|
پردهی بکارت
فهرست مندرجات
- دید کلی
- ریشهشناسی
- روند تکامل
- انواع پردههای بکارت
- بکارت در فرهنگ عامه
- عوامل موثر در پارهشدن پردهی بکارت
- ترمیم پردهی بکارت
- يادداشتها
- پيوستها
- پینوشتها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمهها
- پيوند به بيرون
دستگاه تناسلی اندام تناسلی زن
پردهی بکارت یا پردهی مهبل (به عربی: غشأ البكارة؛ به انگلیسی: Hymen، با تلفظ آمریکایی: Hymen؛ به لاتين: hymen vaginae)، بافت نازکی است از جنس مخاطی مشابه با دیواره واژن که ورودی مهبل را بهصورت ناقص میپوشاند. این پرده در بخش خارجی دستگاه تناسلی زنان قرار دارد و در دهانه واژن واقع شده است[۱] و در اولین آمیزش جنسی پاره میشود.
در بسیاری از پستانداران که اعضای تناسلی مشابهی با انسان دارند، مانند: شامپانزه، فیل، گوسفند آبی، نهنگ، و اسب، نیز پـردهی بکارت وجود دارد.[٢]
▲ | دید کلی |
دهانهی ورودی واژن در دوران جنینی با پردهی نازکی از پوست پوشیده میشود که پردهی بکارت نام دارد[٣]. پرده بکارت انواع مختلفی دارد از بافت خیلی نازک در بعضی خانمها تا بافتی که آنقدر ضخیم است که حتی خونریزی ماهانه هم نمیتواند از واژن خارج شود و به کمک پزشک باید برداشته شود[۴].
باور عمومی بر این است که چنانچه دختری این پرده را در ابتدای واژن خود نداشته باشد قبلاً رابطهی جنسی داشته است[۵] که این فکر کاملاً بیپایه است. برخی دخترها از بدو تولد فاقد این پرده هستند و در برخی دیگر که از نوع پردهی بکارت خیلی نازک دارند، آنقدر نازک است که با انجام فعالیتهایی چون دوچرخهسواری و اسبسواری یا ورزشهای سنگین از جمله ژیمناستیک از بین میرود[٦].
بعضی از این پردهها کمی کلفتتر هستند و این موضوع باعث درد و خونریزی در هنگام برقراری اولین ارتباط جنسی در صاحبان آنها میشود و در برخی افراد هم بهتر است با یک جراحی سرپایی برداشته شوند که صاحب آن زیاد درد نکشد.
اما تعداد زیادی از دخترها در هنگام برقراری اولین ارتباط جنسیشان خونریزی ندارند و در برخیها اصلاً دردی هم وجود ندارد و این دلیل بر باکره نبودن آنها نیست[٧]. بنابراین، خونریزی و درد، راه قطعی برای تشخیص باکره بودن دختر نیست. در اکثر موارد هیچکس نمیتواند تشخیص قطعی بدهد که دختری باکره هست یا خیر. در خیلی موارد حتی پزشک هم نمیتواند بهطور قطعی این موضوع را تأیید کند. بههمین دلیل، پزشکان حتی در کشورهای غربی از دادن برگه جهت تأیید باکره بودن دختران خودداری میکنند.[٨]
در همینجا به مورد ترمیم پردهی بکارت هم اشاره میشود که دخترها به انجام این کار فکر میکنند. برخی دخترها از ترس اینکه خونریزی نداشته باشند دست بههمچنین کار بعضاً مهلکی میزنند. در طی این جراحی که اغلب هم توسط افراد ناوارد و بدون تخصص در محیطهای غیر بهداشتی انجام میشود، مقداری از بافت دو طرف دهانه واژن را بههم نزدیک کرده و بخیه میزنند که هنگام ارتباط جنسی اول خونریزی اتفاق بیافتد[۹].
