[ایران] [نویسندگان ایرانی]
احسان نراقی (زادۀ ۱۳۰۵ خ - درگذشتۀ ۱۳۹۱ خ)، نویسنده و جامعه‌شناس ایرانی که به مدت ۱۶ سال مشاور ویژه‌ی مدیر کل سازمان یونسکو بود[۱].
[↑] زندگی‌نامه
احسان نراقی، از نوادگان ملا مهدی فاضل نراقی، از روحانیون به‌نام دوران قاجار، در سال ۱۳۰۵ خورشیدی در کاشان زاده شد[٢]. نخستین سال‌های تحصیل را در زادگاه خود گذراند. سپس به تهران آمد و پس از فراغت از تحصیل در دارالفنون[٣]، در سال ۱۳۲٦، به کشور سوییس رفت. از دانشگاه ژنو در رشته‌ی جامعه‌شناسی لیسانس گرفت و سپس برای تکمیل رساله‌ی دکترای خود - در سال سال ۱۳۳۱ - به تهران بازگشت و به‌مدت نزدیک دو سال در تهران اقامت گزید و در نهایت با یک بورس تحصیلی موفق به اخذ دکتری جامعه‌شناسی از سوربن شد[۴].
این جامعه‌شناس ایرانی، در دوران جنبش ملی شدن صنعت نفت، به‌علت روابط خانوادگی، با آیت‌الله کاشانی نزدیک بود[۵].
او، به همراه دکتر غلامحسین صدیقی و دکتر علی اکبر سیاسی، مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات اجتماعی را در دانشگاه تهران بنیان‌گذاری کرد[٦] که زیر مجموعه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بود[٧] و به‌مدت ۱۲ سال به‌عنوان مدیر در این مؤسسه فعالیت داشت[٨].
جمشید اسدی، اقتصاددان مقیم پاریس و از بستگان نزدیک نراقی، در این باره می‌گوید: «انگیزه آقای نراقی از به راه اندختن چنین موسسه‌ای مخالفت او با گسست جامعه مدنی از قدرت بود و معتقد بود به‌جای نابودی قدرت حاکم، باید آن را اصلاح کرد.»[۹]
احسان نراقی (نفر اول در سمت راست) در کنار آیت‌الله کاشانی
تحقیقی که در سال ۱۹٦۵ درباره‌ی فرار مغزها از کشورهای جهان سوم به کشورهای غربی برای سازمان ملل انجام داد، بازتاب گسترده‌ای در کشورهای جهان به‌ویژه جهان سوم داشت. در سال ۱۳۴۹ به‌علت فشارهای ساواک، دعوت یونسکو را برای امور جوانان بهانه قرار داد و ایران را به مدت شش سال ترک کرد.[۱٠]
نراقی کتاب‌های متعدی نوشته است که بحث‌برانگیزترین آن‌ها «آنچه خود داشت» بود که برخی آن را در کنار کتاب داریوش شایگان (آسیا در برابر غرب) همراه با موج غرب‌ستیزی و بازگشت به ریشه‌ها در دهه‌های چهل و پنجاه خورشیدی می‌دانند که احمد فردید، جلال آل احمد و علی شریعتی از سردمداران آن بودند. اما به گفته‌ی اسدی «بنیان فکری آقای نراقی با اندیشه‌های غرب‌ستیز فردید، آل احمد و شریعتی تفاوتی فاحش داشت.»[۱۱]
احسان نراقی به‌علت روابط خانوادگی‌اش با فرح پهلوی، به دربار سلطنتی راه داشت و در روزهای آخر حکومت پهلوی دیدارهای متعددی با محمدرضا شاه داشت و برای اصلاح امور و جلوگیری از وقوع انقلاب به او پیشنهاداتی داد[۱٢].
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز چندبار بازداشت شد و به زندان اوین رفت. حدود دو سال در این زندان ماند و عاقبت دادگاه انقلاب حکم برائت کامل وی از کلیه‌ی اتهامات را داد[۱٣].
. نراقی، بعد از رهایی از زندان، به فرانسه پناه برد و در کتاب «از کاخ شاه تا زندان اوین»، خاطرات خود از این دوران را نوشت[۱۴].
به‌گفته‌ی ابوالحسن بنی‌صدر، نخستین رئیس جمهور ایران: «نراقی یکی از شخصیت‌های ایرانی بود که بیشتر از هر کسی قربانی ترور شخصیتی و اخلاقی شد. هر گروه و شخصی که با او مشکل داشت به‌راحتی او را متهم به همکاری با حکومت در زمان پهلوی و جمهوری اسلامی می‌کرد.»[۱۵]
دکتر نراقی، در دهه نود میلادی مشاور فدریکو مایور، مدیر کل وقت یونسکو بود و دوبار جایزه لژیون دونور فرانسه را از روسای جمهور فرانسه دریافت کرد.[۱٦]
وی، سال‌های آخر عمر خود را به تناوب در تهران و پاریس می‌گذراند[۱٧] و در سال ۱۳۸۵ به‌مناسبت هشتاد سالگی وی مراسم بزرگداشتی برایش در خانه هنرمندان ایران در تهران برگزار شد[۱٨]. احسان نراقی در آنجا گفت:
- «من الآن ۸۰ ساله‌ام و هر آن آماده‌ام که با دنیا خداحافظی کنم، چرا که ترس از مرگ برای انسانی است که هنوز به هدف‌هایش نرسیده و از سعادت و لذت محروم بوده است. من چنین وضعی ندارم. من به اغلب هدف‌هایم رسیده‌ام. هم زندگی را شناختم، هم زندان رفتم، هم آزادی را دیدم، بنابراین هیچ وحشتی از مرگ ندارم.»[۱۹]
سر انجام، احسان نراقی ساعت ۳ بامداد روز یکشنبه، ۱۲ آذرماه ۱۳۹۱ خورشیدی، به‌علت کهولت سن در منزلش در تهران درگذشت[٢٠].
[↑] آثار
از جمله کتاب‌های او این عنوان‌ها هستند: «از کاخ شاه تا زندان اوین»، «پایان یک رویا: در نقد مارکسیسم»، «علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن»، ترجمه‌ی «آئین جوانمردی» اثر هانری کوربن، «مسائل و چشم‌اندازهای فرهنگ (مجموعه مقالات)»، «مارکس و سایه‌هایش» (به همراه مصطفی رحیمی)، «اقبال ناممکن»، «آن حکایت‌ها» (گفتگوی هرموز کی با احسان نراقی)، «آزادی» (مجموعه مقالات و مصاحبه‌ها)، «آنچه خود داشت»، «جامعه، جوانان، دانشگاه»، «غربت غرب»، «آزادی، حق و عدالت»، «طمع خام»، «اقبال ناممکن»، «در خشت خام»، «آن حکایت‌ها»، «در پی آن حکایت‌ها»، و «نظری به تحقیقات اجتماعی در ایران».
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- احسان نراقی، جامعه‌شناس ایرانی، درگذشت، وب‌سایت دویچه وله فارسی
[٢]- احسان نراقی درگذشت، وب‌سایت فارسی بی بی سی: یکشنبه ٠٢ دسامبر ٢٠۱٢ - ۱٢ آذر ۱۳۹۱
[٣]- به نوشتۀ بی بی سی: «احسان نراقی، پس از یازده سال تحصیل در شهر کاشان، راهی تهران شد و آخرین سال تحصیلی خود را در دارالفنون به‌پایان رساند.» (رجوع شود به همان‌جا)
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]