 |
|
دشت ناوُر
فهرست مندرجات
◉ موقعیت جغرافیایی
◉ پیشینه‌ی تاریخی
◉ باستان‌شناسی
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون
افغانستان در پیش از تاریخ پایگاه‌های باستان‌شناسی
دشت ناوُر یا ناوَر (به انگلیسی: Dasht-e Nāwar) یکی از کهن‌ترین پایگاه‌های باستان‌شناسی در ولایت غزنی در افغانستان است[۱].
دشت ناور غزنی
| ▲ | موقعیت جغرافیایی |
دشت ناوُر، با مختصات '۴۱°۳۳ شمالی؛ '۴٦°٦۷ شرقی، در منتهی‌الیه شمالی دریاچه‌ی طبیعی نمکی به ابعاد حدود ٦۰ در ۱۵ کیلومتر، پیرامون تپه قادگک، در شهرستان ناور و حدود ٦۰ کیلومتری غرب شهر غزنی واقع شده است که در کناره‌های شرقی و شمالی آن چندین پایگاه باستان‌شناسی متعلق به دوره‌ی پارینه‌سنگی قرار دارد:
موقعیت جغرافیایی دشت ناور در استان غزنی
- در سمت شرق این محل، آثار متعلق به‌دوره‌ی پارینه‌سنگی زیرین، و در سمت شمال آن آثار مربوط به‌دوره‌ی پارینه‌سنگی میانی، که مشتمل بر تپه‌ی سنگی بزرگی شامل بناهایی با پیشینه‌ی نامعلوم است. سطح بیرونی این پایگاه‌ها با ابزار سنگی پوشیده شده است، که ۹۸٪ آن را آبسیدین (obsidian؛ سنگ آتش‌فشانی سیاه و شیشه‌مانند) تشکیل می‌دهد. این ابزار سنگی عبارتند از انواع ساطورها، تبرهای اولیه، و تیغه‌های ریز و خُرد، که برخی از آن‌ها نشانه‌های دوره‌ی پارینه‌سنگی زیرین را دارا هستند. بقیه شباهت‌هایی زیاد به صنعت به‌کاررفته در دره‌ی کور بدخشان دارند.[٢]
در مجموع دشت ناور که ٣٢٠٠ متر از سطح دریا ارتفاع دارد، حدود ٧٠ هزار هکتار مساحت را دربر می‌گیرد. در این دشت، تپه‌های چهارگانه‌ای در بخش شمالی واقع شده‌اند که ارتفاع آن‌ها به حدود ۴٠ تا ٦٠ متر می‌رسد و زیستگاه انسان‌های ماقبل تاریخ محسوب می‌شوند. در جوار یکی از این تپه‌ها، چشمه‌ای زلال و صاف با ٢ دریاچه طبیعی به‌عمق ٢ متر نظر را به‌خود جلب می‌کند.
تپه‌های چهارگانه‌ای در بخش شمالی دشت ناور غزنی
در شرق دشت ناور کوه‌های متعددی وجود دارد. در این ناحیه جریان باد، عمل فرسایش را سرعت بخشیده، و در شکل صخره‌ها تغییرات زیادی ایجاد کرده است.
دریاچه طبیعی دشت ناور غزنی
هم‌چنین، در دشت ناور بقایای ٨ مرکز آتش‌فشانی و ٢ چشمه‌ی مهم آب گرم وجود دارد. آب گرمی در منطقه‌ی «قلعه‌چه» به‌نام «گرم‌آب» شهرت دارد که حرارت آن به ٣۵ درجه‌ی سانتی‌گراد می‌رسد، این چشمه در مرکز ناور، ۴۵ کیلومتر به‌طرف غرب واقع شده است.
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
از آن‌جا که منطقه‌ی دشت ناور غزنی در اثر فعالیت آتشفشان‌ها و زلزله‌ها به‌وجود آمده است، می‌توان قدمت آن را اواخر «پلیوسن» یعنی عصر یخبندان و «پلستویسن» (عصر کهن سنگی) دانست.[*]
از نظر انسان‌شناسی و باستان‌شناسی، دشت ناور، یکی از کهن‌ترین مکان‌های باستانی زیست انسان‌های اولیه در افغانستان است، كه به‌گفته‌ی کانکوفسکی، قديمترين آثار به‌جا مانده از آن‌ها در این مکان، متعلق به ۲٠٠٠٠٠ تا ۱٠٠٠٠٠ سال پيش میباشد[٣].