بهجز از خطر عفونتی که چنین کاری میتواند بهدنبال داشته باشد، اگر سطح وسیعی از بافت دهانه واژن بههم چسبندگی پیدا کند در حین پارهشدن میتواند خونریزی شدیدی دهد و بعضاً فرد را در معرض خطر جانی قرار دهد. در کشورهایی که ختنه دخترها رایج است و دهانه مهبل را میدوزند، تعداد بسیار زیادی از مادران بر اثر زایمان اول از بین میروند. بنابراین، پزشکان، اصلاً همچنین کاری را پیشنهاد نمیکنند. اگر واقعاً باکره بودن برای کسانی تا این حد اهمیت دارد، میتوانند رابطه جنسی خود را تا پس از ازدواج به تعویق بیندازند، نه اینکه خود را در معرض همچنین عملهایی قرار دهید.[۱٠]
پس بهعلت اینکه برخی از دخترها، بعد از رابطه جنسی قبل ازدواج و پارهشدن پردهی بکارت اقدام به ترمیم میکنند (که البته با معاینه پزشک قابل تشخیص است) و اینکه گفته شد در بعضیها این پرده یا وجود ندارد و یا بسیار نازک است که خود بهخود با یک حرکت معمولی پاره میشود، این موضوع دلیل محکمی بر باکره بودن دختر نمیتواند باشد.[۱۱]
▲ | ریشهشناسی |
واژهی لاتین «هايمن» (Hymen) یا پردهی بكارت، برگرفته از نام الههی ازدواج در فرهنگ يونانی است[۱٢]. یونانیان باستان از این واژه برای انواع پردهها از جمله پردهای كه قلب را احاطه میكند (پریكارد)، نیز استفاده میكردند؛ اما با گذشت زمان، كاربرد آن فقط به پردهی بكارت اختصاص یافت.[۱٣]
با این حال، تا پیش از کشف پرده مهبلی، دلیل درد و خونریزی بیشتر زنان در اولین آمیزش جنسی ناشناخته بود و فرضیات اشتباهی در این مورد مطرح شده بود. برای مثال، یکی از پزشکان سدههای میانه تصور میکرد یک غده گوشتی چسبیده بهدیوارهی مهبل وجود دارد که در آمیزش جنسی از جا کنده میشود و یا پزشک دیگری معتقد بود پنج رگ در در لبه واژن قرار دارند که در جریان آمیزش پاره میشوند. ابن سینا نخستین پزشکی بود که پاسخ درستی به این معما ارائه داد و دلیل آن را وجود یک لایه یا برآمدگی پوستی در ورودی واژن دانست که با آمیزش جنسی آسیب دیده و موجب درد و خونریزی میشوند. آندرئاس وسالیوس، کالبدشناس فلمی، در سال ۱۵۴۴، نخستین شخصی شد که بهطور عملی و از طریق تشریح بدن وجود این تکه پوست کوچک را ثابت کرد. توضیح ابن سینا در مورد علت این درد و خونریزی درست بود، اما وی در این مورد که خفتوخیز قطعاً باعث آسیب به این پرده میشود، اشتباه میکرد. هرچند گاهی اوقات این پرده در جریان دخول صدمه میبیند اما همیشه اینطور نیست و حتی در صورت صدمه دیدن هم ممکن است دردناک و همراه با خونریزی نباشد.[۱۴]
در هر حال، این موضوع موجب شهرت این پرده و گرهخوردن آن با مفهوم «بکارت» شده و آن را به «پردهی بکارت» معروف کرده است. پیدایش مفهوم بکارت بهاعتقاد مردمشناسان در عصر نوسنگی و همزمان با اهلیسازی جانداران (حدود ۱۰ هزار سال پیش) بوده است.[۱۵]
▲ | روند تکامل |
برخی پردهی بکارت را موجب حفظ دستگاه تناسلی از بیماریهای عفونی در دوره جنینی میدانند[۱٦]. عدهای نیز پردهی بکارت را عضوی در حال تحلیل رفتن میدانند (مانند آپاندیس و انگشت کوچک پا)[۱٧]. در برخی جانواران مانند اسب، وجود پرده مانع از بیرون ریختن منی از مهبل در هنگام جفتگیری میشود که در بقای نسل موثر است[۱٨]. به نظر میرسد که پردهی بکارت نمونهی تحلیلرفتهی این عضو در انسان باشد اما دلیل زیستشناختی آن در انسان مشخص نیست.
