[کابل] [ساختمانهای تاریخی]
کوتی لندنی، ساختمان باشکوهی بود که بهشیوه معماری انگلیسی بنا شده بود و در منتهی الیه شهر قدیم، بهسوی غرب در کنار دریای کابل، متصل به پل هارتن اعمار گردیده بود؛ اما در حال حاضر، هیچ اثری از آن باقی نمانده است[۱].
[↑] تاریخچه
کوتی لندنی، یک قهوهخانه بود که نقشهاش در زمان شاه امانالله، از لندن خواسته شد و در برابر دفتر سرهمیاشت مرکزی و کنار دریای کابل و بهمقابل کوه گذرگاه اعمار گردید. نظر شاه این بود که مردم بعد از ظهر، به این قهوهخانه آمده و در تابستانهای داغ کابل از باد سرد گذرگاه لحظهیی بیآسایند[٢].
زمانی که پروفسور غلاممحمد میمنهگی، پس از پایان تحصیل، از آلمان به افغانستان بازگشت، به ابتکار او ، مکتب «صنايع نفيسهی کابل» روز چهار شنبه دوازده قوس ۱٣٠٢ خورشيدی، توسط شاه امانالله طی مراسم رسمی افتتاح گردید. اولين ساختمانی که دانشآموزان در آن به فراکیری دروس آغاز کردند، کوتی لندنی بود[٣].
در ماه میزان سال ۱٣٠٦، برای نخستینبار صدای رادیو کابل از ساختمان «کوتی لندنی» توسط یک فرستنده کوچکی ٢٠٠ وات روی موج ٣٦٠ متر بهگوش شهروندان کابل رسید.[۴]
اما خاندان نادرشاه از روی بغض و کینهای که نسبت به شاه مخلوع افغان (شاه امانالله) داشتند، این بنای تاریخی را از ریشه برکندند و در جای آن، یک پارک تزینی ساختند. محل کوتی لندنی، امروزه «همان چمن سبز مثلثی پیش از ورود به پل ارتل یا آرتن» است[۵]. پروفسور رسول رهین مینویسد:
- «بهیاد دارم روزی را که گفتند: «کوتی لندنی، یکی از عمارات اولیه مکتب «صنایع نفیسه» را بهخاطری که نامش «کوتی لندنی» بود و یا اینکه لندنیها آن را ساخته بودند، خراب کردند و جایش تا هنوز باقی مانده است و در کنار آن پلی بهنام «پل آرتر» (پل هارتن) وجود دارد، آن را خراب نکردند.»[٦]
[↑] موقعیت
کوتی لندنی، در انتهای شهر قدیم کابل، بهسوی غرب در جوار رودخانهی کابل، در مقابل کوه آسمایی موقعیت داشت.
استاد شاهمحمود محمود مینویسد: «در تصویر، کتارههای دریای کابل بهخوبی نمایان است، دریا در آن موسم پُر آب بوده و زینههای (راهپلهی) که برای پایین شدن به دریا و استفاده از آب دریا [کاربرد داشت]، نیز جلب توجه میکند. در کنار کوتی لندنی ماشینخانه و مناری که بهعنوان دودکش از آن استفاده میشد، هنوز وجود دارد. قابل یادآوری است که اولین خط آهن (قطار آهن) حدود ۹۰ سال قبل، از همینجا به فعالیت آغاز کرد... در گذشتهی نهچندان دور، ساعت ۷ صبح، که آغاز کار کارمندان ماشینخانه بود، صدای آژیری (تولهی صبحگاهی) از همینجا بهنوا در میآمد. دامنۀ کوه آسمایی در عقب کوتی لندنی بهخوبی نمودار است و با کمی دقت در پایین دامنهی کوه درختهای دیده میشود که در دو کنار (نهر درسن، یا نهر درشن، و یا نهر اندرسن) قد افراشتهاند.»[٧]
[↑] يادداشتها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی و شاهمحمود محمود برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوستها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پینوشتها
[۱]- بصیراحمد حسینزاده، از رادیو کابل تا رادیو افغانستان، صدایی ۸۵ ساله، وبسایت فارسی بی بی سی (بخش افغانستان): جمعه ٢۵ مارس ٢٠۱۱ - ٠۵ فروردین ۱٣۹٠
[٢]-
[٣]- شهرانی، عنایتالله، شرح احوال و آثار پروفیسور غلاممحمد میمنگی، ص ٦٣؛ در گزارش دکتر عنایتالله شهرانی اشتباهی وجود دارد.وی مینویسد: «پروفيسور غلاممحمد خان میمنگی بهروز سه شنبه هشتم ماه حوت ۱٣٠٢ خورشيدی وارد افغانستان میگردد» (همانجا، ص ٦٢). سپس، در ادامه میافزاید: «بعد از بازگشت از اروپا که غلاممحمد خان بهعنوان مدیر مکتب صنایع نفیسهی کابل معرفی شده بود، بهروز چهارشنبه دوازده قوس ۱٣٠٢ خورشيدی برای بار اول توسط شاه امانالله طی مراسمی رسمی افتتاح میگردد. البته قبل از افتتاح پروفیسور مکتب را تأسیس و موقعیت آن را تعیین» کرده بود. «اولين عمارتی که شاگردان مکتب صنایع نفیسهی کابل دروس خویش را در آن آغاز میکردند، تعمیر کوتی لندنی در جوار پل آرتل بود» (همانجا، ص ٦٣).اشتباه او در این است که مینویسد «پروفيسور بهروز سهشنبه هشتم ماه حوت ۱٣٠٢ خورشيدی وارد افغانستان میگردد» و باز مینویسد «مکتب صنايع نفيسهی کابل به ابتکار پروفيسور بهروز چهارشنبه دوازده قوس ۱٣٠٢ خورشيدی ... افتتاح شد». در حالی که، پروفسور غلاممحمد ميمنهگی نمیتواند قبل از آنکه به کابل بازگشته باشد، مکتب صنايع نفيسه را در آنجا بازگشایی کرده باشد. اما از آنجایی که غلاممحمد ميمنهگی بهنوشتۀ دکتر شهرانی در ٢٣ میزان ۱٣٠٠ خورشیدی (همانجا، ص ٣٠) به آلمان رفت و پس از حدود یک سال به افغانستان بازگشت (چون باز بهنوشتۀ دکتر شهرانی، دورۀ دو ساله را در مدت کمتر از شش ماه به پایان برد - همانجا، ص ٣۱)، میتواند تاریخ بازگشت او احتمالاً در اواخر سال ۱٣٠۱ بوده باشد.[۴]- مهديزاده کابلی، رادیو افغانستان، دانشنامۀ آریانا: سهشنبه ۵ مرداد ۱۳۸۹؛ همچنین رجوع شود به یادداشتهای شاهمحمود محمود، زیر نام «کوتی لندنی»، صفحِۀ فیسبوک او: ۴ سپتامبر ٢٠۱٣
[۵]- کریم عزیز، حقایق و یافتهها و قیافهها در آیینۀ پرسشها و جوابها!، کابل ناتهـ، شمارۀ مسلسل ٣۶، سال دوم - اکتبر ٢٠٠٦
[٦]- رسول رهین، غلاممحمد میمنهگی (رسام (نقاش) سرشناس افغانستان)، دانشنامۀ آریانا: جمعه ۲۹ آذر ۱۳۸۷
[٧]- یادداشتهای شاهمحمود محمود، زیر نام «در حاشیۀ کوتی لندنی»، صفحِۀ فیسبوک او: ۱۴ سپتامبر ٢٠۱٣
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمهها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]