 |
|
ببرک کارمل
فهرست مندرجات
چهره‌های سیاسی افغانستان رئیس‌جمهورهای افغانستان
ببرک کارمل (به انگلیسی: Babrak Karmal) (زاده‌ی ۱٣٠٧ خ - درگذشته‌ی ۱٣٧۵ خ)، سیاستمدار و دیپلمات افغان، و دبیرکل شاخه‌ی پرچم حزب دمکراتیک خلق و رئیس شورای انقلابی و چهارمین رئیس‌جمهور افغانستان بود که ریاست جمهوری این کشور را در دهه ۱۹۸۰ میلادی بر عهده داشت.
| ▲ | زندگی‌نامه |
 |
ببرک کارمل، پسر ژنرال محمدحسین خان، در ۱٧ دی‌ماه ۱٣٠٧ خورشیدی (٦ ژانویه ۱۹٢۹ میلادی)، در دهکده‌ی کمری شهرستان بگرامی در استان کابل زاده شد. وی، تحصیلات ابتدایی و متوسطه را، تا سال ۱٣٢٧ (۱۹۴٨)، در دبیرستان امانی (لیسه‌ی نجات) در کابل گذراند و بین سال‌های ۱٣٣٠ تا ۱٣٣٢ (۱۹۵۱-۱۹۵٣) در دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه کابل به تحصیل پرداخت. در آن‌زمان، به جنبش دانشجویی در دانشگاه کابل پیوست و عضو فعال اتحادیه‌ی محصلین بود. به‌گفته‌ی ظاهر طنین، «در شمار چهره‌های معروف مشروطیت سوم یا نهضت دوره‌ی هفتم شورای ملی قرار گرفت» و به ترویج افکار مارکسیستی آغاز کرد که از این‌رو، به زندان افتاد و به مدت پنج سال از فعالیت‌های سیاسی محروم شد.
در سال ۱٣٣۵ (۱۹۵٦)، کارمل به‌فرمان سردار محمدداوود خان از زندان آزاد شد و به تحصیل خود ادامه داد و در سال ۱٣٣۹ (۱۹٦٠) لیسانس خود را از دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دریافت کرد. طی سال‌های ۱٣٣٦ (۱۹۵٧) تا ۱٣۴۴ (۱۹٦۵) در وزارت برنامه‌ریزی (وزارت پلان) کار کرد و از سال ۱٣۴۴ (۱۹٦۵) تا ۱٣۵٢ (۱۹٧٣) عضو پارلمان بود.
در اواخر دهه‌ی ۱۹۵٠ میلادی، زمانی که برخی از روشنفکران افغان به‌سوی اندیشه‌های مارکسیستی روی آوردند، ببرک کارمل همراه با عده‌ای از روشنفکران چپ‌گرا، مانند: نورمحمد تره‌کی و میر اکبر خیبر، نخستین هسته‌ی حزب دموکراتیک خلق افغانستان را پی‌ریزی کردند. این حزب، که به حزب کمونیست در کشور شناخته شد، در سال ۱٣۴۴ (۱۹٦۵) بنیان گرفت و پس از تأسیس این حزب، کارمل به‌عنوان مرد شماره دوم آن ظاهر گردید و با راه یافتن به پارلمان به‌عنوان وکیل شورای ملی از شهر کابل و سخنرانی‌های ضد دولتی در تظاهرات، به یکی از به چهره‌های شاخص گروه‌های مخالف حکومت شهرت یافت. با این حال، او به‌عنوان مهم‌ترین نظریه‌پرداز حزب دموکراتیک خلق افغانستان شناخته می‌شد.
ببرک کارمل در نشریه‌ی این حزب که به‌نام «جریده‌ی خلق» به‌نشر می‌رسید، مقالات مفصلی برای توضیح دیدگاه‌های مارکسیستی خود و حزبش می‌پرداخت، اما این نشریه هفتگی نتوانست بیش از شش شماره منتشر شود. او پس از آن، در نشریه‌ی «پرچم» هم مقالات زیادی نوشت.
افزون بر این، کارمل از جمله افرادی در حزب بود که در سخنرانی مهارت داشت و در راهپیمایی‌ها و تظاهرات‌های اعتراضی علیه دولت شاهی شرکت و سخنرانی می‌کرد. اما مهم‌ترین محل سخنرانی‌های او مجلس نمایندگان کشور بود. در دهه‌ی چهل خورشیدی، که به دهه‌ی دموکراسی معروف است، دولت تا حد زیادی نظریات دگراندیشانه را تحمل می‌کرد. از این‌رو، ببرک کارمل در نخستین انتخابات پارلمانی که پس از تصویب قانون اساسی ۱۳۴۳ برگزار شد، به‌عضویت مجلس نمایندگان دست یافت و در سخنرانی‌های خود در مجلس به‌گونه علنی مواضع ایدئولوژیک خود را مطرح می‌کرد.
