 |
|
در حدیث دیگران
فهرست مندرجات
- ورود پادشاه افغانستان به مسکو
- ادامه‌ی سفر شاه افغانستان
- پادشاه افغانستان در مسکو
- پادشاه افغانستان در لنین‌گراد
- اعلیحضرت پادشاه افغان
- نطق امان‌الله‌خان
- شاه افغانستان در لنین‌گراد
- کمک شاه افغانستان به فقرا مسکو
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
.
یک قرن پیش در چنین ایامی
صدسال تاریخ افغانستان به‌روایت روزنامه‌ی اطلاعات ایران
به نوشته‌ی حمزه واعظی، «قرار گرفتن افغانستان در معرض نفوذ دو قدرت رقیب جهانی، بریتانیا و روسیه، موقعیت ژئوپلتیک ویژه و حساسی به افغانستان بخشیده بود. هر دو قدرت تمایل جدی و مستمر داشتند تا از افغانستان به‌عنوان یک پل استراتژیک در رقابت‌های منطقه‌ای خویش استفاده نمایند. امیر امان‌الله از امتیاز «حایل قراردادن» کشورش میان این دو رقیب، توانست بهره شگرفی در تقویت سیاست خارجی خویش ببرد. بدین معنی که با اتخاذ سیاست دو جانبه، هم امتیازاتی را از بریتانیا به‌دست آورد و هم به مرور، از امکانات حمایتی و همکاری‌های سیاسی اتحاد جماهیر شوروی بهره‌مند گردید. در دوره‌ی امان‌الله خان، چه قبل از استقلال و چه بعد از استقلال، اتخاذ سیاست بی‌طرفی، افغانستان را از قرار گرفتن در زمره‌ی مستعمرات دو قدرت رقیب مصون نگهداشته و نوعی موازنه‌ی استراتژیک منطقه‌ای به این کشور بخشید. امان‌الله خان برخلاف سیره‌ی پدر و جدش، امیر حبیب‌الله و امیر عبدالرحمان خان، با جدیت و هوشمندی سیاست خارجی افغانستان را از تأثیر و نفوذ سنتی بریتانیا دور نگهداشت و از لغزش به دامن همسایه شمالی نیز بر حذر داشت. این رویه‌ی سیاسی، نوعی موازنه‌ی نسبتاً پایدار استراتژیک را در سیاست خارجی افغانستان تا پایان دوره‌ی زمامداری او برقرار ساخت.» از این‌رو، «امیر امان‌الله بلافاصله پس از تکیه بر مسند فرمانروایی، سیاست نزدیکی و توسعه‌ی روابط با اتحاد شوروی را در پیش گرفت. انگیزه‌ی این رویکرد، به‌نظر می‌رسد سه مساله‌ی اساسی باشد: نخست آن‌که، امیر بدین‌وسیله می‌خواست از یک متحد بالقوه استراتژیک در روابط خارجی خود برخوردار گردد. شوروی با روی‌کارآمدن دولت انقلابی بلشویکی، که هم شعارهای مترقیانه داشت و هم از ماهیت استعماری دوره‌ی امپراتوری تزار فاصله گرفته بود، برای امیر مایه‌ی اطمینان خاطر بود. دوم، آن‌که امیر و سیاست‌گزاران امور خارجی وی شاید گمان می‌کردند که با وجود اعطای استقلال از سوی انگلیسی‌ها، بریتانیا هنوز هم قابل اعتماد نیستند و افغانستان تازه استقلال‌یافته در مقابل این قدرت استعماری آسیب‌پذیر است و سوم آن‌که، امیر احتمالاً بر این گمان بود که با نزدیکی به حکومت انقلابی بلشویک‌ها، می‌تواند نفوذ و تأثیر خود را بر مسلمانان جمهوری‌های آسیای میانه گسترش بخشد.»[۱]
| ورود پادشاه افغانستان به مسکو | ▲ |
| شنبه، ۱۵ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۷ – ۱۴ ذیقعدۀ ۱۳۴٦ – ۵ می ۱۹۲۸، شمارۀ ۴۸۱ |
مسکو - پادشاه افغانستان به اتفاق ملکه ثریا و ملتزمین رکاب در ۳ مه وارد مسکو شد. کاراخان و نمایندۀ قشون احمر و عده‌ای دیگر که به استقبال پادشاه در سرحد رفته بودند، با همان قطار وارد شدند.
