- آثار طلا تپه
- آثار تپۀ فلول
- آثار آی خانم
- آثار بگرام
- نمایشگاه‌ها
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
[باستان‌شناسی افغانستان] [آثار باستانی افغانستان]
"افغانستان: چهار راه دنیای کهن" نام نمایشگاه آثار باستانی افغانستان است که اخیراً در موزه بریتانیا در لندن گشایش یافته است.
این نمایشگاه که از سوی رئیس جمهوری افغانستان و وزیر خارجه بریتانیا افتتاح شد از روز پنجشنبه سوم مارچ (مارس) به‌صورت رسمی به‌روی دیدارکنندگان باز است.
برخی از آثار به نمایش گذاشته شده در این نمایشگاه شامل قطعات پر ارزش مربوط به ٢٠٠٠ سال قبل از میلاد مسیح است.
این آثار از چهار محل در افغانستان کنونی به‌دست آمده و از مهم‌ترین کشفیات باستان‌شناسی در آسیایی میانه خوانده شده است.
این آثار به‌نظر باستان‌شناسان رشته وسیعی از نظریات، سنن و ارتباطات فرافرهنگی را نشان می‌دهد که در افغانستان موجود بوده است. برای حفاظت از این آثار گرانبها در جریان جنگ‌های داخلی، مسئولان افغان آن‌ها را در زیرزمینی در کاخ ریاست جمهوری افغانستان پنهان کرده بودند. حالا این آثار به اکناف جهان سفر می‌کنند تا یادآور تاریخ غنی افغانستان باشند.
این آثار در مجموع به‌چهار دسته براساس محلی که از آن به‌دست آمده‌اند، دسته‌بندی شده‌اند.
[↑] آثار طلا تپه
در سال ١٩٧٨ در شامگاهی تجاوز شوروی به افغانستان، ویکتور ساریانیدی باستان‌شناس روس چندین گور را کشف کرد که در یک محل بسیار قدیمی کنده شده بود. یک تاج طلایی نفیس که قابلیت جدا شدن به قطعات کوچک‌تر را داشت و برای انتقال می‌توانست به آسانی در جعبه‌های کوچک جا داده شود، این اثر بیانگر این بود که گورستان مربوط به یک خانواده ثروتمند چادرنشین احتمالاً فرمانروایان کوشانی بوده است.
این آثار شامل بیشتر از ٢٠ هزار قطعه جواهر است که در شکل‌های کوپیدها یا خدایان عشق، ماهی‌ها و جانوران افسانه‌یی ماهرانه طراحی و با سنگ‌های نیمه قیمتی گوهرنشانی شده‌اند. 
طراحی و هنر به‌کار گرفته شده در این آثار نمونه‌هایی روشن از یک هنر کهن بومی شگوفا را نشان می‌دهد که از یونان باستان، آسیای میانه و ایران تاثیر پذیرفته است.
[↑] آثار تپۀ فلول
گنجینه‌های کشف شده در تپه فلول از جمله قدیمی‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی در افغانستان است و تاریخ آن به ٢ هزار و ٢٠٠ قبل از میلاد بر می‌گردد. کشاورزان افغان این گنجینه‌های طلا و نقره را در سال ١٩٦٦ میلادی در نزدیکی یک تپه در روستای فلول در شمال شرق افغانستان یافتند. 
کاسه‌های کشف شده در این محل اصلاً توسط صنعت‌کاران محلی ساخته شده بودند که شاید طلای آن از منابع نزدیک به دریای آمو به‌دست آمده بود. نقش و نگار و تزیینات بخشی از این آثار از اشیایی الهام گرفته شده که احتمالاً از دوردست‌ها از طریق راه‌های قدیمی تجارت به افغانستان آورده شد بودند. این آثار نشان حضور یک تمدن غنی عصر برنز را در منطقه نشان می‌دهد. 
[↑] آثار آی خانم
آثار به‌دست آمده از آی خانم داستان فتوحات یونانی‌ها در افغانستان را شرح می‌دهد. باستان‌شناسان سال‌ها در جستجوی یافتن نشانه‌هایی از حضور یونانی‌ها در افغانستان بودند، اما بالاخره این ظاهرشاه پادشاه فقید افغانستان بود که در سال ١٩٦٤ و در جریان شکار، یک اثر یونانی را که از زیرزمین بیرون برآمده بود، تشخیص داد. 
