افغانستان و همسایگانش
(افغانستان و ایران)
فهرست مندرجات
- روابط افغانستان و ایران زیر سایه آمریکا
- پاکستان و افغانستان؛ آینده نامعلوم
- نگاهی به گذشته روابط افغانستان و پاکستان
- افغانستان و ازبکستان همسایگی در سایه ترس و تردید
- افغانستان و ترکمنستان؛ همسایگی بی‌درد سر
- افغانستان و تاجیکستان؛ دو همسایه با تجارب مشابه
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
[قبل] [بعد]
کابل روز پنج شنبه ۲۵ جوزا (خرداد) میزبان نشست موسوم به «کنفرانس کشورهای قلب آسیا» بود که وزرای خارجه ۱۵ کشورمنطقه در آن شرکت کردند.
جاوید لودین معاون سیاسی وزارت خارجه افغانستان می‌گوید در گذشته افغانستان موضوع کنفرانس‌های زیادی بوده است اما این‌بار افغانستان، نشست مهمی را میزبانی می‌کند. به گفته او افغانستان در پی تعریف تازه‌ای از رابطه خود با کشورهای منطقه است.
سایت فارسی بی‌بی‌سی به این بهانه روابط افغانستان و کشورهای همسایه‌اش را مرور کرده است.[۱]
[↑] روابط افغانستان و ایران زیر سایه آمریکا
بسیاری از نهادهای پژوهشی مسائل بین‌المللی در غرب به این باور اند که ایران در حال حاضر در تعیین سیاست خود در افغانستان در یک دو راهی قرار دارد و منافع خود را از منشور دشمنی با آمریکا می‌نگرد. از این رو جمهوری اسلامی از یک سو متهم است به فراهم کردن کمک‌های سنجیده‌شده به شورشیان طالب که علیه نیروهای آمریکایی و ائتلاف بین‌المللی می‌جنگند و از سوی دیگر خود را متعهد به روابط نزدیک و سازنده با دولت افغانستان نشان می‌دهد.
مقامات ارشد افغانستان می‌گویند با ایران هیچگونه مشکلی ندارند. رئیس جمهور افغانستان همواره از دوستی و همسایگی نیک دو کشور سخن می‌گوید.
منصور فرهنگ، استاد سیاست در دانشگاه نیویورک می‌گوید: «نگرانی اصلی ایران در رابطه به افغانستان این است که آمریکا در نزدیک مرزهای ایران بتواند یک پایگاه نظامی هوایی دائمی درست کند، در آن موقع ایران هم از شرق هم از جنوب در محاصره حضور نظامی آمریکا در خواهد آمد. همین امروز هم اگر ما به نقشه ایران نگاه کنیم، در ترکیه در خلیج فارس در افغانستان نیروهای نظامی آمریکا هستند. اگر در افغانستان نیز پایگاه نظامی آمریکا دائمی شود، برای امنیت ایران مسئله‌ساز است. برای این‌که ایران تقابل‌اش را با آمریکا یک تقابل درازمدت می‌داند.»
[↑] سیاست دوگانه
بر بنیاد دلایلی که یاد کردیم ادعا می‌شود که ایران سیاست دوگانه را در قبال افغانستان دنبال می‌کند.
ژنرال جوزف بلاتز، سخنگوی نیروهای یاری امنیتی در افغانستان می‌گوید: «به وضعیت سیاسی در افغانستان باید همواره به‌دید منطقه‌ای نگاه شود. ما باید همیشه به جایگاه ویژه و منافع کشورهای مانند پاکستان و ایران توجه کنیم. اخیراً نماینده ایران در نشست گروه بین‌المللی تماس در رم شرکت کرد. به بیان دیگر بسیار مهم است که دیده می‌شود ایران نقشی موثر بازی می‌کند و امیدواریم که این نقش سازنده باشد.»
بلاتز افزود: «از سوی دیگر ما در جریان سال‌های گذشته شاهد بوده‌ایم که ایران تلاش کرده که با آموزش شورشیان آن‌ها را تقویت کند. نگرانی‌های وجود دارد که شاید ایران در چنین چیزی دست داشته باشد. اما فعلا مدارکی در دست نداریم که جزئیات آن را ارائه کنم.»
تورج اتابکی کارشناس مسائل ایران و آسیای میانه، معتقد است که با توجه به سیاست سنتی ضد آمریکایی جمهوری اسلامی ایران، جای تعجب نیست اگر این کشور به شکل محدود یا هم ضمنی به نیروهای ضد آمریکایی در افغانستان کمک کرده باشد.
ولی فضل‌الرحمن اوریا، از تحلیلگران مسائل سیاسی افغانستان به این باور است که سیاست دوگانه ایران در مورد افغانستان از همان آغاز بمباران آمریکا بر مواضع طالبان در سال ۲۰۰۱ آغاز شده است.
