فهرست مندرجاتنظام حمل و نقل افغانستان نقطه وصل آسیا
- حمل و نقل جادهای
- حمل و نقل ریلی
- حمل و نقل دریایی
- حمل و نقل هوایی
- خطوط انتقال انرژی
- چشمانداز
- يادداشتها
- پینوشتها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمهها
[قبل] [بعد]
افغانستان با داشتن حدود سه هزار و ۵۰۰ کیلومتر جاده اسفالت شده اکنون بیشترین جاده اسفالتشده را در تاریخ خود دارد. این جادهها قرار است یکی از راههای باشد که کشورهای آسیایی میانه را بهجنوب آسیا وصل کند.
احداث خط آهن سراسری در افغانستان یکی از طرحهای اصلی دیگر دولت افغانستان برای توسعه خطوط حمل و نقل در این کشور است. با احداث ۷۵ کیلو متر خط آهن از منطقه مرزی حیرتان میان افغانستان و ازبکستان در شمال این کشور، برای اولین بار پای این خط آهن به افغانستان باز شده است.
قرار است که دومین خط آهن که ارزیابی آن آغاز شده تاجیکستان و ترکمنستان را از طریق خاک افغانستان بههم وصل کند.
افغانستان برای اینکه بتواند نقش خود را در منطقه بازی کند، گامهای را در راستای احداث جاده و خط آهن برداشته و در زمینهی قوانین و مقررات هواپیمایی نیز اقدامات را انجام داده است.
دولت افغانستان در استراتیژی ملیاش با اشاره به اهمیت حمل و نقل در توسعه این کشور تصریح کرده که «افغانستان و همسایههای آن از طریق اداره مشترک مرزها و دیگر توافقات تجاری و ترانزیتی دو جانبه و چند جانبه، زمینه را فراهم خواهند کرد تا ترانزیت کالاها در مدت زمان کمتر از طریق افغانستان صورت گیرد و همزیستی منطقهای نیز بهبود یابد.»
[↑] حمل و نقل جادهای
افغانستان در مسیر تاریخی جاده ابریشم قرار دارد. مسیری که از آن فقط نام و افتخاراش برای افغانها باقی مانده و با وجود موقعیت استراتژیک افغانستان، این کشور نتوانسته جایگاه گذشته خود را بهعنوان نقطه اتصال منطقهای باز یابد.
ویرانی زیرساختها از قبیل جادهها و پلها و استندرد نبودن جادههای ساخته شده یکی از چالشهای عمده در سیستم حمل و نقل افغانستان است. علاوه بر آن، نبود ظرفیتهای لازم فنی و کارمندان تحصیلکرده برای حفظ و مراقبت جادهها نیز چالش دیگری در این کشور بهحساب میآید.
افغانستان با داشتن حدود سه هزار و ۵۰۰ کیلومتر جاده اسفالت شده اکنون بیشترین جاده اسفالت شده را در تاریخ خود دارد.
کارشناسان جادههای افغانستان را جادههای مرگ نامیدهاند که نتوانسته یک مسیر مصئون را برای تردد وسایط نقلیه ایجاد و سطح حوادث جادهای را بهحد اقل ممکن برساند.
نورگل منگل، معاون وزیر فواید عامه (راه و ترابری) افغانستان با استاندرد خواندن شماری زیادی از جادههای افغانستان میگوید که «جاده حلقوی افغانستان که بهنام جاده منطقوی از آن یاد میشود از نظر فنی با معیارهای آمریکایی ساختهشده و هیج مشکل تکنیکی ندارد؟»
او میگوید افغانستان عضو سازمان همکاری اقتصادی منطقهای، کریک، است که ده کشور آسیای میانه عضو آن هستند.
شش دالان ترانزیتی بینالمللی در این ده کشور عضو وجود دارند که از این تعداد دو دالان مربوط به افغانستان است که کشورهای آسیایی میانه را با بازار جهانی و آبهای آزاد وصل میکند.
منگل تاکید میکند که دالان تورخم، بامیان، شیرخان بندر که به تاجیکستان و چین ختم میشود و دالان دیگری که از قندهار شروع و به حیرتان ختم میشود، افغانستان را به کشورهای آسیایی میانه، چین و حتی اروپا وصل میکند.
حمیدالله فاروقی، استاد دانشگاه و وزیر سابق حمل و نقل افغانستان درباره جادههای افغانستان میگوید که متاسفانه افغانستان تنها کشوری است که از شمال به جنوب وصل نیست و این خود مشکل بزرگ اقتصادی بهشمار میرود.
او افزود که جادههای افغانستان از نظر اقتصادی، امنیتی و مدت زمان که برای سیر آن به مصرف میرسد، قابل قبول نیست.