در طول نخستین مراحل رشد جنینی، بهطور كلی هیچ بخش ورودی به واژن وجود ندارد. لایه باریك بافتی كه در این مرحله واژن را میپوشاند، پیش از تولد بهطور ناقص تقسیم میشود، این لایه بعدها پردهی بكارت را بهوجود میآورد. در صورتیكه در مرحله قبل از تولد، تقسیم لایه بهطور كامل صورت گیرد، موجب میشود برخی از زنان بهطور مادرزاد، پردهی بكارت نداشته باشند[۱۹].
پیدایش این پرده بر اثر تکامل جداگانه دستگاه تناسلی داخلی (مثل مهبل) و دستگاه تناسلی خارجی (لبههای فرج) جنین در دوران بارداری است. مهبل جنین در مراحل اولیه رشد به شکل یک بند توپر در داخل بدن است و راهی به بیرون ندارد. این بند به مرور تو خالی شده و بهشکل لولهمانندی در میآید اما کماکان در داخل بدن قرار داشته و به پوست ختم میشود. در این مرحله پوست موجود در مقابل مهبل بهتدریج مضمحل شده و ورودی مهبل را تشکیل میدهد. پوستی که قبلاً در محل ورودی مهبل قرار داشته است جذب دیواره لوله مهبلی میشود؛ اما در این روند لایه نازکی از آن در نزدیکی ورودی مهبل باقی میماند و عضوی پردهمانند را تشکیل میدهد.[٢٠]
پرده بکارت شکل ثابتی ندارد و در افراد مختلف اشکال متفاوتی دارد. اما نبود آن فقط در ۰٫۰۳ ٪ زنان اتفاق میافتد. در این افراد مرحله شکلگیری ورودی مهبل بیش از حد معمول پیشرفت کرده و بافت باقیمانده در ورودی واژن به قدری کوچک شده که قابل مشاهده بهعنوان یک پرده نیست.[]
▲ | ساختار و انواع پردههای بکارت |
در مدخل واژن (مهبل)، یعنی، ابتدای مجرای تناسلی زنانه پردهای لطيف و مخاطی از جنس بافت پوشانندهی مجرا وجود دارد که پردهی بکارت نامیده میشود و وسط آن سوراخی وجود دارد که عبور خون را طی قاعدگی میسر میکند. محل پردهی بکارت در فاصله ۱ تا ٢ سانتیمتری دهانهی مهبل میباشد. این پرده، دارای شکلهای آناتوميک گوناگونی و اندازههای متفاوت است که اصلیترین آنها بدین قرارند:
∆ پردهی بکارت مثلثی: این نوع پردهی بکارت، شایعترین نوع آن است که که در ۵۰ تا ٦۰ درصد دختران دیده میشود[*].
∆ پردهی بکارت حلقوی (= Annular Hymen) (قابل اتساع و غیرقابل اتساع): در این نوع، پردهی بکارت بهشکل حلقهای پیرامون ورودی مهبل را پوشاندهاست. پرده حلقوی قابل اتساع (ارتجاحی) با آمیزش جنسی پاره نمیشود و گاهی برای مرد این تصور را ایجاد میکند که همسر او باکره نبوده است. اما این مشکل با یک معاینه سطحی پزشکی و توضیحات رفع خواهد شد.
∆ پردهی بکارت نوع هلالی (= Crescentic Hymen): پردهی بکارت هلالی شباهت زیادی به پردهی بکارت حلقوی دارد. با این تفاوت که سوراخ پردهی بکارت حلقوی معمولاً در وسط پرده قرار دارد؛ اما سوراخ پردهی بکارت هلالی متمایل به بالاست. همینطور سوراخ پردهی بکارت هلالی کمی بزرگتر از پردهی بکارت حلقوی هست.
∆ پردهی بکارت دو تکه (دو سوراخی یا تیغهای = Septate Hymen or Bifenestratus): در این نوع پردهی بکارت، دو حفرهی که شاید دارای اندازه یکسان نباشند، قرار دارد که با یک تیغه از هم جدا شدهاند.
∆ پردهی بکارت دندانهدار (= Denticular): در پردهی بکارت دندانهدار، حفره وسط پرده یک حفره گرد با لبههای مضرس میباشد. در واقع، تفاوت این نوع پرده با پردهی حلقوی یا گرد فقط در مضرس یا هفت و هشتی بودن لبههای حفره است.