شاید علت تجمع انسان‌های پیش از تاریخ در پناهگاه‌های صخره‌ای این منطقه، وجود چراگاه‌های وسیع و خرم، وجود مواد خام از قبیل سنگ‌ها و موقعیت استراتژیکی تپه‌های این دشت بوده است که زمینه‌ی کنترل و نظارت بر شکار را برای مردم آن‌دوره فراهم آورده، و وجود آب کافی از قبیل چشمه‌های زلال نیز به سکونت مردم در این منطقه کمک کرده است.[*]
| ▲ | باستان‌شناسی |
در سال ۱۳۵۳ خورشيدی (۱۹٧۴ ميلادی)، توسط هيأت تحقيقات ميدانی دانشگاههای امريكا[۴] بهسرپرستی لويی دوپری[۵]، نخستين ابزارهايی كه مسلماً بهدوره پارينهسنگی زيرين تعلق دارند، از سطح تختان‌هايی[٦] در مشرق درياچه كمعمق و راكدی كه در دشت ناور غزنی واقع است، گردآوری شده‌اند. اين ابزارها كه عمدتاً از جنس كوارتزيت[٧] هستند، شامل ابزار سنگی برای شكافتن و خُردكردن، نمونههای بسيار بدوی تبر، تيشه و ابزار ريگی میباشند[٨].
افزون بر این، بررسیها و كاوشهای باسـتانشناسی در دشـت ناور غزنی، ابزارهايی دقيقاً از نوع ادوات كشـف شـده در محل بابا درويش، مانند تكهسـنگهای آتشـزنه سـياه لوالوآز[۹]، انواع كناره تراش[۱٠]، سنگهای نوكتيز و ادوات ديگری را كه احتمالاً قلم حكاكی است، ارائه داد[۱۱] که متعلق به دوران پارينه‌سنگى میانی است[۱٢].
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- >دشت ناور، از ویکی‌پدیا، دانشنامه‌ی آزاد (به انگلیسی)
[٢]- وارویک بال، فهرست پایگاه‌های باستان‌شناسیِ افغانستان، جلد ۱، ۱۹۸۲، ص ۸۶ (ترجمه‌ی آریانا باختریان)
[٣]- باوری، محمدرسول، افغانسستان در عهد باستان، ص ۱؛ برگرفته از: يو. و. كانكوفسكی، تاريخ افغانستان، مسكو: ۱۹۸۲، ص ٦،
[٦]- Terrace، تختان، در اصطلاح زمين‌شناسی، زمين مسطحی در كنار دريا، درياچه يا رودخانه كه معمولاً از يك طرف بالا میرود و از طرف ديگر پايين میآيد.
[٧]- Quartzite؛ كوارتزيت ماسهسنگ دگرگون شده است. دانههای كوارتز بهصورت يك مجموعه از كوارتز متبلور می‌شوند. اين سنگ بسيار با دوام و دارای سطحی سخت است و اكثراً برای كفسازی از آن استفاده میشود. اين سنگ بهرنگهای سفيد، خاكستری، خاكستری سبز، آبی خاكستری و اخرايی يافت میشود. وجود ميكا سبب لايه‌لايه‌شدن اين نوع سنگ میشود.
[٨]- لويی دوپری، افغانستان، ۱۹٧۵، ج ۲، ص ۳.
[۱۱]- دوپری، مأخذ پيشين.
[۱٢]- مهدیزاده کابلی، افغانستان پیش از تاریخ، ص ؟
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ مهدیزاده کابلی، افغانستان پیش از تاریخ، مشهد: انتشارات نوند، چاپ اول - زمستان ۱۳۸۲ خورشیدی.
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ افغانستان‌شناسی │ باستان‌شناسی افغانستان │ پایکاه‌های باستان‌شناسی افغانستان