 |
|
کروموزوم
فهرست مندرجات
- واژه‌شناسی
- پیشینه‌ی تاریخی کشف
- ساختار و کارکرد
- ...
- ...
- ...
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
زیست‌شناسی مولکولی ژنتیک یاخته‌ای
فام‌تن یا کروموزوم (به انگلیسی: ، با تلفظ آمریکایی: )، یک ساختار بسته‌بندی‌شده و سازمان‌یافته شامل بیشتر دی‌ان‌ای از یک ارگانیسم زنده است. به سخن دیگر، می‌توان کروموزوم‌ها را به بسته‌های مواد ژنتیکی تشبیه کرد که درون هستهٔ سلول‌ها ذخیره شده‌اند؛ و در واقع به شکل مولکول‌های دی‌ان‌ای همراه با پروتئین‌ها هستند که به این بسته‌ها فام‌تن، رنگین‌تن یا کروموزوم گفته می‌شود. کروموزوم‌ها به‌طور عادی در زیر میکروسکوپ نوری تنها زمانی که سلول میتوز باشد قابل مشاهده است.
| ▲ | واژه‌شناسی |
واژه‌ی «کروموزوم»، برگرفته از ترکیب دو واژه‌ی یونانی: chroma) «χρῶμα»، یعنی رنگ) و soma) «σῶμα»، یعنی بدن) است، که به‌مفهوم جسم رنگی، در سال ۱۸۸۸ میلادی، به‌وسیله والدیر به‌کار گرفته شد. هم‌اکنون این واژه برای نامیدن رشته‌های رنگ‌پذیر و قابل مشاهده با میکروسکوپ‌های نوری به‌کار می‌رود که از همانندسازی و نیز بهم پیچیدگی و تابیدگی هر رشته کروماتین اینترفازی در سلول‌های یوکاریوتی تا رسیدن به ضخامت ۱۰۰۰ تا ۱۴۰۰ نانومتر ایجاد می‌شود.
برابرنهاده‌ی واژه‌ی کروموزوم در زبان فارسی، «فام‌تن» یا «رنگین‌تن» است که تاکنون کاربرد گسترده ندارد و در محافل علمی، بیشتر از همان واژه‌ی کروموزوم کار گرفته می‌شود.
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی کشف |
کروموزوم برای اولین‌بار، در سال ۱٨۴٢ میلادی، در سلول‌های گیاهی توسط کارل ویلهلم فون نگلی (Carl Wilhelm von Nägeli) مشاهده شد. هم‌چنین گفته می‌شود، ماتیاس یاکوب اشلایدن (Matthias Jakob Schleiden)، گیاه‌شناس آلمانی و یکی از بنیان‌گذاران نظریه سلولی، رودولف لودویگ کارل فیرخو (Rudolf Ludwig Karl Virchow)، پزشک و زیست‌شناس آلمانی که از او به‌عنوان «پدر آسیب‌شناسی مدرن» یاد می‌شود، و یوهان آدام اتو بُتشلی (Johann Adam Otto Bütschli)، جانورشناس آلمانی در میان اولین دانشمندانی بودند که ساختارهای را در سلول‌ها شناسایی کردند که امروزه کروموزوم نامیده می‌شوند.
در سال ۱٨٨٢ والتر فلمينگ (Walther Flemming)، سلول‌شناس آلمانی-اتريشی، ميتوز را، که طی آن هسته‌ی يک سلول n٢ کروموزومی به دو هسته با تعداد کروموزوم برابر با سلول اوليه تقسيم می‌شوند، کشف کرد. و هم‌چنین نام کروماتین (Chromatin) را به قسمت رنگ‌پذیر هسته‌ی سلول اطلاق نمود. ، کالبدشناس آلمانی برای اولين‌بار اصطلاح کروموزوم را - در اشاره به کروماتین - در سال ۱٨٨٨ به‌کار برد.
در پی یک سری آزمایش‌های که در اواسط دهه ۱٨٨٠ آغاز شد، تئودور بووری (Theodor Boveri)، زیست‌شناس آلمانی، با صراحت اظهار داشت که کروموزوم حامل وراثت است. دو اصل او پیوستگی کروموزوم (continuity of chromosomes) و فردیت (بخش‌ناپذیری) کروموزوم (individuality of chromosomes) بودند.
در اواخر قرن نوزدهم، مطالعات زیست‌شناسان ثابت کرد که سلول‌های انواع مختلف حیوانات دارای تعداد مختلف کروموزوم می‌باشد. در این میان، مسئله‌ی تعیین تعداد کروموزوم در نوع انسان مورد مطالعه دقیق قرار گرفت.
در سال ۱۹۱٢ میلادی، هانس فون وینی‌وارتر (Hans von Winiwarter)، برای اولین‌بار، بر مبنای شمارش کروموزوم‌های سلول‌های اسپرماتوگونی، دریافت که نوع انسان دارای ۴٧ کروموزوم است. تئوفیلوس پاینتر (Theophilus Painter)، جانورشناس آمریکایی در سال ۱۹٢۱، با کشف کروموزوم جنسی در اسپرما توسیت اولیه، عقیده پیش را منسوخ و اعلام داشت که نوع انسان دارای ۴٨ کروموزوم است.
این عقیده سال‌ها مورد قبول بود و در کتاب‌های کلاسیک، در دانشگاه‌های علوم و طب و دیگر محافل علمی وجود ۴٨ کروموزوم در سلول‌های انسانی به‌صورت واقعیتی درآمده بود تا این‌که جو هین تیو (Joe Hin Tjio) و آلبرت لوان (Albert Levan)، در سال ۱۹۵٦، با روش خاص و ابتکاری کشت سلول جهت شمارش کروموزوم ثابت کردند که بشر دارای ۴٦ کروموزوم است نه ۴٨. مطالعات بعدی این نکته را تایید کرد و در حال حاضر، دانشمندان علم ژنتیک معتقدند که نوع بشر دارای ۴٦ کروموزوم است.
| ▲ | ساختار و کارکرد |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
این واژه مطابق با واژگان گردآوری شدهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی بر گردان کروموزوم است.
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ زیست‌شناسی │ زیست‌شناسی مولکولی │ ژنتیک یاخته‌ای