قطار آهن در حالتی که اورکستر موزیک سرود ملی افغانستان و سرود بین‌الملل را مترنم بود، وارد ایستگاه گردید. در موقع خروج پادشاه از قطار آهن، کالینین ورود پادشاه را تهنیت گفت. پادشاه جواباً از تهنیت احضار امتنان کرده و مسرت صمیمانۀ خود را به‌واسطۀ ورود به پایتخت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی که افغانستان مودت نزدیکی با وی دارد، بیان نمود. بعد کالینین اعضای هیئت دولت را به پادشاه معرفی نمود؛ و سپس پادشاه به اتفاق کالینین و اعضای هیئت دولت از مقابل قراول عبور کرده و با نظامیان سرخ تعارف نمود؛ در میدان واقعه در مقابل ایستگاه راه‌آهن، پادشاه به اتفاق وروشلیف و عده‌ای دیگر از مقابل دومین دسته قراول احترام که مرکب از قسمت‌های توپخانه و پیاده‌نظام صف بسته بود، عبور کرده و بیانات تهنیت‌آمیزی خطاب به قراولان به زبان روسی ایراد نمود. سپس نظامی از مقابل پادشاه دفبله دادند.
بعد پادشاه به اتفاق کالینین و کاراخان با اتومبیل به عمارت مخصوص کمیسری خارجه اعزام گردید. عمارات مزبور با بیرق‌های افغانستان و شوروی مزین شده بود.
دو ساعت بعد‌از ظهر، امیر امان‌الله‌خان از کالینین، رییس کمیتۀ اجرائیۀ اتحاد شوروی دیدن نمود. مصاحبه کالینین با پادشاه قریب به یک ساعت به‌طول کشید. از قصر کرمل، پادشاه به اتفاق کالینین ینوکیدزه چچرین کاراخان و ملتزمین رکاب به مقبرۀ لنین رفته و دسته‌گل از گل‌های تازه به روی قبر نهاد. در ساعت ۳ بعد‌از ظهر در شورای مسکو از پادشاه پذیرایی شد.
مسکو - شب روز سوم مه، کالینین مجلس پذیرایی منعقد ساخته و پادشاه و ملکه و اعضای خانوادۀ پادشاه و اعضای هیئت دولت و نمایندگان هیئت دیپلماسی حضور به‌هم رسانید.
مسکو - پادشاه از هیئت سفارایی که مأمور اقامت در اتحاد شوروی هستند، پذیرایی نمود و پذیرایی قریب به یک ساعت طول کشید.
| ادامه‌ی مسافرت پادشاه افغانستان در مسکو | ▲ |
| یکشنبه، ۱٦ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۷ – ۱۵ ذیقعدۀ ۱۳۴٦ – ٦ می ۱۹۲۸، شمارۀ ۴۸۲ |
مسکو - صبح شنبه، پادشاه افغانستان به اتفاق ملتزمین رکاب به دیدن کارخانۀ پارچه‌بافی ترتخکورونی رفته و از طرف ارالف مدیر شعبۀ خارجۀ شورای عالی اقتصادیات ملی و مدیر کارخانه، مراسم پذیرایی به‌عمل آمد؛ ارالف در ضمن مصاحبۀ مختصری، پادشاه را با تمام مراحل ترقی صنایع شوروی و تأسیسات شورای عالی اقتصادیات ملی و دوایر اداری کارخانه آشنا ساخته؛ و در خاتمه، ارالف مدارکی در تشریح توسعۀ روابط تجارتی بین اتحاد شوروی و افغانستان که تقریباً به میزان قبل از جنگ رسیده است، ذکر نموده، احضار اطمینان کرد که تجارت بین مملکتین در عرض سنوات آتیه با قدم‌های سریع‌تری رو به ترقی خواهد رفت.