نثار حارث، سناتور و عضو کمیته بین‌المللی سنای افغانستان از وجود سلاح‌های خطرناک ساخت ایران در افغانستان خبر می‌دهد.
حارث می‌گوید: «در گذشته نه‌چندان دور، نهادهای امنیتی افغانستان، وزارت دفاع، امنیت ملی و پلیس افغانستان، اعلام کردند که مقادیر زیاد اسلحه و مهماتی را در دست دارند که ساخت ایران است، و از مخرب‌ترین و خطرناک‌ترین سلاح‌ها است. شواهد آشکاری وجود دارد که ایران در مسائل داخلی افغانستان مداخله می‌کند، همین حالا در پنج استان ایران مراکز تربیتی برای مخالفان مسلح دولت افغانستان وجود دارد.»
[↑] سیاست ایران برای افغانستان بعد از ۲۰۱۴
حضور نیروهای خارجی به‌ویژه نیروهای آمریکایی در افغانستان همواره مورد انتقاد رهبران جمهوری اسلامی بوده است.
آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، در دیداری با حامد کرزی، حضور این نیروها در منطقه را «نقمت» خوانده بود.
دیگر مقام‌های جمهوری اسلامی نیز در موارد متعددی، اظهار داشته‌اند که نیازی به‌حضور ناتو و آمریکا در افغانستان نیست.
حالا این نیروها قرار است در سال ۲۰۱۴ میلادی افغانستان را ترک کنند.
کشورهای عضو ناتو از همین اکنون اعلام کرده‌اند که به‌رغم خروج نیروهای خود از افغانستان به حمایت خود از افغانستان کماکان ادامه خواهند داد.
سوال این است که ایران بعد از خروج نیروهای خارجی از افغانستان چه سیاستی در قبال این کشور خواهد داشت؟
تورج اتابکی می‌گوید: «فکر می‌کنم جمهوری اسلامی ایران راهبرد روشنی برای افغانستان بعد از ۲۰۱۴ ندارد. از طرف دیگر ستیز جمهوری اسلامی ایران با غرب و با آمریکا بر تبلیغ آمریکا در منطقه دامن می‌زند، حضور آمریکا را در مرزهای شرقی ایران بر نمی‌تابد، اما از طرف دیگر جمهوری اسلامی ایران نگرانی‌های خودش را هم دارد که با خروج نیروهای غرب از افغانستان، آیا افغانستان با خلاء قدرت روبرو نخواهد شد، و این خلاء قدرت سبب بازگشت طالبان نخواهد شد؟»
اتابکی معتقد است که بی‌ثبات‌شدن افغانستان بدیلی نیست که جمهوری اسلامی خواهان آن باشد.
از این رو به اعتقاد او «جمهوری اسلامی در برزخ این و آن قرار گرفته؛ از یک طرف بخاطر سیاست سنتی ضد آمریکایی خود علیه حضور نیروهای آمریکا و علیه هرگونه معاهده با افغانستان تبلیغ می‌کند اما از سوی دیگر نگرانی‌های هم دارد که به‌نظر می‌رسد هنوز پاسخی روشنی برای آن نیافته است».
داود مرادیان، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه آمریکایی کابل، می‌گوید امیدواری «برای حاکمیت عقلانیت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» پس از پایان سال ۲۰۱۴ وجود دارد.
او می‌افزاید: «اگر ایران یک سیاست عقلانی و مبتنی بر منافع ملی خود در افغانستان داشته باشد، این کشور می‌تواند بهترین دوست و بهترین همسایه ایران باشد. زیرا منافع مشترک زیاد میان دو کشور وجود دارد و مولفه‌های مشترک فرهنگی و زبانی فرصت عالی برای هر دو کشور است. به این منظور امیدواری هست که پیشرفت‌هایی در مذاکرات هسته‌ای ایران با کشورهای غربی در هفته‌ها و ماه‌های آینده بوجود آید و ما شاهد یک سیاست عقلانی از تهران باشیم.»
در ارتباط به روابط دوجانبه بین افغانستان و ایران مقامات افغان مکرراً و تا این دم از حسن روابط و همسایگی نیک با ایران سخن گفته‌اند. اما برای پاسخ به این پرسش‌ها که ایران در سال‌های آینده و پس از پایان ۲۰۱۴ چه سیاستی در برابر افغانستان پیشه خواهد کرد و روابط این دو کشور چگونه تحول خواهد یافت، هنوز روشن نیست.[٢]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- کنفرانس قلب آسیا؛ افغانستان و همسایگانش، بخش فارسی بی بی سی: پنج شنبه ۱۴ ژوئن ٢٠۱٢ - ٢۵ خرداد ۱٣۹۱
[٢]- عبدالله شادان، روابط افغانستان و ایران زیر سایه آمریکا، بخش فارسی بی بی سی: پنج شنبه ۱۴ ژوئن ٢٠۱٢ - ٢۵ خرداد ۱٣۹۱
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ بخش فارسی بی بی سی