لوتسین از کلمه لوتس نام قدیمی شهر پاریس گرفته شده است.
٣- هر اشکوب چند بیوزون را شامل می‌شود. به عنوان مثال اشکوب کامپانین در حوضه پاریس از دو بیوزون تشکیل گردیده است. چنانچه یک اشکوب شامل بیوزن‌های متعدد باشد آن را به زیر اشکوب تقسیم می‌کنند. واحد اصلی کرونوستراتیگرافی که در مطالعات چینه‌شناسی مورد استعمال بیشتری دارد، اشکوب است.
سیستم
- ۱- مجموعه چند اشکوب یک سیستم را به‌وجود می‌آورد. نام هر سیستم از نام یک ناحیه مشخص، یا سری رسوبات به‌خصوص و یا از نام فسیل‌های خاص اشتقاق می‌یابد.
٢- به‌عنوان مثال در حالت اول در دوران پالئوزوئیک نام سیستم دونین از ناحیه دون، (Devon) واقع در جنوب غرب انگلستان و در دوران دوم سیستم ژوراسیک از ناحیه ژورا (Jura) واقع در بین آلمان و فرانسه گرفته شده است.
٣- در حالت دوم نام سیستم کربنیفر از رسوبات کربن‌دار (ذغال‌دار) و همچنین نام سیستم کرتاسه از کلمه یونانی کرتا به‌مفهوم رسوبات کربناته مشتق شده است.
۴- سرانجام در حالت سوم دوره نومولیتیک که یک زیر سیستم به‌شمار می‌رود و مترادف پالئوژن است، نامش از فسیل نومولیتس اخذ گردیده است.
۵- بعضی از سیستم‌ها به زیر سیستم نیز تقسیم شده است. مثلا سیستم ژوراسیک به زیر سیستم‌های لیاس، دوگر و مالم تقسیم شده است.
دوران (Erathem)
سرانجام چند سیستم یک دوران را تشکیل می‌دهند. که تعریف دوران بر اساس دلایل و شواهد دیرینه‌شناسی، چینه‌شناسی، تغییرات مهم در عالم جانوری و گیاهی یا به عبارت دیگر تکامل موجودات و همچنین دوره‌های کوهزایی است.
[۱]
[٢]
[٣]
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]
[۴۵]
[۴٦]
[۴٧]
[۴٨]
[۴۹]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[۲]-
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]-
[۴۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]