امان‌الله‌خان در جواب احضارات ارالف اشعار داشت که یقین دارد بعد از عقد قرار‌داد تجارتی بین اتحاد شوروی و افغانستان، تجارت بین مملکتین بلا‌شک ترقی خواهد نمود.[٢]
بعد در تمام جریان کارهای تولید، کارخانه از رشتۀ نخ‌ریسی و ریسمان‌بافی گرفته تا تکمیل کارخانۀ الکتریک کارخانه نشان داده شده؛ و در خاتمه، دارالاطفال و کلوب و کتابخانه و قرائت‌خانۀ کارخانه را به پادشاه نشان دادند. پادشاه خاطر‌نشان نمود که در بسیاری از ممالک صنایع تولیدیه را دیده است؛ ولی در هیچ‌جا مشاهده ننمود که در حق اطفال همچو مساعی مبذول و چنین دارالطفال‌های عالی تأسیس شده باشد.
ساعت یک بعد‌از‌ظهر پادشاه و ملکه و ملتزمین رکاب و اعضای خانواده وارد کلوب قشون احمر و بحریۀ سرخ شدند؛ وروشیلف، کمیسر جنگ و بحریه و رییس شورای قشونی انقلابی پادشاه را استقبال نموده و اعضای شورای قشونی و انقلابی و هیئت فرماندهی عالی قشون سرخ، کارگران و دهاقین را معرفی نمود؛ بعد از ختم مجلس ضیافت، کابینه‌های تحقیقات علمی کلوب قشون احمر را به پادشاه نشان دادند.
بعد پادشاه کلوب و تئاتر را معاینه نموده و در عمارت سینما، فیلم‌هایی از اخبار قشون احمر نمایش دادند. در خاتمۀ معاینات موزۀ کلوب قشون احمر که چندی قبل نمایشگاه مخصوصی به یاد مبارزۀ افغانستان در راه استقلال در آن‌جا افتتاح یافته است، نشان داده شد.
در خاتمه، وروشیلف از طرف شورای قشونی انقلابی، شمشیر و خنجری تقدیم پادشاه نمود. بویونف، رییس ادارۀ سیاسی از طرف شورای مرکزی کلوب قشون احمر و بحریه، آلبومی حاویۀ نظام‌نامۀ قشون سرخ و هدایای دیگر تقدیم پادشاه کرد. در این موقع وروشیلف و پادشاه بیانات تهنیت‌آمیزی ایراد کردند وروشیلف یک قبضه تفنگ تقدیم ملکه نمود. توقف پادشاه در کلوب قشون احمر، ٦ ساعت طول کشید.
شب آن روز به افتخار امان‌الله‌خان مجلس ضیافتی در سفارت افغانستان منعقد و ملکه و اعضای خانوادۀ پادشاه و اعضای هیئت دولت اتحاد شوروی و ملتزمین رکاب پادشاه و رؤسای سفارتخانه‌های خارجه و کارکنان مسئولیت‌دار کمیسری خارجه و نمایندگان افغانۀ مقیم مسکو حضور به امر رسانیدند.