سخنرانی‌های چپگرایانه‌ی او در مجلس، بارها با واکنش‌های تند اسلام‌گراها و اعضای محافظه‌کار مجلس مواجه شد و گاهی حتی منجر به تنش در مجلس می‌شد. چنان‌که باری، در سال ۱۳۴۵، کارمل به‌دستور عبدالرشيد خان وكيل پلخمری لت‌وکوب شد.
پس از انشعاب حزب دموکراتیک خلق به دو جناح خلق و پرچم، کارمل، در مقام دبیر کل جناح پرچم حزب قرار گرفت و از سال ۱٣۴٦ (۱۹٦٧) تا سال ۱٣۵٦ (۱۹٧٧)، رهبری انشعابیون این جناح را بر عهده داشت. گفته می‌شود ببرک کارمل برای این‌که حزب دموکراتیک خلق دوباره متحد شود تلاشی نکرد. به‌گفته برخی پژوهشگران، کارمل مخالف نظریات برخی از اعضای حزب بود. به‌نظر او، «این افراد هنوز هم دارای اندیشه‌های قبیله‌ای بودند.»
با این وجود، روابط دو جناح حزب پس از کودتای ٢٦ سرطان ۱٣۵٢ محمدداوود، از قبل نیز بدتر شد. جناح خلق ادعا می‌کرد سرگرد ضیا محمدزایی، فرمانده گارد ملی، با تأیید جناح پرچم، نقشه‌ی برای دستگیری و کشتن رهبران جناح خلق طرح کرده بود و تنها به دلیل توانایی این جناح در افشای این توطئه، از انجام چنین عملی باز داشته شد. بنابراین، جناح خلق، کارمل و یاران او را به همکاری با محمدداوود در این زمینه متهم می‌کرد. جناح پرچم در واکنش، با اشاره به کار تره‌کی به‌عنوان مترجم در سفارت آمریکا در کابل و وابسته‌ی مطبوعاتی سفارت افغانستان در ایالات متحده، وی را متهم به همکاری با سیا می‌کرد.
با این‌همه، علی‌رغم مخالفت کارمل، هر دو جناح حزب دموکراتیک خلق در سال ۱۳۵٦ دوباره متحد شد. این زمانی بود که حزب و رهبران آن به‌شدت تحت فشار سیاسی دولت جمهوری محمدداوود خان قرار گرفتند.
در پی کشته‌شدن میر اکبر خیبر، در ۲۸ فروردین ۱۳۵۷، در مراسم خاک‌سپاری او در گورستان شهدای صالحین در شرق کابل، که هزاران نفر از اعضا و هواداران حزب در آن شرکت کرده بودند، ببرک کارمل سخنرانی تندی کرد. او و دیگر رهبران حزب در این مراسم، تاکید کردند که انتقام قطره قطره خون خیبر را خواهند گرفت. برخی‌ها این سخنان را به‌عنوان اعلام جنگ علیه رژیم داوود خان تعبیر کرده‌اند.
دولت داوود خان با دستگیری رهبران حزب دموکراتیک خلق از جمله ببرک کارمل به این تظاهرات پاسخ می‌دهد. حفیط الله امین که رهبری شاخه نظامی حزب را بر عهده داشت، در ساعت ۱۱ صبح ۲٦ آوریل دستگیر شد؛ اما قبل از آن دستور کودتا را به فعالان حزب در ارتش صادر کرده بود. فردای آن روز، کودتا آغاز گردید و در فرجام، دولت جمهوری داوود خان سرنگون شد و رژیم خلقی اعلام موجودیت کرد. به نوشته فرد هالیدی، «هنوز کاملاً آشکار نیست که چرا وقایع آوریل ۱۹٧٨، در آن هنگام اتفاق افتاد؛ در حقیقت خود رهبران حزب دموکراتیک خلق افغانستان نیز می‌پذیرند که جریان امور سریع‌تر از آنچه آنان انتظار داشتند به پیش رفت.» اما به نوشته‌ی رابرت نویمان، سفیر آمریکا در افغانستان، مراکش و عربستان سعودی، طی مقاله‌ی در روزنامه‌ی لس‌آنجلس تایمز، ببرک کارمل در گفتگو با وی اعتراف کرده بود که با سفارت شوروی در کابل روابط نزدیک داشت. وی هم‌چنین ابراز عقیده می‌کند که روس‌ها قبلاً از کودتای هفتم ثور حزب دموکراتیک خلق آگاهی داشتند.
ببرک کارمل، پس از کودتای هفتم ثور (اردیبهشت) ۱۳۵۷، مقام معاون ریاست شورای انقلابی و معاون نخست‌وزیری به‌دست آورد و عملاً فرد شماره دوم رژیم جدید شمرده می‌شد.