∆ پردهی بکارت نوع زبانهدار (= Hymen a Languette یا Pendentif Hymen):
∆ پردهی بکارت غربالی (مُشَبَک = Cribriform Hymen): در این حالت، پردهی بکارت، بهطور كامل، سراسر مدخل مهبل را پوشانده، اما دارای چندین روزنه است (یعنی سطح آن سوراخ سوراخ است).
∆ پردهی بکارت مسدود (بدون منفذ = Imperforate Hymen): این نوع پردهی بکارت، هیچ سوراخی ندارد و کاملاً مسدود است. در دخترانی كه به سن بلوغ میرسند، در صورتیكه دارای پردهی بکارت بسته باشند، خون قاعدگی پشت آن جمع شده و نمیتواند خارج شود، در نتیجه باعث بروز درد میشود، اینگونه افراد باید به دكتر مراجعه كرده تا طی عمل جراحی و ایجاد برشی در سطح پرده، خون قاعدگی از آن خارج شود.
∆ پردهی بکارت با سوراخ ریز (= Microperforatus): در این نوع پرده، بهنظر میرسد که دریچه واژن کاملاً با پرده پوشانده شده است و این نوع پرده معمولاً با پرده بسته اشتباه گرفته میشود؛ اما با آزمایش دقیق سوراخی در پرده مشاهده میشود که معمولاً بااستفاده از میکروسکوپ قابل مشاهده است. در این وضعیت، مقدار کمی خون قاعدگی میتواند از آن عبور کند اما بااینحال این دریچه آنقدر بزرگ نیست که خونریزی را تسهیل کند. این افراد معمولاً بهخاطر کند بودن خروج خون از واژن پریودهای طولانیتری دارند. زمانی که این زنان از تامپون استفاده میکنند دچار درد میشوند و با اینکه ممکن است فرد بتواند تامپون بگذارد اما درآوردن آن معمولاً برایش دشوار خواهد بود. رابطهی جنسی نیز تجربهای بسیار دردناک خواهد بود، زیرا این پردهها طی رابطه پاره میشوند.
این نوع پردهی بکارت بهمرور زمان کشیده شده و سوراخ بزرگتر میشود. اما برای تسهیل وضعیت در مدت کوتاه نیاز بهعمل جراحی است، یک عمل کوتاه و ساده مثل عملی که برای پردههای بسته انجام میشود. یک قسمت کوچک از بافت پردهی بکارت برداشته شده تا سوراخ بزرگتر شود. این عمل عبور خون را طی قاعدگی آسانتر میکند.
∆ عدم وجود پرده بهطور طبیعی: بعضی دخترها مادرزاد پردهی بكارت ندارند، همانگونه که بعضی دیگر پردهی بكارتشان بدون سوراخ است. گذشته از فقدان مادرزادی پردهی بكارت در بعضی زنان، در صورتیكه زن در هنگام سكس، آرام و بدون تنش بوده، زمان كافی برای عشقورزی داشته باشد، با طرف مقابل خود احساس راحتی كند و دهانه واژنش به اندازه كافی مرطوب باشد، آلت تناسلی مرد به نرمی وارد واژن او میشود و به این ترتیب، در اولین ارتباط خونریزی نخواهد داشت. اما اگر زن مضطرب باشد یا بترسد و پاهایش را جمع كند، دهانه واژن تنگ خواهد شد و هنگام دخول خونریزی و درد خواهد داشت.
برخی از مردها ادعا میكنند كه میتوانند در حین سكس تشخیص بدهند زن قبلاً سكس داشته یا نه، چنین نیست. تنها چیزی كه مردان میتوانند حس كنند، مضطرب و نگران بودن زن است كه بههمین دلیل خودشان را منقبض كرده و دهانه واژن بهنظر تنگتر میآید.
از آنجاییكه در نظر مردم پردهی بكارت، پردهای بسیار سفت و محكم است كه تنها با فشار پاره میشود، بعضی مردان در هنگام سكس فشار زیادی به دهانهی واژن آورده و موجب پارگی دهانه واژن، درد و خونریزی میشوند. در حالیكه، اگر زن هنگام سكس آمادگی كافی داشته و بهدور از احساس اضطراب باشد، هیچ نیازی بهفشار از جانب مرد نیست.