آقای منگل در این باره میگوید که جاده حلقوی افغانستان به استثنای جاده سالنگ تا شهر پلخمری در شمال افغانستان از وضعیت قابل قبول برخوردار است.
او میگوید که دولت افغانستان اکنون در نظر دارد که گذرگاه استراتژیک سالنگ را بازسازی کند و مطالعات را برای احداث گذرگاه دوم بین شمال و جنوب افغانستان نیز انجام داده که هزینه آن بالغ بر ۱.۶ میلیارد دلار خواهد شد.
عوامل دیگری که در زمینه حمل و نقل جادهای باید به آن توجه شود، ایجاد نوع توسعه پایدار است که به رفاه عمومی مردم، تقویت اقتصاد ملی، حفاظت از محیط زیست و داشتن تاثیرات اجتماعی منجر میشود و از نظر کارشناسان در اعمار جادهها در افغانستان به این مساله کمتر توجه شده است.
آقای فاروقی در این زمینه میگوید که افغانستان باید تلاش کند تا قوانین و مقرراتی را در این کشور بوجود آورد که بتواند با معیارهای موافقتنامه بینالمللی تیر (TIR) و سازمان بینالمللی جادهها خودش را عیار کند.
او میافزاید که بخش خصوصی حمل و نقل افغانستان اکنون از شرایط خوبی برخوردار است. حضور نیروهای بینالمللی در افغانستان و طرف قرار داد بودن این شرکتها، ظرفیت لازم را بوجود آورده که با خروج نیروهای بینالمللی دولت باید در این زمینه توجه کند تا این سرمایهها حفظ و باعث فرار ظرفیت ایجاد شده از کشور نشود.
[↑] حمل و نقل ریلی
افغانستان اکنون فاقد راه آهن سراسری است. مطالعات اولیه نشان میدهد که برای احداث خط آهن سراسری در این کشور حدود ۱۰ میلیارد دلار هزینه نیاز است. بودجهای که دولت افغانستان قادر به تامین آن در کوتاه مدت نیست.
حمیدالله فاروقی، در این زمینه میگوید که اکنون با توجه به رقابتهای اقتصادی که در منطقه وجود دارد، نیاز است که افغانستان خطوط آهن خود را بازسازی کند.
او میافزاید که با توجه به ارزشهای اقتصادی که در کشورهای جنوب و جنوب شرق آسیا موجود است و تولیدات همانند انرژی و محصولات زراعتی که در کشورهای شمال افغانستان وجود دارد، نیاز است تا افغانستان برای وصل این دو نقطه از منطقه به ساخت خط آهن خود همت گمارد.
با احداث ۷۵ کیلو متر خط آهن از منطقه مرزی حیرتان میان افغانستان و ازبکستان در شمال افغانستان، برای اولینبار پای این خط آهن به افغانستان باز شده است.
آقای فاروقی با اشاره به هزینه ۱۰ میلیارد دلاری این طرح برای افغانستان تاکید میکند در صورتیکه افغانستان یک دیپلماسی فعال داشته باشد، نهادهای بینالمللی همانند بانک توسعه آسیایی، بانک جهانی، سازمان اکو، سارک و شانگهای علاقمند تامین هزینه مالی این پروژه هستند.
او با اشاره به گیجهای متعدد خط آهن (واحد فاصله ریلهای خط آهن) که در مرزهای افغانستان وجود دارد، تاکید میکند که ما باید معیارهای بینالمللی را رعایت کرده و تلاش کنیم که با همسایههای افغانستان نیز در این زمینه به توافق برسیم.
آقای منگل در این باره میگوید که اکنون افغانستان با سه نوع گیج روبرو است. خط آهن اروپایی با عرض ۱۴۳ سانتیمتر، خط آهن روسیه با عرض ۱۵۲ سانتیمتر، انگلیسی از پاکستان و هند با عرض ۱۶۷ سانتیمتر.
این روند باعث شده است تا افغانستان بهعنوان کشوری که نقطه وصل این کشورها است با چالش زیادی روبرو شود.
اما معاون وزیر راه افغانستان میگوید که مطالعات لازم در این زمینه انجام شده است که چه نوع گیج از نظر اقتصادی و سیاسی برای افغانستان دارای اهمیت است و نتیجه مطالعه بهزودی به کابینه دولت افغانستان برای تصمیمگیری نهایی ارائه خواهد شود.
اکنون باید از نظر فنی، انتقال بار و مسافر به گونهای انجام شود که واگنها با مشکل فنی و زمانی روبرو نشوند، در غیر آن افغانستان مسیر خوب ترانزیت بهحساب نخواهد آمد.
[↑] حمل و نقل دریایی
افغانستان فاقد مرزیهای آبی است و این کشور به دلیل محاط بودن به خشکه نیاز دارد که از طریق ایران و پاکستان به مرزهای آبی راه پیدا کند.