شهرک آی خانم در ولایت شمالی جوزجان واقع است، در قدیم و در سال‌هایی که این آثار به آن بر می‌گردد، این شهرک در واقعاً انتهای امپراطوری یونانی بود که از سوی یکی از ژنرال‌های اسکندر مقدونی ساخته شده بود. 
ترکیب هنر و سنت‌های یونانی – محلی، در مجسمه‌های تراشیده شده مربوط به این زمان به وضوح دیده می‌شود. یکی از مجسمه‌ها یک جوان ورزشکاری را نشان می‌دهد که تازه از ورزشگاه بیرون شده و عبای دراز خود را براساس رسوم یونانی به‌روی بازوی خود آویخته است، اما موهایش به روی شانه‌هایش ریخته که یک شیوه متداول در شرق آن زمان بود. این مکان به‌نام محلی‌اش آی خانم (ماه خانم) مشهور است که گفته می‌شود نام یک شاه بانوی ازبک بوده است[۱] و براساس برخی از یافته‌های تاریخی در نزدیکی‌های این محل زندگی می‌کرده است.
[↑] آثار بگرام
در اوایل قرن اول میلادی، شمال شرق افغانستان شامل شاهراه ابریشم شد. شاهراه ابریشم شبکه‌ای از راه‌های تجاری بود که از چین گرفته تا آسیایی میانه و دریایی مدیترانه گسترش می‌یافت. یک کشف بی‌نظیر توسط باستان‌شناسان فرانسوی در سال‌های ١٩٣٧ و ١٩٣٩ در شهرک بگرام در شمال کابل نشان می‌دهد که چگونه رد پای فرهنگ‌ها، باورها و هنرهای دوران مختلف در مسیر این راه تاریخی حک شده‌اند. 
در دو انبار بسته در درون کاخ تاریخی بگرام، باستان‌شناسان جام‌های رومی، مبلمان (فرنیچر) هندی ساخته شده از عاج و آثار تزیینی چینی یافتند. در یکی از اتاق‌ها، سه زن حک شده در عاج پیدا شد که نمایانگر الهه دریا در هندوئیزم می‌باشد، الهه گنگا بر روی مکارا یک که یک موجود افسانه‌ای است ایستاد است که یک قسمت آن فیل، یک قسمت آن تمساح و قسمت دیگر آن ماهی می‌باشد و یک لباس هندی بر تن دارد. این کندنکاری‌ها در اصل پایه‌های میز بوده‌اند و نشانگر یک جامعه جا افتاده که دارای وسایل تجملی بوده و در سایه کوه‌های هندوکش به شگوفایی رسیده بود. 
[↑] نمایشگاه‌ها
این آثار که به "گنجینه باختر" نیز موسوم است، تا کنون در کشورهای مختلف از جمله، ایالات متحده آمریکا، آلمان، هلند و فرانسه به نمایش گذاشته شده است و به‌گفته مسئولان موزه کابل با استقبال زیاد در همه این کشورها مواجه شده است.
گردانندگان نمایشگاه در بریتانیا می‌گویند تا به‌حال پیشاپیش حدود یک صد هزار نفر برای دیدار از این نمایشگاه ثبت نام کرده‌اند و آنان انتظار دارند تا این آثار برعلاوه جذب شماری زیادی از دیدارکنندگان در ارائه یک تصویر متفاوت از افغانستان در میان شهروندان غربی کمک کند. 
نمایشگاه افغانستان تا سوم جولای (ژوئیه) امسال باز خواهد بود و سپس به سفر خود به دیگر کشورهای دنیا از جمله استرالیا ادامه خواهد داد.[٢]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- [۲]- نمایشگاه میراث باستانی افغانستان در موزه بریتانیا، بخش فارسی بی بی سی: چهارشنبه ٠٢ مارس ٢٠۱۱ - ۱۱ اسفند ۱۳۸۹
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
[برگشت به بالا]