 |
|
در حدیث دیگران
فهرست مندرجات
- بیانات امان‌الله خان، در لندن
- تلگراف اعلیحضرت امان‌الله خان
- عزیمت امان‌الله خان از لندن
- مسافرت امان‌الله خان به برلن
- عزیمت امان‌الله خان به ایران
- مسافرت امان‌الله خان به لهستان
- سیاست افغانستان مستقل است
- سفر شاه افغانستان به مسکو
- مسافرت پادشاه افغانستان
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
.
یک قرن پیش در چنین ایامی
صدسال تاریخ افغانستان به‌روایت روزنامه‌ی اطلاعات ایران
به نوشته‌ی میر غلام‌محمد غبار، «در ۱۰ دسامبر ۱۹۲۷ میلادی، شاه امان‌الله به دعوت دولت ایتالیا به مسافرت در خارج از کشور پرداخت، و از هند، مصر، ایتالیا، فرانسه، بلجیم (بلژیک)، سویس، جرمنی (آلمان)، پولند (لهستان)، شوروی سابق، ترکیه و ایران دیدن کرد و در ۲۰ جولائی ۱۹۲۸ به افغانستان بازگشت.» در این سفر او را ملکه ثریا و شماری از اعضای کابینه و مترجمان همراهی می‌کردند. «در ممالک شرقی به‌عنوان قهرمان مبارزه‌ی آزادی‌خواهی شرق بر ضد استعمار غرب، و در کشورهای اروپایی به‌عنوان شکست‌دهنده‌ی امپراتوری انگلیس از او پذیرایی شد.»[۱]
| بیانات اعلیحضرت امان‌الله خان، پادشاه افغان لندن | ▲ |
| دوشنبه ۲۰ فروردین ۱۳۰۷ - ۱۸ شوال ۱۳۴۶ - ۹ آوریل ۱۹۲۸ - شمارۀ ۴۶۱ |
اعلیحضرتین، پادشاه و ملکۀ افغانستان به گردش خود در انگلستان خاتمه داده و به عزم پاریس، برلن و روسیه حرکت کردند. «دوک کلوسستر» و «چمبرلن» و چندین نفر از اعضای دیپلماتیک آن‌ها را مشایعت کردند. «آلنبی» و «هامفری» تا بندر دور با آن‌ها رفتند. در طی مصاحبه با مخبر رویتر اعلیحضرت از اهالی بریتانیا اظهار امتنان کامل نموده و گفت، احساسات دوستانۀ پادشاه بریتانیا و پذیرایی شایان مردم در من تأثیرات مطلوب بخشید. اعلیحضرت مشارالیه از مسافرت خود به بریتانیا خشنود بود؛ زیرا می‌فرمود: «ما آمدیم تا یکدیگر را بهتر و بیشتر از آن‌که می‌شناختیم، بشناسیم.»
| تلگراف اعلیحضرت امان‌الله خان، پادشاه افغانستان | ▲ |
اعلیحضرت امان‌الله خان تلگراف ذیل را به پادشاه بریتانیا مخابره نمودند: «در موقع عزیمت از ساحل بریتانیا این‌جانب و ملکه وظیفۀ خود می‌دانیم که از محبت‌ها و الطاف آن اعلیحضرت نسبت به خود تشکر نماییم.» ضمناً آرزوی صحت و سعادت خانوادۀ سلطنت بریتانیا را نموده‌اند.
| عزیمت امان‌الله خان و ملکه از بندر دور لندن | ▲ |
| ۳شنبه ۲۱ فروردین ۱۳۰۷ – ۱۹ شوال ۱۳۴۶ – ۱۰ آوریل ۱۹۲۸ - شمارۀ ۴۶۲ |
اعلیحضرتین، پادشاه و ملکۀ افغان از بندر دور عزیمت نمودند و کلانتر شهر به اتفاق اولیای امور نظامی و هوانوردی ایشان را مشایعت کردند. اعلیحضرتین به جهاز نخاری که بیرق افغان بر فراز آن در اهتزاز و عازم کاله بود، سوارشدند و در آن موقع، شلیک توپ‌های ساحل به پادشاه سلام داد و دسته‌جات موزیک مترنم گردید. اعلیحضرت، پادشاه افغان از دریا پیام امتنان به دولت و بالدوین مخابره نمود.