اما چند ماه بعد، در پی افزایش اختلافات میان دو جناح خلق و پرچم، رهبران جناح پرچم کم کم از قدرت کنار گذاشته شدند و کارمل از معاونت نخست وزیری بر کنار و در جوزای (تیرماه) ۱۳۵۷ (ژوئیه ۱۹٧٨)، به سفارت از جانب افغانستان به جمهوری چکسلواکی در پراگ فرستاده شد. او هنوز سفیر افغانستان در چکسلواکی بود که در ماه آگست همان‌سال، به اتهام «خیانت ملی» به کشور فراخوانده شد و از عضویت حزب دموکراتیک خلق هم اخراج گردید.
ببرک کارمل و چندی از یارانش در جناح پرچم حزب، به افغانستان بر نگشتند و در حال تبعید به‌سر بردند؛ تا آن‌که در ٦ جدی (دی‌ماه) ۱۳۵٨ (٢٧ دسامبر ۱۹٧۹)، ارتش سرخ شوروی به افغانستان هجوم آورد و حکومت حفظ الله امین را سرنگون کرد. در این زمان ببرک کارمل، با نیروهای اشغال‌گر شوروی به افغانستان باز گشت و به‌عنوان رئیس‌جمهور افغانستان و دبیر کل حزب دموکراتیک خلق افغانستان گماشته شد.
وی، پس از کسب قدرت، از طریق رادیو کابل از کمک روس‌ها ابزار تشکر کرد و برای تحکیم قدرت خود خواستار کمک‌های اقتصادی و فنی شوروی شد. او در کابینه‌ی خود از هر دو جناح حزب وزیرانی را انتخاب نمود، زندانیان سیاسی را آزاد ساخت، دستور داد تا برنامه‌های رادیو و تلویزیون با تلاوت قرآن آغاز شود و از مخالفان حکومت خواست که اختلافات خود را با دولت از طریق مذاکره حل نمایند. با وجود این، به‌سبب حضور نیروهای نظامی بیگانه در افغانستان، جنگ شدت یافت، یک میلیون افغان کشته شد و پنج میلیون آواره شدند. به‌ویژه که خدمت سربازی اجباری به دو دوره چهارساله افزایش یافت، بیشتر جوانان کشور از سربازی فرار کردند و به کشورهای همسایه پناه بردند. این سیاست غلط سبب شد تا نیروهای بنیادگرای افراطی مخالف رژیم از جمع این جوانان برای مقاصد خود سربازگیری کنند.
با این حال، کارمل در اوایل ۱۳٦۵ (اواسط ۱۹٨٦) توسط روس‌ها از قدرت دولتی کنار گذاشته شد. سپس وادار شد که از سمت رهبری حزب هم استعفا دهد. پس از آن به مسکو رفت و آن‌جا اقامت گزید. در سال ۱۹۹۱، برای مدت کوتاهی به افغانستان بازگشت و در زمان حاکمیت مجاهدین، در حمایت ژنرال عبدالرشید دوستم، در مزارشریف زندگی می‌کرد. اما دوباره به مسکو بر گشت.
سر انجام، ببرک کارمل، در ۱۳ آذر ۱۳۷۵ (سوم دسامبر سال ۱۹۹٦)، به‌سبب بیماری سرطان کبد، در یکی از بیمارستان‌های مسکو درگذشت و جسد او را در شهرک بندری حیرتان، در شمال افغانستان به خاک سپردند.
| ▲ | نگارخانه |
ببرک کارمل
رئیس جمهور افغانستان در دهه‌ی هشتاد میلادی |
 |
 |
 |
 |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
ببرک کارمل از رأس حکومت کمونیستی استعفا کرد، رادیو بی‌بی‌سی: سه‌شنبه ٣ ژانویه ۱۹۹۵ - ۱٣ دی‌ماه ۱٣٧٣؛ و نیز: ببرگ کارمل درگذشت، رادیو بی‌بی‌سی: دوشنبه ٢ دسامبر ۱۹۹٦ - ۱٢ آذر ۱٣٧۵ (برگرفته از: یادداشت‌های مهدیزاده کابلی، در بایگانی دانشنامه‌ی آریانا).
ببرگ کارمل درگذشت، رادیو بی‌بی‌سی: پیشین.
ظاهر طنین، زندگی‌نامه‌ی ببرک کارمل، رادیو بی‌بی‌سی: دوشنبه ٢ دسامبر ۱۹۹٦ - ۱٢ آذر ۱٣٧۵ (برگرفته از: یادداشت‌های مهدیزاده کابلی، در بایگانی دانشنامه‌ی آریانا).
همان‌جا.
