[دانشنامه‌نویسی در جهان]
دانشنامهٔ ایرانیکا (به انگلیسی: Encyclopædia Iranica) یکی از بزرگ‌ترین و جامع‌ترین پروژه‌های ایران‌شناسی است[۱] که با همکاری برجسته‌ترین ایران‌شناسان ایرانی و غیر ایرانی در دست تهیه است[٢]. آغاز کار این دانشنامه به سال ۱۳۴۷ برمیگردد[٣] که در ابتدا با نام «Encyclopedia Persica» (دانشنامۀ پارس) و به‌حمایت بنیاد پهلوی کار خود را شروع کرد. اما پس از انقلاب اسلامی ایران، ادامهی کار تدوین آن در ایران متوقف شد[۴]. این دانشنامه که محتوای آن دربارۀ فرهنگ و تاریخ سرزمین‌های ایرانی (ایران‌زمین) است و به‌زبان انگلیسی منتشر می‌شود، دفتر مرکزی آن در بخش ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک است[۵]. 
تاکنون ۵۵٠ ایران‌شناس از سراسر دنیا در امر نگارش، این دانشنامه را یاری کرده‌اند و امروزه بیش از ۱٠٠٠ نفر با ملیت‌های گوناگون برای آن کار می‌کنند.
[↑] تاریخچه
کار تدوین دانشنامهٔ ایرانیکا در سال ۱۳۴۷ خورشیدی و به پیشنهاد احسان یارشاطر و با اختصاص ۲ میلیون دلار بودجه توسط امیرعباس هویدا نخست وزیر وقت ایران در دوران سلطنت محمدرضا شاه پهلوی و زیر نظر بخش ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا آغاز شد. اما با رویداد انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، بودجه این دانشنامه توسط دولتمردان وقت نظام جمهوری اسلامی قطع و ادامه تدوین آن در ایالات متحده آمریکا دنبال گردید.[٦]
این دانشنامه که در بخش ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک منتشر می‌شود، حامیان مالی آن دانشگاه کلمبیا و بنیاد ملی علوم انسانی آمریکا هستند. این دو بنیاد پس از ده سال تامین این پروژه، ادامه کمک مالی را منوط به کمک مالی از داخل ایران کردند.[٧] از آن پس، دکتر يارشاطر دست کمک به‌سوی ايرانيان مقيم خارج دراز کرد که از بد حادثه غربت‌نشين شده بودند. از آن تاريخ تاکنون هيچ دولت و دانشگاهی به تداوم اين مجموعه که اکنون به ۱۳ شماره رسيده کمک نکرده است و فقط دانشگاه کلمبيا تسهيلات اداری و دفتری قایل می‌شود[٨].
نخستین جلد این مجموعه در سال ۱۳٦۱ خورشیدی (۱۹۸۲ میلادی) به چاپ رسید و تا امروز ۱۵ جلد از آن منتشر شده است.[۹] قرار است حجم این دانشنامه به ۴۵ جلد برسد.[۱٠]
مدیریت پروژهی بزرگ دانشنامهی ایرانیکا از آغاز تا کنون، بر عهدهی دکتر احسان یارشاطر، نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه کلمبیا بوده است[۱۱]. هیأت ویراستاران این دانشنامه، شامل افرادی چون احمد اشرف و نیکولاس سیمز-ویلیامز است و بیش از ۴۰ ویراستار (همانند ویلیام چیتیک) و ۱۶۵۰ پژوهنده، در تکمیل این دانشنامه بزرگ مشارکت دارند[۱٢].
عبدالحميد اشراق مسئول انجمن ايرانيکا در پاريس می‌گوید: «تا کنون حدود ۱۶۵۰ نفر مقالات مختلف نوشته‌اند. گاهی اوقات رفت و برگشت اين مقالات دو سال طول می‌کشد و گروه قبول نمی‌کند. حکمت شهرت دانشنامه ايرانيکا در دقت عملکرد آن است که بيش از حد مورد موشکافی قرار می‌گيرد.»
این پروژه نزدیک به یک میلیون دلار در سال مخارج دارد و تدوین آن شاید پنجاه سال و یا بیشتر طول بکشد[۱٣].