دستیابی به بنادر آبی نیز افغانستان را با چالشهای زیادی روبرو کرده است. تنشهای سیاسی میان افغانستان و پاکستان همواره باعث مشکلات زیادی شده است. پاکستان همواره تلاش کرده با دستیابی افغانستان به آبهای آزاد از این کشور امتیاز بگیرد.
در سالهای اخیر تجارت میان افغانستان و پاکستان معمولاً تحت شعاع روابط سیاسی دو کشور قرار داشته است و در چندین مورد پاکستان راه ترانزیتی کالاهای تجار افغان را مسدود کرد.
افغانستان و پاکستان در سال ۲۰۱۱ موافقتنامه بازرگانی و تجارتی را بهنام اپتا (APTTA) به امضا رساندند که این موافقتنامه جایگزین موافقتنامه تجاری میشود که در سال ۱۹۶۵ بهنام اتا (ATTA) امضا شده بود.
براساس مفاد این موافقتنامه کامیونهای تجار افغان حامل کالا اجازه دارد تا تولیدات افغانستان را به بازارهای بزرگ هند و چین و از طریق بنادر کراچی، بندرقاسم و گوادار به سائر نقاط جهان صادر کند.
دولت افغانستان ابراز امیدواری کرده بود که این موافقتنامه باعث افزایش صادرات افغانستان و کاهش مدت زمان توقف در مرزها شود.
دو کشور قرار بود که با مدرنیزه کردن گمرگهایشان تلاش کنند که سهولتهای لازم را برای بازرگانان فراهم کنند و بازرگانان پاکستانی نیز از طریق افغانستان به بازارهای آسیایی میانه و ایران دسترسی پیدا کنند.
وزیر پیشین ترانسپورت افغانستان میگوید «با وجودی مشکلات سیاسی که میان افغانستان و پاکستان وجود دارد، بنادر کراچی و گوادر پاکستان تاکنون بهترین بنادر آبی برای افغانستان بهحساب میآیند. بندر عباس ایران اقتصادی نیست و بندر چابهار ایران نیز هنوز امکانات لازم را ندارد.»
او میافزاید که ایران نیز در چند سال گذشته برای بهبود زیرساختهای بندر چابهار سرمایهگذاری لازم انجام نداد و برای تبدیل شدن این بندر به یک بندر بینالمللی وقت زیادی نیاز است.
اگر ایران میخواهد که چابهار به یک بندر بینالمللی تبدیل شود، باید سرمایهگذاری زیادی را در زمینه تجهیز این بندر انجام دهد.
[↑] حمل و نقل هوایی
افغانستان دارای چهار فرودگاه بینالمللی و شانزده فرودگاه برای پروازهای داخلی است و سالانه صدها هزار مسافر و صدها هزارها تُن بار با استفاده از چهار خط هوایی داخلی و ۱۳ خط هوایی خارجی انتقال داده میشوند.
افغانستان بهدلیل نداشتن ظرفیت لازم در فرودگاههای خود به نظر میرسد که در رونق حمل و نقل هوایی کامیابی زیادی نداشته است.
فاروقی: فرودگاه کابل، مزار شریف و هرات که از آنها به فرودگاههای بینالمللی افغانستان یاد میشود، متأسفانه در وضعیت نیستند که بتواند خدماتی را با معیارهای بینالمللی ارائه کنند
فرودگاههای افغانستان از ظرفیت و توانمندی برای خدمات هوایی در سطح معیارهای بینالمللی برخوردار نیستند. این فرودگاهها از نظر ارائه خدمات زمینی به هواپیماها (گراوند هندلینگ) و ظرفیتهای فیزیکی در سطحی نیستند که شرکت بینالمللی هوایی آنها را برای فرود هواپیماهای خود مناسب بدانند.
آقای فاروقی با اشاره به این مشکلات میگوید «با وجودی تمام چالشهای که افغانستان در زمینه ترانسپورت هوایی دارد، این کشور از نظر قانون هوانوردی اکنون در وضعیت خوبی قرار دارد که انتظار میرود با تطبیق قوانین هوانوردی که جدیداً تصویب شده، شاهد تغییرات لازم در بخش ترانسپورت هوایی باشیم.
او با اشاره به مشکلات و ظرفیتهای فرودگاههای کابل، مزار شریف، هرات و قندهار که فرودگاههای بینالمللی این کشور به شمار میروند، میگوید که این سه فرودگاه متاسفانه در وضعیتی نیستند که بتوانند خدماتی با معیارهای بینالمللی ارائه کنند.
