[...] [...]
مهرگان یکی از کهن‌ترین جشن‌های آریاییان (هندوان و ایرانیان) است که در ستایش و نیایش مهر یا میترا برگزار می‌شود. این جشن در دوران پس از اسلام پس از نوروز بزرگترین جشن آریایی است. حال آنکه احتمالا در عهد باستان، هم رده یا برتر از نوروز بوده است.[۱]
[↑] واژه‌شناسی
مهرگان از دو واژۀ "مهر" و "گان" ترکیب شده است. مهر یا میترا در قاموس آریایی به‌معنای ایزد روشنایی، پیمان، دوستی و محبت، و دین و آیین مهری است[٢] و واژهٔ "گان" را هاشم رضی پسوندی می‌داند برابر با معنی جشن، بنابراین می‌توان گفت جشن مهـر و یا مهرگان[٣]. این در حالی است که "گان" یکی از پسوندهای فارسی دری است که صفت نسبی می‌سازد و در واژه‌های زیر دیده می‌شود: رایگان[۴]، شایگان[۵]، پادگان[٦]، بایگان[٧]، بازرگان[٨]، پنجگان[۹]، تیرگان[۱٠]، دِهگان[۱۱]، خدایگان[۱٢]، چوگان[۱٣]، گروگان[۱۴]؛ یا جمع می‌سازد، مانند: پناهندگان (جمع پناهده)، یا واژگان (جمع واژه) و یا در دستگاه شمارش اعداد، مانند: دهگان، صدگان، هزار‌گان.
[↑] ...
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- فرهنگ مهر، دیدی نو از دینی کهن، ص ..
[٢]-
[٣]-
[۴]- رایگان: مرکب از رای (= راه) + گان. هر چیز که در راه یابند. هر چیز بیمایه و بی‌زحمت. مفت و بدون خریداری (مجانی). هر چیز که بی‌رنج و محنت به‌دست آید. مفت و آسان.
[۵]- شایگان: مرکب از شای (= شاه) + گان. شاهانه مانند: گنج شایگان. سزاوار و لایق و درخور. شایسته و شایان. فرد ممتاز.
[٦]- پادگان: مرکب از پاد یا پای (از پاییدن) + گان
[٧]- بایگان: شکل دیگری از پایگان به‌معنای محل نگه‌داری. نگه‌دارنده
[٨]- بازرگان: در اصل بازارگان: صفت نسبی بازار.
[۹]- پنجگان: پنج پنج. نام سلاحی جنگی در زمان ساسانیان که پنج تیر را هم‌زمان شلیک می‌کرده است.
[۱٠]- تیرگان: مانند مهرگان، دیگان، فروردین‌گان و ... نام جشن‌های آریایی هر ماه
[۱۱]- دِهگان: بزرگ ده. امروزه به‌صورت دهقان درآمده و گاهی به کشاورز گفته می‌شود.
[۱٢]- خدایگان: صفت نسبی خدای. خدایی. گماشته‌ی خدا بر خلق (=شاه)
[۱٣]- چوگان: در اصل چوب + گان.
[۱۴]- گروگان: صفت گرو. آن که یا آن چه به گرو گرفته شده باشد.
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□