▲ | بکارت در فرهنگ عامه |
از دیر باز موضوع بکارت بهعنوان یکی از مجهولات و تعصبات فرهنگی قلمداد گشته، علیرغم انقلاب جنسی و رشد دانستههای مربوط به روابط جنسی کمتر روشنگری در این مورد انجام شده است. نخستین پرسشی که در پی اولین رابطهی جنسی در ذهن هر مردی آگاهانه یا بعضاً ناخودآگاه شکل میگیرد، این است «این زن باکره بود؟» و بهدنبال پاسخگویی به این پرسش، در صدد پیدا کردن شواهدی دال بر باکره بودن یا نبودن زن میگردد. در این راستا، فاکتورهایی که در خیال عامه خبر از دست نخوردگی جنسی دختر میدهند عبارتند از: سرخ و سفیدشدن دختر در هنگام انجام رابطه به نشانهی بیتجربگی جنسی، انفعال و کمتحرکی به نشانهی خامی جنسی، درد کشیدن دختر در هنگام انجام رابطهی جنسی، تنگ بودن مهبل در حین انجام رابطهی جنسی، رویت خون در موقع وارد شدن آلت جنسی مرد در مهبل زن و... اما این شرایط، برای همه زنان، به یکسان صادق نیست. از سوی دیگر، نباید انگاشت که صحنهسازی بکارت امری غیر عملیست؛ بهویژه زمانیکه نداشتن پردهی بکارت گاه به قیمت از هم پاشیدهشدن پیوند ازدواج میتواند تمام شود.
با این حال، در برخی فرهنگها این مسئله خیلی اهمیت دارد که دختر به هنگام ازدواج باکره بوده و پردهی بکارت داشته باشد. در این جوامع، پرده بدین معناست که زن پیش از ازدواج رابطهی جنسی نداشته است. هر چند که، پردهی بکارت نشانهی ضیعفی برای بکارت واقعی است، زیرا بیشتر زنان، این پرده را قبل از داشتن ارتباط جنسی بر اثر خودارضائی، استفاده از تامپکس (نوعی نوار بهداشتی)، یا فعالیتهای غیر جنسی (مثل برخی حوادث یا ورزش) از دست میدهند.
▲ | عوامل موثر در پارهشدن پردهی بکارت |
بر خلاف تصور رایج، رابطهی جنسی که همراه با ورود آلت جنسی به مهبل باشد، تنها علت پارگی پردهی بکارت نیست. این پارگی همچنین میتواند در نتیجهی موارد دیگر، مانند: ورزشهای سنگین از جمله ژیمناستیک، برداشتن وزنه یا بار سنگین، آسیب بدنی شدید - بهعلت تصادف یا ضربههای شدید در ناحیهی مهبل (مانند لگد خوردن) -، داخل کردن شیء خارجی (مثل ابزار جنسی) یا انگشت به داخل مهبل، عملهای لگنی وخیم یا زایمان رخ دهد و حتی برخی زنان نیز بهطور مادرزادی پردهی بکارت ندارند. تمامی این موارد، توسط پزشک قابل معاینه و تشخیص صددرصد میباشد.
▲ | ترمیم پردهی بکارت |
ترمیم یا شبيهسازی پردهی بکارت (هايمنورافی، Hymenorraphy، هايمنوپلاستی، Hymenoplasty) نوعی عمل جراحی برای بازسازی پردهی بکارت است. این عمل بهطور کلی در پزشکی زنان جایگاهی ندارد اما برخی مراکز جراحی پلاستیک بهویژه در اروپای غربی، آمریکا و ژاپن آن را بهعنوان یک عمل سرپایی انجام میدهند.