آقای فاروقی میگوید که اکنون خدمات در فرودگاههای افغانستان بدون رقابت و توسط شرکتهای مرتبط با مقامات اداره میشود که این تفکر اقتصادی کهنه است و نیاز است که با اصلاح قوانین از این تفکر اقتصادی بیرون رفته و عرضه خدمات در فرودگاهها براساس رقابت باشد.
او با اشاره به اینکه باندهای پرواز فرودگاههای کنونی محدود است، میگوید که نیاز است افغانستان برای ایجاد استراحتگاه برای هواپیماهای عبوری از فضای افغانستان، در دو فرودگاه قندهار و فرودگاه که قرار است در ولایت لوگر ایجاد شود، سرمایهگذاری لازم کند و تمام تاسیسات مورد نیاز را در این دو فرودگاهها ایجاد کند.
حمیدالله فاروقی با اشاره به هزینه حدود یک میلیادر دلاری این دو فرودگاه میگوید که نیاز است افغانستان عمق استفاده از ترافیک هوایی خود را که در حدود ۱۲۰ میلیون یورو بودجه نیاز دارد، افزایش دهد و در این صورت افغانستان بیشتر از ۵۰ میلیون دلار سالانه از ترافیک هوایی خود در آمد خواهد داشت.
[↑] خطوط انتقال انرژی
افغانستان نیز یکی از کشورهای است که در مسیر انرژی آسیایی میانه به کشورهای جنوب آسیا قرار دارد.
مهمترین خط انتقال انرژی که قرار است از افغانستان عبور کند، پروژه انتقال گاز ترکمنستان از مسیر افغانستان به پاکستان و هند است. چهار کشور ذینفع در این پروژه براساس اعلام وزارت معدن افغانستان در آخرین نشست توافق کردهاند که این پروژه در سال ۲۰۱۵ میلادی شروع و تا سال ۲۰۱۷ نیز تکمیل شود.
پروژه تاپی قرار است که در سال ۲۰۱۵ میلادی شروع و تا سال ۲۰۱۷ نیز تکمیل شود
در این پروژه که به «تاپی» (TAPI) موسوم است، بانک توسعه آسیایی یکی از بازیگران اصلی آن بهحساب میآید. چهار کشور ذکر شده نیز برای بهبود در روند کاری این پروژه، شرکت تاپی را به تازگی راهاندازی کرده و دولت افغانستان با ۵ میلیون دلار سرمایهگذاری ۲۵% سهم در این شرکت را دارا است.
همچنین افغانستان و ترکمنستان به توافق رسیدهاند که بعد از بهرهبرداری این پروژه دولت افغانستان در ده سال اول ۵۰۰ میلیون متر مکعب گاز و در ۲۰ سال بعدی به ترتیب ۱ میلارد و ۱.۵ میلیون متر مکعب گاز از این پروژه خریداری کند.
[↑] چشمانداز
باوجودی کمبودیها و مشکلات، افغانستان دستاوردهای قابل توجه در زمینه حمل و نقل در سالهای اخیر داشته است و امروز امکانات حمل و نقل بهتر از هر زمانی دیگر در تاریخ این کشور است.
یکی از پروژههای مهمی که سالها پیش در این کشور آغاز شد و تا هنوز تکمیل نشده است، اتصال تمامی ولسوالی(شهرستان)های با مراکز ولایات (استان) از طریق جادههای اسفالت شده است. کارشناسان امور اقتصادی آن را مهمترین پروژه برای تغییر وضعیت زندگی در روستاهای افغانستان میدانند.
مثل تمام فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی، گسترش شبکههای حمل و نقل در افغانستان با چالشهای جدی امنیتی مواجه است. شورشیان در افغانستان پیوسته کارمندان شرکتهای جاده سازی را هدف قرار میدهند. آنها پلها را منفجر میکنند و مینهای کنار جاده نیز آسیبهای جدی به جادهها وارد کرده است.
برعلاوه، بهدلیل نبود سیستم حفظ و مراقبت، حوادث طبیعی نیز شبکههای حمل و نقل در افغانستان را بهشدت متضرر میسازد. با وجودی تمام تلاشهای انجام شده، بهدلیل درگیریهای مسلحانه مقدار زیادی از جاده و پلها توسط شورشیان مسلح تخریب و تامین امنیت خط لوله گاز ترکمنستان که از افغانستان عبور میکند، نیز با چالشهای جدی امنیتی روبرو است.[۱]
[↑] يادداشتها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پینوشتها
[۱]- احمد شفایی، نظام حمل و نقل افغانستان نقطه وصل آسیا، وبسایت بی بی سی (بخش افغانستان): چهارشنبه ٢٨ اوت ٢٠۱٣ - ٠6 شهریور ۱٣۹٢
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمهها
□ وبسایت بی بی سی (بخش افغانستان)