| مسافرت امان‌الله خان پادشاه افغانستان برلن | ▲ |
| ۴شنبه ۲۲ فروردین ۱۳۰۷ – ۲۰ شوال ۱۳۴۶ – ۱۱ آوریل ۱۹۲۸ – شمارۀ ۴۶۳ |
پادشاه افغانستان عبوراً وارد برلن شد. ملکۀ افغانستان، روباز مراجعت خواهد کرد. از قراری که روزنامۀ «دیلی‌میل» مطبعۀ لندن می‌نویسد، ملکۀ افغانستان تصمیم گرفته است که بعد از مراجعت به مملکت خود، دیگر روی خود را باز نگهداشته چادر و روبنده نزند. اهالی افغانستان روی ملکۀ خویش را که حسب‌العاده نقاب داشته است، تا‌کنون ندیده‌اند. یک مقدار زیادی اثاثیه و اشیأ انگلیسی از دکان‌های مختلف لندن و از نمایشگاه اثاثیۀ لندن برای قصر جدیدی که برای اعلیحضرتین در کابل مشغول ساختن هستند، خریداری شده است.[٢]
| عزیمت امان‌الله خان، پادشاه افغانستان به ایران | ▲ |
| ۳شنبه ۲۸ فروردین ۱۳۰۷ - ۲۶ شوال ۱۳۴۶ – ۱۷ آوریل ۱۹۲۸ - شمارۀ ۴۶۸ |
بر طبق اطلاع رسمی که از مقامات مربوطه واصل شده است، اعلیحضرت امیر امان‌الله خان، پادشاه افغانستان، پس از گردش در ممالک لهستان‌ـ‌روسیه و ترکیه از طریق... به طرف ایران [بندر پهلوی] حرکت [خواهند کرد] و در تاریخ اول ژوئن مطابق ۱۱ خرداد ۱۳۰۷ وارد سرحد ایران خواهند شد.
از طرف دولت ایران، مراسم استقبال معمول خواهد گردید و دستوراتی برای تهیۀ مراسم پذیرایی در طهران صادر گردیده است. به‌طوری که اطلاع یافته‌ایم مجلس شورای ملی نیز رسماً از پادشاه افغانستان دعوت نموده و مجلس جشنی در عمارت بهارستان به افتخار اعلیحضرت شاه افغان منعقد خواهند کرد.
پس از خاتمۀ گردش در طهران و پذیرایی‌هایی که از طرف دولت ایران به‌عمل خواهد آمد، از قراری که اطلاع پیدا کرده‌ایم، پادشاه افغان به‌وسیلۀ طیاره از طهران به کابل مراجعت خواهند کرد.
از جراید خارجه – سخنان مفصل امان‌الله خان، پادشاه افغانستان با رییس‌الوزرای فرانسه
سلطان افغانستان دو روز قبل «مسیویوانکاره» را به‌حضور خویش قبول و مدت مدیدی با او مشغول مذاکره بودند. جراید اخیر فرانسه شرح مبسوطی از مسافرت مجدد سلطان امان‌الله خان به پاریس انتشار داده‌اند که رییس‌جمهور مسیو «دومرک» در عمارت ئه لیزه یک ضیافت رسمی به شرف پادشاه افغانستان داده و در موقع شربت پیاله‌زنی بیانات قابل توجه ذیل را نمود:
امیر امان‌الله خان و ملکه ثریا، به‌هنگام دیدار از فرانسه
افغانستان در اندک‌مدتی موفق به اصلاحات اساسی شده و در جادۀ تمدن و ترقی قدم‌های سریعی بر‌می‌دارد و ما هم به‌نوبۀ خویش همه‌گونه مساعدت و همراهی را نموده و در واقع یک ائتلاف صمیمانه بین فرانسه و افغانستان از نیرو تشکیل یافته و نتایج امید‌بخشی به‌دست آمده است.
یک عدۀ زیادی از معلمین فرانسه مشغول تدریس در مدارس افغانستان و اصلاح امور معارف آن‌جا می‌باشند و یک عدۀ زیادی از محصلین افغان در فرانسه مشغول تدریس بوده و به‌علاوه اعلیحضرت همایونی نظر به مودت و صمیمیت تامه با حکومت فرانسه و نظر بر این‌که خیلی بر آثار تاریخی علاقه‌مند می‌باشند، حفریات آثار عتیقه را به یک هیئت از علما و متخصصین فن فرانسه واگذار نموده‌اند که این منتهای شرف و افتخار ما‌ست. گذشته از آن طرح‌ریزی و نقشه‌بر‌داری و حتا ایجاد یک پایتخت جدید را به معماران و مهندسین فرانسه تفویض نموده‌اند که این هم مزید روابط صمیمانۀ دو مملکت بوده و هست.
پادشاه افغانستان در جواب نطق مزبور اظهار داشت: روابط و مناسبات صمیمانه دو حکومت بقسمی محکم می‌باشد که هیچ‌گونه منافع و اغراض در آن شرکت و مداخله ندارد در انکشافات مملکت من و در مساعدت فرانسه در مقاصد اصلاح‌جویانه من خدمات گران‌بهایی است که ادامۀ آن مرا موفق به همه‌گونه اقداماتی که مستلزم سعادت و ترقی ملت و مملکت من است، خواهد نمود. بی‌اندازه از حسن پذیرایی و مراسم تشریفات دولت فرانسه ممنون و متشکر بوده و امیدوارم از نتیجۀ مسافرت خویش ارمغان‌هایی عمده به وطن خود ببرم؛ که ذی‌قیمت‌ترین آن‌ها احساسات مودت‌کارانۀ ملت و حکومت فرانسه می‌باشد.
| مسافرت امان‌الله خان، پادشاه افغانستان به لهستان | ▲ |
| ۵شنبه ۳۰ فروردین ۱۳۰۷ – ۲۸ شوال ۱۳۴۶ – ۱۹ آوریل ۱۹۲۸ - شمارۀ ۴۷۰ |
ورشو - امیر امان‌الله خان، پادشاه افغانستان در ۲۸ آوریل وارد ورشو خواهد شد و در سرحد لهستان از طرف نمایندگان رییس‌جمهور و مارشال «پیلسودسکی» مراسم استقبال به‌عمل خواهد آمد.
سفیر افغانستان مقیم ترکیه به‌طرف ورشو حرکت کرده است که در استقبال شرکت کند. سفیر مشاور‌الیه در معیت پادشاه به اتحادشوروی مسافرت خواهد کرد.[٣]
| سیاست افغانستان مستقل است | ▲ |
| ۴شنبه ۵ اردیبهشت ۱۳۰۷ – ۴ ذیقعدۀ ۱۳۴۶ – ۲۵ وریل ۱۹۲۸ - شمارۀ ۴۷۴ |
مسکو – روزنامۀ ایزوستیا جعلیت شایعات مندرجه در بعضی جراید فرانسه و آلمان را در باب این‌که گویا در ایام توقف پادشاه افغانستان در لندن، قرارداد اتفاق انگلیس و افغانستان در آن‌جا به امضأ رسیده است، خاطر‌نشان نموده متذکر می‌شود که عقد همچو قرادادی بر‌خلاف اصول اساسی سیاست خارجی افغانستان و به‌منزلۀ آن می‌بود که به استقلال افغانستان خاتمه داده شود.
امیر امان‌الله خان، پادشاه افغانستان در مسکو
روزنامۀ ایزوستیا با تذکر این نکته که شایعات مزبور در یک‌عده از جراید انگلیس رسماً تکذیب شده است، اظهار اطمینان می‌کند که اصول سیاست افغانستان در آتیه هم همان اصولی خواهد بود که سابقاً برای استحکام استقلال افغانستان برقرار بوده است.
| مسافرت پادشاه افغانستان به مسکو | ▲ |
مسکو – میرزا احمد‌خان، سفیر افغانستان در اتحادشوروی اظهار داشت که امیر امان‌الله خان، پادشاه افغانستان در سوم مه وارد مسکو شده و ۱۵ روز در اتحاد شوروی توقف خواهد نمود.
بدین‌تدتیب که ۷ روز در مسکو و در این مدت با آثار تاریخی و جالب توجه مسکو آشنا شده و رشته‌های مهم اقتصادیات شوروی و معارف ملی آشنا شده، بعد عازم لنین‌گراد شده و چهار روز در آن‌جا اقامت نموده و از لنپی‌گراد به‌طرف کریمه حرکت و قبل از عزیمت به ترکیه دو روز در ترکیه توقف خواهد نمود.
| مسافرت پادشاه افغانستان | ▲ |
| ۵شنبه ۱۳ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۷ – ۱۲ ذیقعدۀ ۱۳۴۶ – ۳ مه ۱۹۲۸ - شمارۀ ۴۸۰ |
پادشاه افغانستان بعد از توقف در مسکو و لینین‌گراد و کریمه با کشتی ترکیه رهسپار ترکیه خواهد شد و از ترکیه از راه باطوم-بادکوبه عازم ایران و از ایران به افغانستان مراجعت خواهد کرد.
پادشاه در ایام توقف خود در مسکو ادارات مختلفه را معاینه و با طرز و اوضاع معارف و حفظ‌الصحه و نظام و هم‌چنین مؤسسات صنعتی آشنا خواهد شد و نیز در نظر است که پادشاه به مقبرۀ لنین برود و در شورای مسکو و کلوپ دهاقین و مدارس و انستیتوی حفظ‌الصحه اجتماعی و مریض‌خانه شبانه و انسیتیوهای اجتماعی حقوقی حضور به‌هم رساند و هم‌چنین کلوب‌های قشون و بحریۀ احمر و مدارس نظامی و اردوگاه اکتوبر را معاینه و با طرزمعیشت و تعلیم نفرات قشون سرخ آشنا شود.