ببرک کارمل از رأس حکومت کمونیستی استعفا کرد، رادیو بی‌بی‌سی: سه‌شنبه ٣ ژانویه ۱۹۹۵ - ۱٣ دی‌ماه ۱٣٧٣ (برگرفته از: یادداشت‌های مهدیزاده کابلی، در بایگانی دانشنامه‌ی آریانا)؛ اما به‌نوشته‌ی میر محمدصدیق فرهنگ «ببرک که بعدها ملقب به کارمل شد، عضو اتحادیه‌ی پشتونستان بود.» (فرهنگ، میر محمدصدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ج اول - قسمت دوم، ص ٦٧۴). باز به‌نوشته‌ی همو: «در دوره‌ی حکومت شاه‌محمود خان یک تعداد آثار ایدئولوژیک مارکسیست لنینیست در زبان‌های فارسی و پشتو به افغانستان وارد گردیده و به‌شکل نیم‌پنهانی انتشار یافت، اما چون صدراعظم مذکور وعده‌ی دموکراسی داد، فعالیت‌های سیاسی به آزادی‌خواهی بر مبنای مشروطیت متمرکز شده و هیچ حرکت جدی در جهت مارکسیسم پدیدار نگردید... اما در دوره‌ی صدارت محمدداوود خان، مناسبات افغانستان با اتحادشوروی گسترش یافت و تعداد زیادی از اتباع آن‌کشور با عنوان‌های مختلف به مملکت وارد و با مردم در تماس شده بودند. این‌ها آثار مارکسیستی را به پیمانه‌ی بیشتر از پیش در محیط توزیع کردند و به تشویق آنان حلقه‌های کوچک مطالعه و مباحثه در شهر کابل و شاید در سایر شهرها نیز پا گرفت. در این حلقه‌ها سه نفر به‌گونه‌ی خاص به تبلیغ ایدئولوژی مارکسیسم لنینیسم خط مسکو می‌پرداختند... این‌ها به احتمال اغلب در کنف حمایت حسن شرق همکار نزدیک صدراعظم از یک نوع مصونیت بهره‌مند بودند. تبلیغ‌کنندگان مذکور نورمحمد تره‌کی، ببرک کارمل و میر اکبر خیبر بودند.» (همان‌جا، صص ٧٣۱-٧٣٢) بعدها بی‌بی‌سی نوشت: «او نخستین فعالیت‌های سیاسی‌اش را از دانشگاه و با فعالیت‌های دانشجویی آغاز کرد و به‌زودی رهبر تشکل چپ‌گرای دانشجویی موسوم به «جوانان بیدار» (ویش زلمیان) شد.» (زندگی‌نامه ببرک کارمل، وب‌سایت فارسی بی‌بی‌سی: دوشنبه ٢۱ دسامبر ٢٠٠۹ - ٣٠ آذر ۱٣٨٨)
اسعدی، مرتضی، جهان اسلام، ج ۱، ضمایم: ص ۴٧٧
اسعدی، مرتضی، جهان اسلام، ج ۱، ضمایم: صص ۴٧٧-۴٧٨
اسعدی، مرتضی، جهان اسلام، ج ۱، ضمایم: ص ۴٧٨
زندگی‌نامه ببرک کارمل، وب‌سایت فارسی بی‌بی‌سی: دوشنبه ٢۱ دسامبر ٢٠٠۹ - ٣٠ آذر ۱٣٨٨
فرد هالیدی، انقلاب در افغانستان، ترجمه‌ی ع. اسعد، ص ۵٣
رابرت جی. نویمان (Robert G. Neumann) (زاده‌ی ٢ ژانویه ۱۹۱٦ م - درگذشته‌ی ۱٨ ژوئن ۱۹۹۹ م)، سفیر ایالات متحده‌ی آمریکا در افغانستان در زمان رئیس جمهور لیندون جانسون (از ۱۹٦٦ تا ۱۹٧٠ م)، پس از خدمت در افغانستان، سفیر آمریکا در مراکش (از ۱۹٧٣ تا ۱۹٧٦ م)، و سپس سفیر آمریکا در عربستان سعودی در سال ۱۹٨۱ م بود که در همان سال پس از درگیری شخصی با الکساندر هیگ، وزیر امور خارجه آمریکا، استعفا داد. او در سال ۱۹۹۹ م، در سن ٨٣ سالگی در بتسدا، مریلند درگذشت.
ببرک کارمل از رأس حکومت کمونیستی استعفا کرد، رادیو بی‌بی‌سی: پیشین؛ او خود، در گفتگو با ولادیمیر سنگیرِیف، نیز بیان داشت که قبل از کودتای هفتم ثور، در مجالسی که به مناسبت‌های مختلف در سفارت شوروی در کابل برگزار می‌شد با رفقای روسی ملاقات داشت.
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ ...