 | از: ضیا شهریار |
جنیزه افغان
اسناد پیشینه هزارساله یهودیان در افغانستان امروز
فهرست مندرجات
جنیزه افغان
کتابخانه ملی اسرائیل به گنجینه‌ای از نسخ خطی عبری دست یافته که از شمال افغانستان پیدا شده است.
این نسخ خطی نخستین تصویر مستند از حضور منسجم و پویای یهودیان در منطقه آسیای میانه را در هزار سال پیش به‌دست می‌دهد. پژوهشگران گفته‌اند که این اسناد که به «جنیزه افغان» مسمی شده، از زمان کشف «جنیزه قاهره» در صد سال پیش، مهم‌ترین کشف اسناد مربوط به تاریخ یهودیان است.
جنیزه، یک واژه عبری است که تقریباً به‌معنای «ذخیره‌گاه» است و به محل نگهداری کتب و اسناد در کنیسه‌ها و گورستان‌های یهودیان گفته می‌شود.
این اسناد شامل نوشته‌هایی به زبان‌های عبری، آرامی، عربی-یهودی و فارسی-یهودی است
به نوشته روزنامه اسرائیلی هاآرتص، این اسناد توسط روستاییان در منطقه‌ای در نزدیکی مرز افغانستان و ازبکستان یافت شده و سپس در بازارهای بین‌المللی مانند سوئیس، بریتانیا و چند کشور دیگر دست به‌دست شده بود.
هاآرتص نوشته است که یک تاجر آثار عتیقه از بیت‌المقدس، زمینه خرید بخشی از این اسناد را از سوی کتابخانه ملی اسرائیل فراهم کرد و گفتگو برای خرید این اسناد یک‌سال به درازا کشید.
این روزنامه می‌افزاید: کسی از شمار اسناد موجود در «جنیزه افغان» اطلاعی ندارد، اما گفته شده که تعداد آن به مراتب کمتر از ۲۰۰ هزار سندی است که در «جنیزه قاهره» به‌دست آمد.
کتابخانه ملی اسرائیل فاش نکرده که برای خرید این اسناد، چه مبلغی پرداخته و اعلام کرده که امیدوار است بتواند بقیه این اسناد را نیز بخرد.
| تصویر بی‌سابقه از زندگی یهودیان در آسیای میانه | ▲ |
روزنامه‌ی هاآرتص نوشته که جنیزه افغان، دانشمندان و تاجران نسخ خطی باستانی را شگفت‌زده کرده است.
براساس گزارش‌ها این اسناد شامل نوشته‌هایی از سعادیا گائون، فیلسوف مشهور یهودی و نامه‌های شخصی و حقوقی از هزار سال پیش می‌شود.
به نوشته خبرگزاری آسوشیتد پرس، مجموعه اسناد به‌دست آمده از افغانستان، «تصویر بیسابقهای» از زندگی یهودیان در ایران باستان در سده یازدهم ارائه می‌کند.
این نسخ خطی که طی سده‌ها در هوای خشک و بدون آفتاب غارها در افغانستان حفظ شده، شامل نوشته‌هایی به زبان‌های عبری، آرامی، عربی-یهودی و فارسی-یهودی است.
هگای بن‌شمای، مدیر علمی کتابخانه ملی اسرائیل گفت: «منطقه‌ای که این اسناد در آن پیدا شده، یک مرکز مهم فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در قرون وسطی بوده است.»
مجموعه این اسناد به‌دست آمده از افغانستان تصویری بیسابقهای از زندگی یهودیان در فارس باستان در سده یازدهم ارائه می‌کند
آقای بن‌شمای افزود: «اشارات زیادی در مورد حضور یهودیان در این منطقه شده بود اما این نخستین بار است که ما به مجموعه عظیمی از اسناد دست پیدا می‌کنیم که نشان‌دهنده فرهنگ یهودیانی است که در آن منطقه زندگی می‌کرده‌اند. تاکنون چنین سندی در دست نداشتیم.»
او که این اسناد را در دست داشت، گفت که در آن اسم‌های یهودی زیادی دیده می‌شود و شامل مدارک زیادی در مورد فعالیت بازرگانی یهودیان در امتداد «جاده ابریشم» است.
به گفته مدیر علمی کتابخانه ملی اسرائیل، یهودیان آسیای میانه مانند دیگر یهودیان در مناطق مسلمان نشین زندگی خوبی داشتند و برخورد با آن‌ها نسبت به مناطق مسیحی‌نشین جهان به مراتب بهتر بوده است.
تا اواخر سده ۱۹ میلادی، حدود ۴۰ هزار یهودی در افغانستان زندگی می‌کردند. شماری از آن‌ها پس از فشار دولت صفوی ایران به افغانستان پناه آورده بودند.
تا میانه‌های سده بیستم، تنها ۵ هزار یهودی در افغانستان باقی ماندند و بیشتر آن‌ها پس از تشکیل دولت اسرائیل به این کشور مهاجرت کردند.[۱]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- ضیا شهریار، جنیزه افغان: اسناد پیشینه هزارساله یهودیان در افغانستان امروز، وب‌سایت فارسی بی‌بی‌سی: جمعه ۴ ژانویه ٢٠۱٣ - ۱۵ دی ۱٣۹۱
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت فارسی بی‌بی‌سی