قبل از معاینۀ دوابر مربوطه مصاحبه‌هایی بین پادشاه و اوناچارسکی کمیسر معارف و سما شکوه، کمیسر صحیه و رؤسای کمیسیون طرح‌ریزی دولتی و شورای عالی اقتصادیات ملی اتحادشوروی به‌عمل خواهد آمد.
در موقع توقف پادشاه در مسکو از هیئت دیپلوماسی و افغانیان مقیم مسکو پذیرایی خواهد شد. در نظر است که پادشاه در لنین‌گراد کلوپ کارگران را معاینه کند. در کریمه پادشاه بعضی آسایشگاه‌ها و مریض‌خانه‌ها را معاینه و با طرز معالجه با آب‌های معالج آشنا خواهد شد.
کلیتاً پرگرام - توقف پادشاه در اتحادشوروی به‌نحوی تهیه شده که پادشاه بتواند مستقیماً با تأسیسات مملکتی و مدنی شوروی آشنا شود.
| ورود پادشاه افغان به اتحادشوروی | ▲ |
مسکو - شش ساعت بعد از ظهر دوم مه کاراخان، قائم مقام کمیسری خارجه با قطار مخصوصی که از مسکو عزیمت کرده بود، برای استقبال پادشاه افغانستان وارد ایستگاه سرحدی نکوداویه گردید. میرزا محمد‌خان، سفیر افغانستان با اعضای سفارت خود با همان قطار وارد شد.
ساعت هفت بعد از ظهر میزا محمد‌خان به‌اتفاق فلورینسکی، رییس تشریفات کمیسری خارجه به‌طرف ایستگاه سرحدی لهستان موسوم به ستولبستی حرکت کردند. در ایستگاه مزبور پادشاه و ملکه به قطار مخصوص شوروی سوار شدند. پادشاه و ملکه با اعضای خانواده و موکب ملوکانه در ساعت ۸ بعد از ظهر وارد ایستگاه نکورلویه شدند. در صحن ایستگاه قراول احترام با ارکستر صف کشیده بود و ارکستر موزیک در نزدیکی قطار آهن سرود ملی افغانستان و سرود بین‌المللی را مترنم بود.
در حین خروج از قطار آهن، کاراخان از طرف دولت اتحادشوروی ورود پادشاه را تهنیت گفته و تلگراف را که همان ساعت از لینین واصل شده بود، تقدیم پادشاه نمود. رییس کمیتۀ اجرائیۀ مرکزی را در طی تلگراف مزبور از طرف دولت شوروی و شخصاً از جانب خویش اظهار یقین می‌نماید که مسافرت و آشنایی شخصی پادشاه با اتحاد شوروی بیش‌از‌پیش موجب استحکام روابط مودت صمیمانه بین دو ملت برادر واقع شده و باعث همکاری نزدیک آنان و تشریک مساعی فی‌مابین خواهد شد.
پادشاه با بیان محبت‌آمیز از این تهنیت اظهار تشکر نموده و از ورود خود به خاک مملکت دوست اظهار مسرت نمود.
در ایستگاه مینسک برای موقع ورود قطار حامل پادشاه چرویاکف، رییس کمیتۀ اجرائیۀ جمهوری شوروی بلوروسی و کلودن، رییس شورای کمیسرهای بلوروسی و سایر اعضای هیئت دولت و نمایندگان مقامات نظامی حضور به‌هم رسانیده بودند.
در صحن ایستگاه راه آهن قراول احترام صف کشیده دچرویا کف از طرف دولت بلو روسی مقدم پادشاه را تهنیت گفت پادشاه جواب بیاناتی که حاکی از کمال دوستی بود، جواب تهنیت را ایراد نمود و بعد قطار آهن در حالتی که از ارکستر سرود افغان مترنم بود، رهسپار مسکو گردید.[۴]
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- غبار، میر غلام‌محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج ۱، ص ٧۹٨
[٢]- بصیراحمد حسین‌زاده، یک قرن پیش در چنین ایامی (قسمت اول)، وبسایت روزنامه‌ی جامعه‌ی باز: ۳۰ حمل ۱۳۹۳.
[٣]- بصیراحمد حسین‌زاده، یک قرن پیش در چنین ایامی (قسمت دوم)، وبسایت روزنامۀ جامعۀ باز: ۳۱ حمل ۱۳۹۳
[۴]- بصیراحمد حسین‌زاده، یک قرن پیش در چنین ایامی (قسمت سوم)، وبسایت روزنامه‌ی جامعه‌ی باز: ۱ حمل ۱۳۹۳.
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وبسایت روزنامه‌ی جامعه‌ی باز