| پادشاه افغانستان در مسکو | ▲ |
| سه‌شنبه، ۱۸ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۷ – ۷ ذیقعدۀ ۱۳۴٦ – ۸ می ۱۹۲۸، شمارۀ ۴۸۴ |
مسکو - در ٦ می، پادشاه افغانستان به اتفاق ملتزمین رکاب و اشخاصی که مأمور حضور پادشاه شده‌اند، در میان طیاره مرکزی حضور به‌هم رسانیده و از طرف «وروشیلف» و اعضای شورای قشون انقلابی و هیئت فرماندهی قشون سرخ و جهازات آسمان‌پیما مراسم پذیرایی به عمل آمد. در میان مذکور، طیارات جنگی به طیران آمدند و بالغ بر ده طیارۀ جنگی در طیرانات آن شرکت نمودند. آسمان‌پیمایان، نمایشاتی از قبیل معلق‌زدن و معلق‌های پیاپی و طیران از پهلو و غیره دادند. بعد پادشاه طیاره‌خانه را معاینه نمود و سیستم‌های مختلف طیارات جنگی و دستگاه‌های امتحانی و غیره را به پادشاه نشان دادند. در ساعت ۴، پادشاه به اتفاق ملکه و اعضای خانواده و ملتزمین رکاب در میدان اسب‌دوانی حضور به هم رسانید و از طرف کالینین و کوبیاکف، کمیسر زراعت و عده‌ای دیگر استقبال به عمل آمد.
صبح ۷ می، پادشاه به اتفاق کالینین و تالانکونتف رییس ادارۀ صنایع جنگی و ملتزمین رکاب، یک کارخانه را که به‌نام کالینین معروف است، تماشا نمود. نیم ساعت بعد‌از‌ظهر پادشاه به اتفاق ملکه و اعضای خانواده و ملتزمین رکاب، وارد دارالفنون اول دولتی مسکو گردید. در تالار دارالفنون از طرف لوناچارسکی و ویشنین مراسم پذیرایی به‌عمل آمد.[٣]
| پادشاه افغانستان در لنین‌گراد | ▲ |
| شنبه ۲۲ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۷ – ۲۱ ذیقعدۀ ۱۳۴٦ – ۱۲ مه ۱۹۲۸ – شمارۀ ۴۸٦ |
لنین‌گراد- در ۱۰ مه پادشاه افغانستان با ملکه وارد لنین‌گراد شد در ایستگاه راه‌آهن از طرف نمایندگان مقامات محلی و هم‌چنین آکادمی علوم اتحاد شوروی مراسم استقبال به عمل آورد.
در مقابل قصر زمستانی مراسم سلام قشونی ساخلو لنین‌گراد در حضور پادشاه به عمل آمد، بعد پادشاه موزۀ ارمیتار را معاینه نموده و از آن‌جا به قصر زمستانی که برای سکونت پادشاه اختصاص یافته عزیمت کرد.
پادشاه و ملکه به‌اتفاق وروشیلف و کاراخان با کرجی موتوری در رود نوا گردش کرده و کارخانۀ چینی‌سازی دولتی را معاینه نمود.
| اعلیحضرت پادشاه افغان | ▲ |
| دوشنبه ۲۴ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۷ – ۲۳ ذیقعدۀ ۱۳۴٦ – ۱۴ مه ۱۹۲۸ – شمارۀ ۴۸۸ |
بر طبق تلگراف واصله، اعلیحضرت پادشاه افغانستان و ملتزمین رکاب ایشان روز ۱٦ ماه می (۲٦ اردیبهشت ) وارد کریمه (سواستول) شده و پس از یک روز توقف، به طرف انقره عزیمت خواهند فرمود تا روز ۱۲ خرداد (۲ ژوئن) در ترکیه توقف خواهند کرد و پس از گردش در آن مملکت و پذیرایی، از آن‌جا به طرف ایران عزیمت می‌نمایند و به‌طوری که قبلاً هم اطلاع داده بودیم، از راه بندر پهلوی وارد ایران شده و تا دهم ژوئن (۲۰ خرداد) قطعاً به مرکز ورود خواهند فرمود. [۴]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- حمزه واعظی، مقدمه‌ای بر سیاست خارجی دوره‌ی امان‌الله خان، کابل ناتهـ: سال پنجم، شمارۀ مسلسل ۱۱۴، دلو-حوت ۱۳۸۸
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌‌سایت روزنامه‌ی جامعه‌ی باز