 |
|
در حدیث دیگران
یک قرن پیش در چنین ایامی
صدسال تاریخ افغانستان به‌روایت روزنامه‌ی اطلاعات ایران
از سال ۱٣٦۴، زمانی‌که در ایران مهاجر بودم، به گردآوری مجموعه‌ی از گزارش‌ها و مقالات روزنامه‌ها و مجلات ایران در باره‌ی افغانستان، زیر عنوان «افغانستان در مطبوعات ایران»، را آغاز کردم. چندین سال کار بُرد و به‌صورت سالنامه‌ها گردآوری شد که متاسفانه پس از مهاجرت دومم به آلمان همه‌ی این مجموعه در ایران باقی ماند. با این حال، کار دوباره‌ی آقای بصیراحمد حسین‌زاده را خجسته می‌دانم. از این‌رو، یادداشت‌های وی را از روزنامه‌ی جامعه باز، در دانشنامه‌ی آریانا بازنشر می‌کنم. (مهدیزاده کابلی)
روزنامه‌ی اطلاعات قدیمی‌ترین روزنامه‌ی در حال انتشار ایران است، که برای نخستین‌بار، شامگاه روز یکشنبه ۱۹ تیر ۱۳۰۵ خورشیدی، در تهران به‌چاپ رسید. در آغاز، انتشار این روزنامه فقط دو صفحه را دربر می‌گرفت و تیراژ آن ۵۰۰ نسخه بود، اعضای کادر آن نیز به جز سرپرست و مدیر روزنامه، فقط دو نفر بودند. اما به‌تدریج این مرکز گسترش یافت و با گذشت زمان، محدوده کارش از انتشار یک روزنامه بسیار فراتر رفت تا آن‌حد که به‌صورت یکی از بزرگ‌ترین موسسه‌های فرهنگی خاورمیانه درآمد.
برای بهبود وضعیت آینده بدون شک باید گذشته خود را به‌خوبی شناخت و ما اینک بیش از هر زمان دیگر، نیازمند شناخت این گذشته‌ایم تا بتوانیم با اصالت و اعتماد به نفس، به‌سوی آینده گام برداریم. ما بدون ریشه می‌خشکیم و این ریشه، مدنیت دیروز ماست. تاریخ خود نوعی بازگشت به اصالت گذشته‌ی خویشتن است و این دانش بر‌خلاف دیگر دانش‌ها، هیچ‌گاه مقام خود را در برابر دانش مدرن و تکنولوژی امروز از دست نمی‌دهد. بدون شک، احوال مردم افغانستان در این روزگار، ریشه در گذشته این سرزمین دارد و هیچ معضلی از جامعه‌ی بشری منفصل از سابقه آن نیست. مسایل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی عمیقاً به‌هم پیوسته‌اند و تنها با شناخت دقیق گذشته و حال آن‌هاست که می‌توان آینده‌ای روشن، ترسیم کرد. اگر‌چه به‌قول برخی از نویسندگان، هر مقطعی از تاریخ را کسی یا کسانی از روی درد، یا از سر تفنن یا به‌خاطر مزدوری سلطانی رقم زده‌اند، اما این، همه‌ی آن چیزی نیست که ما امروز بدان نیازمندیم. اکنون که این فرصت فراهم آمده است، باید برای بازیابی فرصت‌ها و تدوین درست تاریخ سیاسی و اجتماعی معاصر خود به منابع و اسناد گوناگون مراجعه کنیم؛ چرا که تدوین تاریخ معاصر به‌علت رشد تکنولوژی و پیچیدیگی روز‌افزون روابط اجتماعی، مستلزم دستیابی به منابع و اسناد گوناگون است. روزنامه‌ها در جهان معاصر منبع اساسی و مهمی برای تحقیق در تاریخ، فرهنگ، اجتماع و هنر یک ملت به‌شمار می‌روند. با مطالعه و بررسی یک روزنامه در طول دوره‌ی انتشار آن، می‌توان تصویری نسبتاً گویا و مملوس از جریانات و فضای حاکم در آن دوره به‌دست آورد، و مقایسه‌ی آن با احوال کنونی مشخص می‌کند که هر‌یک از آن جریانات و وقایع صورت‌گرفته، از کجا آغاز شده، چگونه شکل گرفته و به کجا رسیده است. یکی از باسابقه‌ترین روزنامه‌های فارسی‌زبان در همسایگی ما، روزنامه‌ی «اطلاعات» است که از ۸۷ سال پیش در سال ۱۳۰۶ خورشیدی در زمان حکومت رضا‌خان که هم‌زمان با دوره‌ی حکومت امان‌الله خان در افغانستان بود، انتشار خود را در تهران آغاز کرد. دو سال پیش در نمایشگاه کتاب تهران به نسخه‌های سال‌های اولیه‌ی این روزنامه که دوباره تجدید چاپ شده بود، برخورد کردم و با نگاهی گذرا متوجه شدم که خبرها و مطالب مهمی در باب افغانستان دارد و در کمتر شماره‌ای بود که خبری از افغانستان در این روزنامه دیده نشود. آن‌هم خبرهایی که تا کنون در منابع تاریخی کمتر به آن اشاره شده است. در حال حاضر، مجموعه‌ای کامل از این روزنامه را از سال دوم انتشار آن به‌دست آورده‌ام و حدود یکسال است که به‌تدریج در حال استخراج مطالب مربوط به افغانستانم و طبق صحبتی که با جناب «محمد‌جواد سلطانی» مدیر‌مسئول محترم روزنامه‌ی وزین «جامعۀ باز» داشتم، قرار بر این شد که اگر عمری باقی بود، این مطالب با اندکی تلخیص به‌صورت روزانه در این روزنامه منتشر شود و امید که در فرصت مناسب به‌صورت یک مجموعه نیز در دسترس همگان قرار بگیرد.[۱]
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- بصیراحمد حسین‌زاده، یک قرن پیش در چنین ایامی، وب‌‌سایت روزنامه‌ی جامعه‌ی باز: ۳۰ حمل ۱۳۹۳
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌‌سایت روزنامه‌ی جامعه‌ی باز