هدف معمول برای انجام این عمل ایجاد وضعیتی است که منجر به خونریزی در آمیزش جنسی شود. این خونریزی در برخی فرهنگها نشانهی باکرگی تلقی میشود. در فرهنگ اسلامی باکرگی عروس اهمیت بسیار زیادی دارد و در صورتیکه خلاف آن در شب زفاف مشخص شود ممکن است پیامدهایی نامطلوب همچون طلاق، بیآبرویی خانوادگی و حتی مرگ عروس را در پی داشته باشد.[]
براساس گزارش مجله پزشکی بريتانيا، با رايجشدن عمل جراحی و بازسازی پردهی بکارت، آمار قتلهای ناموسی زنان بهخاطر ثيوبت یا عدم باکرهگیشان در مصر طی چند سال اخير بهميزان ٨٠ درصد کاهش يافته است.
در این عمل، بقايای پردهی بکارت که بر اثر آميزش و يا هر دليل ديگری از بين رفته باشد، بههم دوخته میشود. اما بهدليل فقدان رگهای خونی در اين ناحيه، اين اتصال موقت بوده و برای نتيجه مطلوب بهتر است تا يک هفته قبل از شب زفاف انجام گيرد. گاهی اوقات نيز که اثری از اين بقايا برجای نمانده، بخشهايی از دهاته واژن بههم دوخته میشود تا نقش پرده را بازی کند. به این عمل جراحی یا بازسازی پردهی بکارت، «بکارت بخیهای» گفته میشود، که در ایران، با اصطلاح «گلدوزی بکارت» یاد میشود.
افزون بر این، بازسازی پردهی بکارت، با استفاده از کپسولهای ژلاتینی قرمز رنگ میکه حاوی مادهای شبيه خون باشد که حاوی مادهای شبيه خون است. در این روش، که «بکارت ژلهای» نامیده میشود، کپسولی ژلاتينی پیش از انجام رابطهی جنسی در مهبل قرار داده شده با حرارت بدن حل میگردد. از اینرو، در هنگام رابطهی جنسی تصور پارهگی پردهی بکارت و خونریزی در ذهن داماد ایجاد مینماید.
دکتر سومرن، پزشک هلندی زنان و زایمان، در گفتگوی با مجلهی پزشکی اذعان داشت: «کپسولهای ژلاتینی را طراحی و تولید نموده که بهشکل موقتی کار پردهی بکارت را در بدن زن انجام میدهد.» انگیزهی تولید این دسته از محصولات پیشگیری از قتلهای ناموسی، خودکشی دختران جوان و انسجام روابط زناشویی ذکر گردیده است. ورود و توزیع این کپسولها، از سوی برخی از رهبران مذهبی در کشورهای اسلامی از جمله مصر غیرقانونی و غیراخلاقی اعلام گردیده است.
[▲] يادداشتها
[▲] پيوستها
...
[▲] پینوشتها
[۱]- برخلاف تصور برخی که میپندارند پردهی بکارت دختران در داخل واژن قرار دارد، این پرده که از جنس دیواره واژن میباشد، در بخش خارجی دستگاه تناسلی زنان قرار دارد و در دهانه واژن واقع شده است. رجوع شود به: مقالهی زیر عنوان: «برخی فعالیتها میتواند سبب آسیب و پارگی برگشتناپذیر پرده بکارت شود»، سایت پزشکان ایران: (خبر پزشکی، تاریخ انتشار: ۱٦ بهمن ۱۳۸۷)
[٢]- Blank, Hanne (2007). Virgin: The Untouched History. Bloomsbury Publishing. pp. 23. ISBN 1596910100.و همچنین:Blackledge, Catherine (2004). The Story of V. Rutgers University Press. ISBN 0813534550.[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]- پردهی بکارت لایهی بافتی نازکی است که درست دهانهی ورودی واژن را از خارج میپوشاند. این پرده از جنس بافت همبندی است و فاقد اعصاب و عروق خونی میباشد و تغذیه سلولهای آن از طریق مویرگهای بسیار ظریف صورت میپذیرد. در دوران جنینی حدود هفته هفتم حاملگی مجاری پارامزونفریک شروع به تشکیل مجاری جنسی واژینال در جنین مونث میکنند. بخش انتهایی این مجرا پردهی بکارت را میسازد که مدت کمی قبل تولد این پرده سوراخدار میشود. بهدلیل اینکه عروق و اعصابی در این بخش وجود ندارد، در هنگام پارگی دردی نداشته و تنها یک لکهبینی مختصر را در پی دارد.
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمهها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
ردهها: │ ...