[↑] ساختار و محتوا
دانشنامه ايرانيکا پروژه‌ای ايران‌شناسی است که با هدف معرفی فرهنگ، تمدن و تاریخ سرزمين‌های ايرانی به محافل علمی جهان به زبان انگلیسی منتشر می‌شود[۱۴]. به‌گفتۀ عبدالحميد اشراق «هر جلد آن حدود ۹۰۰ صفحه به زبان انگليسی است و در دانشگاه کلمبيا چاپ می‌شود. هر حرفی تقريباً ۸۰۰ مقاله می‌خواهد که اين ۸۰۰ مقاله به جغرافی، تاريخ، هنرها، قدمت ايران و غيره تقسيم می‌شود»[۱۵]. قرار است این دانشنامه پس از اتمام و تکمیل، همهٔ نوشتارها به زبان فارسی ترجمه شوند.
دکتر احسان یارشاطر می‌گوید: «تصور نمی‌کنم که ایرانیکا کمتر از ۴۵ جلد بشود اما به تازگی ما در تدوین ایرانیکا روش جدیدی را پیش گرفته‌ایم که مدت لازم برای تکمیل ایرانیکا را کم می‌کند. یعنی تقریباً به یک ثلث تقلیل می‌دهد و آن این است که ما سابقاً فقط به ترتیب حروف الفبایی پیش می‌رفتیم. اما در روش جدید علاوه بر حفظ ترتیب الفبایی در انتشار، به‌طور همزمان از تمام ایران‌شناسان معتبری که در دنیا هستند دعوت می‌کنیم تا مقالاتی را در رشته تخصصی خود بنویسند و صبر نمی‌کنیم نوبت انتشار حرفی که در تخصص آن‌ها هست برسد. به‌عنوان مثال اگر کسی متخصص ساسانیان است ما لازم نیست صبر کنیم تا به حرف «سین» برسیم تا از او دعوت بکنیم.»[۱٦]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- اعتراض دانشنامه «ایرانیکا» به آسوشیتدپرس، رادیو زمانه
[٢]- بزرگداشت ۳۵ سال تلاش برای دانشنامه ایرانیکا: پروژه قرن، هفته (هفته‌نامه ایرانیان کانادا): سال اول - شمارۀ دوم - شنبه ۱٨ خرداد ۱٣٨٧
[٣]- ایرج ادیب‌زاده، «هفتهٔ ایرانیکا» در پاریس، رادیو زمانه: ٦ فروردین ۱۳۸۸
[۴]- جشن تولد ایرانیکای ۳۵ ساله‌ی ۱۳ جلدی، رادیو زمانه: ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۷
[۵]- بزرگداشت ۳۵ سال تلاش برای دانشنامه ایرانیکا: پروژه قرن، هفته (هفته‌نامه ایرانیان کانادا): پیشین[٦]- «هفتهٔ ایرانیکا» در پاریس، پیشین
[٧]- جشن تولد ایرانیکای ۳۵ ساله‌ی ۱۳ جلدی، پیشین
[٨]- حسن جعفری، ۱۲ تا ۱۹ اردیبهشت، هفته جهانی «ایرانیکا»، رادیو فردا: ۱۳۸۷ اردیبهشت ۱۲
[۹]- «هفتهٔ ایرانیکا» در پاریس، پیشین
[۱٠]- «US-funded encyclopedia revels in Iran greatness»، هرالد تریبیون (به انگلیسی)
[۱۱]- «هفتهٔ ایرانیکا» در پاریس، پیشین
[۱٢]- ۱۲ تا ۱۹ اردیبهشت، هفته جهانی «ایرانیکا»، پیشین
[۱٣]- بزرگداشت ۳۵ سال تلاش برای دانشنامه ایرانیکا: پروژه قرن، پیشین
[۱۴]- سپیده زرین‌پناه، نشست «بیش از سی سال با ایرانیکا» در سوئد، بخش فارسی بی بی سی: جمعه ٠۹ مه ٢٠٠٨ - ٢٠ اردیبهشت ۱٣٨٧
[۱۵]- ۱۲ تا ۱۹ اردیبهشت، هفته جهانی «ایرانیکا»، پیشین
[۱٦]- بزرگداشت ۳۵ سال تلاش برای دانشنامه ایرانیکا: پروژه قرن، پیشین
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ هفته (هفته‌نامه ایرانیان کانادا): سال اول - شمارۀ دوم - شنبه ۱٨ خرداد ۱٣٨٧
□ بخش فاری بی بی سی
□ رادیو زمانه
□ رادیو فردا
[↑] پيوند به بیرون
□ دربارۀ دانشنامۀ ایرانیکا، به سایت رسمی این دانشنامه
□ دانشنامه ایرانیکا، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد