 |
|
اورشلیم
(بیت‌المُقَدَّس)
[اسراییل] [بیت‌المقدس]
اورشلیم (به انگلیسی: Jerusalem؛ به عبری: יְרוּשָׁלַיִם با تلفظ «یُورشلاییم»؛ به عربی: أورشلیم القُدس یا یا القُدس)، شهری در دامنه و یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان است. اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها هر دو این شهر را پایتخت خود می‌دانند، طوری که اسرائیل موسسات دولتی اصلی خود را در این شهر نگه‌داشته است و حکومت خودگردان فلسطین آن‌را در نهایت به‌عنوان مقر حکومت خود می‌شناسد، گرچه هیچ‌کدام از این ادعاها به‌طور گسترده مقبولیت جهانی ندارند.
 |
 |
| پرچم | نشان |
اورشلیم، یکی از چهار شهر مقدس یهودیان محسوب می‌شود و در کنار شهرهای صفاد، حبرون و طبریه، محل سکونت بسیاری از دانشمندان مذهبی یهودی بوده است. این شهر مقدس‌ترین شهر در مسیحیت نیز به‌شمار می‌آید و نیز در اسلام، پس از مکه و مدینه سومین شهر مقدس است.
جمعیت اورشلیم، بر اساس آمار سال ٢٠۱٣ میلادی، ٨۹٠،۴٢٨ نفر است که این جمعیت را، ٦٢ درصد یهود، ۳۵ درصد عرب، ٢ درصد مسیحی و یک درصد پیروان دیگر ادیان تشکیل می‌دهند. مساحت این شهر ۱۲۵،۱۵٦ کیلومترمربع است.
| ▲ | نام‌های تاریخی |
از لحاظ ریشه‌شناسی واژه‌ی «اورشلیم» (به عبری: ירושלים)، شکل عربی اوراسالیم (Hierusalem) نام انجیلی شهر «یورشلاییم» (Yərušaláyim) است؛ که امروزه این نام، در مجامع جهانی و کشورهای غیرمسلمان به‌کار برده می‌شود.
اورشلیم در عبری و آرامی، از دو واژه‌ی «اور» به‌معنای «شهر» و «جایگاه» و «شلیم» یا «شلاییم» (مانند «شلوم») به‌معنای سلام و سلامت ترکیب شده است که معادل آن در زبان عربی «دارالسلام» می‌باشد.
برخلاف آنچه ممکن است بدواً به‌نظر آید، نام «اورشلیم» توسط عبرانیان بر این شهر نهاده نشده است، بلکه اصلی دارد. البته چون زبان عبری از زبان‌های سامی است. نام اصلی شهر قبل از ورود عبرانیان «اوراشالیموم» یا «اوراشالیمو» به‌معنای بنیاد شالم بود. شالم نام خدایی از بود. بعدها عبرانیان نام این شهر را تغییر ندادند چرا که در عبری به‌معنای «شهر صلح» می‌شد.
با این حال، شهر اورشلیم، در ادیان، و نزد اقوام و ملل گوناگون، در طول تاریخ، به‌نام‌های متعدد یاد شده است: «سالیم»، «مُریّا»، «یبوس»، «صهیون»، «آریل»، «ایلیا»، «قدس»، «بیت‌المقدس»، «بلاط» و «دژ هوخت‌گنگ» یا «کنگ دژهودج».
| سالیم |
سالیم یا شالیم (به زبان لاتین انجیلی: Salem)، نامی است که ادعا می‌شود در زمان ابراهیم (۲۰۰۰ سال پیش از میلاد) بر این شهر نهاده بودند و نام اورشلیم از آن گرفته شده است. اما محرز نیست؛ زیرا چنان‌که در بالا گفته شد، ریشه‌ی واژه‌ی «سالیم» یا «شالیم» و یا «شلیم» بر می گردد به .
| مُریّا |
مُریّا (به زبان لاتین انجیلی: Moria)، نامی است که براساس نوشتۀ دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا، از نام صخره مقدس نزد ادیان ابراهیمی که معبد سلیمان و سپس مسجدالاقصی و قبةالصخره بر آن بنا شده، گرفته شده است. در حالی که موقعیت مسجدالاقصی و مسجد قبةالصخره در دو محل متفاوت است.
محوطه حرم‌الشریف شامل قبةالصخره، قبةالسلسله و مسجد الاقصی است که از آن به‌عنوان سومین مکان مقدس مسلمانان پس از اماکن مذهبی مکه و مدینه نام برده می‌شود. در مجاورت این اماکن، «دیوار غربی» قرار دارد که از مقدس‌ترین نمادهای مذهبی برای یهودیان است.
| یبوس |
یبوس (به زبان لاتین انجیلی: Iebus)، یکی از کهن‌ترین نام‌های اورشلیم است که از نام دژ کنعانیان که بر صخره مقدس بنا شده بود، گرفته شده است. این سرزمین در زمان طالوت توسط داوود فتح شد و به‌جای آن اورشلیم بنا شد و پایتخت حکومت یهودیان گردید.
| صهیون |
صهیون (به زبان لاتین انجیلی: Sion)، نام صخره مقدس نزد یهودیان است و شهر اطراف آن است و کلمه صهیونیسم نیز از آن مشتق شده است.
| ایلیا |
ایلیا (به عبری: אליהו با تلفظ «الیاهو» به معنای «یهوه با من است»)، برگرفته از واژه‌ی سریانی است و در واقع نام پیامبری است که در تورات به آن اشاره شده است و معمولاً او را همان الیاس پیامبر در قرآن می‌دانند. اما برهان قاطع می‌نویسد: «نام شهری‌ست که ایلیای پیامبر منسوب به آن شهر است». و در پاره‌ای از کتاب‌های دوره‌ی اسلامی، اورشلیم بدین نام نامیده شده است. در مجمل التواریخ و القصص آمده است. هر چه از بیت‌المقدس آباد بود خراب بکرد و نام ایلیا بر آن نهاد. هم‌چنین، از این نام برای اورشلیم در برخی از نوشته‌های کهن پارسی مانند گرشاسپ‌نامه سود برده شده است: «بدان‌گه که ضحاک بُد پادشا - همی خواند آن خانه را ایلیا».
| قدس |
قدس (به عربی: القدس؛ به عبری: הַקֹּדֶשׁ با تلفظ «اِرهاقدوش»)، نامی است که از واژه عبری Ir Ha-Qodesh به‌معنای «شهر تقدس» گرفته شده است و به صخره مقدس و سرزمین اطراف آن اطلاق می‌شود. این نام در قرن چهارم هجری در دوره حکومت بوییان و فاطمیان بر سرزمین‌های مسلمان رواج یافت و در دوره عثمانیان عبارت «قدس شریف» جایگزین شد. در واقع، قدس، نام عربی شهر اورشلیم یا بیت‌المقدس است که فقط در کشورهای اسلامی به‌کار می‌رود.
| بیت‌المقدس |
نام بیت‌المُقَدَّس یا بیت‌المَقْدَس از گذشته‌ای دور در زبان فارسی دری، میان فارسی‌زبانان متداول بوده است. به‌همین خاطر در بسیاری از متون کهن نظم و نثر فارسی از شهر اورشلیم با نام بیت‌المقدس یاد شده است و حتا امروزه نیز، این نام در فارسی بیشتر از «اورشلیم» و «قدس» رواج دارد. هر دو صورت بیت‌المُقَدَّس و بیت‌المَقْدَس در زبان فارسی به‌کار رفته است. البته صورت بیت‌المَقْدَس اصیل‌تر است و ترکیب عبری «בית המקדש» (بیت همقدش) با آن خویشاوند است.
بیت همقداش (به عبری: בית המקדש)، یا هیکل سلیمان یا پرستش‌گاه اورشلیم، به‌معنای «خانه مقدس» و در واقع، به‌عربی همان «بیت‌المَقدِس»، مجموعه‌ای از معابد مقدس و اماکن مذهبی یهودیان در کوه معبد است که در شهر باستانی اورشلیم قرار دارد. بر باور یهودیان، پرستش‌گاه اورشلیم، مکان حضور دایمی خدایی است که معبد متعلق به اوست و نیروی الهی او همواره در این مکان مقدس فیضان دارد.
| بلاط |
بلاط (به عربی: البلاط، به‌معنای «دربار، دستگاه حكومت، كاخ، قصر و بارگاه»)، نامی است که به‌ندرت، در اشعار عربی (به‌جای نام اورشلیم) به‌کار رفته و از «کاخ پالاتیوم» گرفته شده است. این نام، در ضمن، بر اماکن بسیاری اطلاق شده است.
| دژ هوخت‌گنگ یا کنگ دژهودج |
دژ هوخت‌گنگ یا کنگ دژهودج، نام شهر اورشلیم در زبان پهلوی و پیش از اسلام بوده است و این نام بارها در شاهنامهٔ فردوسی نیز آمده است. چنان‌که فریدون برای جنگ با ضحاک به دژ هوخت‌گنگ (بیت‌المقدس) می‌تازد و در کاخی بسیار بلند بر تخت ضحاک ماردوش می‌نشیند.
با این حال، سیاست رسمی دولت اسرائیل، الزام می‌دارد که أُورُشَلِیمَ، که هم‌ریشه نام‌های عبری و انگلیسی‌ست، در کنار «القُدس» به‌صورت «أُورُشَلِیمَ-القُدس» به‌کار برود.
| ▲ | جغرافیای اورشلیم |
...
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
در پهنه‌ی تاریخ کهن اورشلیم، این شهر دوبار ویران شده، ۲۳ محاصره شده و ۵۲ بار مورد حمله قرار گرفته و ۴۲ بار تسخیر شده و باز پس گرفته شده است.[] قدیمی‌ترین قسمت شهر چهار هزار سال پیش از میلاد ساخته شده و این امر آن‌را به‌یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان تبدیل کرده است.[]
...
| ▲ | فرهنگ، زبان و ادیان |
| ▲ | جاذبه‌های گردشگری |
| ▲ | نگارخانه |
|
|
|
| نمــایــی از قســـمــت قدیمی و تاریخی شهر اورشلیم | نمایی از برج داوود، که در کنار دروازه یافا قرار دارد. | شــهـر اورشــلـیـم، در هـر ســـه دیــن بــزرگ ابـراهـیـمـی یـهـودیـت، مســیحیـت و اســلام مقدس است. |
|
|
|
| نمای پرسپکتیو معبد هرودتس در اورشلیم. | تخریب معبد اورشلیم - اثر: فرانچسکو هایز. | به باور یهودیان، دیوار ندبه یا دیوار غربی از آخرین باقی‌مانده‌های هیکل سلیمان است |