 | از: یاسین رسولی (دیپلمات پیشین) |
روابط افغانستان و پاکستان
اشرف غنی با نقشه راه پاکستان چه می‌کند؟
فهرست مندرجات
- نقشه راه برای بهبود روابط
- روابط دو کشور در زمان کرزی
- اشرف غنی و نقشه راه جدید
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
در روزهای اخیر، رویکرد و شیوه‌‌‌ی برخوردی که بایست رئیس جمهور غنی در قبال پاکستان در پیش گیرد به پردامنه‌ترین بحث در محافل سیاسی کابل بدل گشته است. مقام‌های پاکستان از اشرف غنی و عبدالله عبدالله، رئیس جمهوری و رئیس اجرایی افغانستان برای سفر به اسلام‌آباد دعوت کرده‌اند. آیا حکومت وحدت ملی کابل رویه‌‌ی حامد کرزی را تداوم خواهند داد یا با یک دیپلماسی جدید با اسلام‌آباد برخورد خواهند کرد؟ این موضوعی‌ست که هنوز در کابل در مورد آن اجماع نظر شکل نگرفته است.
سـرتاج عزیـز برای دیدار با مقـام‌های افغانسـتان ۲۷ میـزان (مهر) ۱٣۹٣ به کابل سـفر کرد
برخی از چهره‌های سیاسی با استناد به اظهارات حامد کرزی که در روزهای پایانی حکومتش، بیست بار سفر خود به اسلام‌آباد را در ۱۳ سال بی‌نتیجه خواند، معتقدند که بایست کابل رویکرد روشن «تفکیک دوست از دشمن» با پاکستان را در پیش گرفته و با قاطعیت بیشتر به‌ویژه نسبت به راکت‌پراکنی از خاک پاکستان به ولایت شرقی کنر واکنش نشان دهد و از سفرهای تشریفاتی بپرهیزد.
تنظیم مناسبات کابل با اسلام‌آباد موضوعی حساس و همه‌جانبه است. افغانستان بیشترین وابستگی ترانزیتی را به پاکستان دارد و هر نوع تیرگی روابط می‌تواند تبعات اقتصادی فوری بر اقتصاد شکننده افغانستان بگذارد زیرا پس از ۱۳ سال هنوز این کشور نتوانسته راه‌های بدیل موثر تزانزیتی از طریق ایران و آسیای میانه را جاگزین مسیر پاکستان کند.
| نقشه راه برای بهبود روابط | ▲ |
در اولین سفر مقامات پاکستانی پس از روی کار آمدن حکومت جدید سرتاج عزیز، مشاور نخست وزیر پاکستان چند روز پیش به کابل آمد. او در دیداری از کابل، از یک نقشه راه برای بهبود مناسبات دو کشور سخن گفت.
دشواری و پیچیدگی مناسبات کابل-اسلام آباد زمانی بیشتر می‌شود که نه در کابل و نه در اسلام آباد در مورد ریشه‌های اختلاف میان دو کشور به روشنی سخن گفته نمی‌شود و این موضوع در هاله‌ای از ابهام باقی‌ست.
و مهم‌تر این که آیا کابل می‌تواند با حکومت غیرنظامی پاکستان به عنوان مرجع سیاست‌گذار وارد یک گفتگوی جامع و همه‌جانبه امنیتی گردد؟ در حالی که تدوین و اجرای استراتیژیک سیاست افغانی و هندی اسلام آباد همچنان در انحصار ارتش و سازمان استخبارات نظامی این کشور است.
برای حکومت نواز شریف در اسلام آباد کاستن از موج انتقادها در افغانستان و تحدید نفوذ و کاهش حضور هند در افغانستان از اولویت فوری‌تر برخوردار است. گفتنی‌‌ست که هند نه تنها بدل به بزرگترین کشور تمویل‌کننده پروژه‌های بازسازی افغانستان در منطقه شده بلکه افغان‌ها در بنای دموکراسی نوپای خود به هند بیش از هر کشور دیگر به مثابه یک الگو می‌نگرند، و هند تنها کشور در منطقه بود که حامد کرزی با آن موافقت‌نامه همکاری‌های استراتیژیک امضا کرده است.
از طرف دیگر، اداره نواز شریف به دنبال موج اعتراضات انتخابات عمومی اخیر با بحران مشروعیت روبروست و برخی از قدرتمندترین نیروهای اپوزیسیون و رقبایی که ادعای پیروزی در انتخابات عمومی را داشته‌اند، پشتون‌تباراند و از ایالت سرحد برخاسته‌اند. فیصله انتخابات تا مرز دخالت مستقیم ارتش پیش رفت. آیا نواز شریف می‌خواهد با بهبود و همدستی با کابل در برابر نیروهای اپوزیسیون و ارتش پاکستان موقعیت خود را بهبود ببخشد؟
| روابط دو کشور در زمان کرزی | ▲ |
اداره حامد کرزی بیش از ده نوع مکانیسم مذاکرات را در سطوح مختلف میان دو کشور در پیش گرفته بود که برخی از این مکانیسم‌ها هنوز نیز جریان دارد. جرگه بزرگ منطقه‌ای میان کشور، مذاکرات سه جانبه با همکاری آمریکا میان ارتش دو کشور، گفتگوی میان استخبارات دو کشور و به میان کشانیدن میانجی‌گری کشور سوم و دیپلماسی سه جانبه مانند چین، ترکیه، ایران، قطر و عربستان سعودی و میانجی‌گری دیویدکامرون از بریتانیا، میانجی‌گری جرج بوش از آمریکا و کنفرانس‌های سالانه همکاری‌های منطقه‌ای اقتصادی با افغانستان بخشی از این ابتکارات مختلف دیپلماتیک بود.
منتقدان باید بپذیرند که حامد کرزی فعال‌ترین و دینامیک‌ترین ابتکارات دیپلماتیک را و ایجاد فضای تبلیغاتی دیپلماسی عمومی برای تغییر نگرش غرب به پاکستان و فشار بر این کشور را در پیش گرفته و امتحان کرد. کرزی سال‌ها در پاکستان زندگی کرده بود و با روندهای سیاسی این کشور آشنایی عمیق داشت اما با آنهم در روزهای پایانی اذعان نمود که دیپلماسی وی در برابر پاکستان ناکام مانده است.
| اشرف غنی و نقشه راه جدید | ▲ |
اشرف غنی با رویکرد اولویت دادن به همکاری‌های اقتصادی دو جانبه و منطقه‌ای، امتیاز‌های همکاری نزدیک میان دو کشور را بر شمرده و از فرصت‌های اقتصادی به نفع هر دو کشور یادآوری کرد. اما رویکرد اقتصادی در دوره حامد کرزی هم نتوانست بر نگرانی‌های امنیتی پاکستانی‌ها و به حمایت این کشور از طالبان پایان دهد.
پاکستان در چهار دهه اخیر بدل به پایگاه سنتی نیروهای ناراضیان مسلح علیه کابل شده است. هر نوع حکومت نظامی یا غیرنظامی که در اسلام آباد بر سر قدرت باشد از این امر به مثابه یک امتیاز در تنظیم مناسبات میان دو کشور بهره برده است و تغییر این سیاست در کوتاه مدت ناممکن است. در برابر آن کابل هیچ‌گاهی نتوانسته است خود را به یک توازن نفوذ با اسلام آباد برساند، این توازن نفوذ می‌توانست اسلام آباد را وادار به وارد شدن به مذاکرات و همکاری‌های امنیتی و در نهایت اتخاذ ساز و کار مشترک میان دو کشور در برابر بنیادگرایی و تروریسم بکشاند.
با امضای موافقت‌نامه امنیتی افغانستان - آمریکا در نخستین روز کاری حکومت وحدت ملی، توقع فزاینده‌ای در افکار عمومی افغان‌ها ایجاد شده که آمریکا بر ارتش و استخبارات پاکستان فشار بیاورد اما تداوم راکت پراکنی بر ولایت‌های شرقی این امید را به سرخوردگی بدل کرده است.
برخی از اهل سیاست در کابل، فیصله قطعی نهایی خط مرزی موسوم به دیورند میان دو کشور را پاسخ این معما می‌دانند و همچنان برخی محافل در اسلام آباد کشیدن خندق یا سیم‌خاردار در سرحد میان دو کشور را راه‌حل می‌دانند.
آیا اشرف غنی «نقشه راه» جدیدی را میان دو کشور به آزمون می‌گیرد؟ اشرف غنی بایست با احتیاط بیشتر حرکت کرده و نسبت به موفقیت هر نوع «نقشه راه» با تردید ببیند تا مانند حامد کرزی در موج حملات منتقدان خود را گرفتار نسازد.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- یاسین رسولی، اشرف غنی با نقشه راه پاکستان چه می‌کند؟، وب‌سایت فارسی بی بی سی برای افغانستان: چهارشنبه ٢٢ اکتبر ٢٠۱۴ - ٣٠ مهر ۱٣۹٣
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت فارسی بی بی سی برای افغانستان