 |
|
سنگ‌نبشته بیستون
فهرست مندرجات
◉ واژه‌شناسی
◉ موقعیت جغرافیایی
◉ ویژگی‌های ساختمانی و سبک معماری
◉ پیشینه‌ی تاریخی
◉ نویابی و برگردان
◉ متن کامل سنگ‌نبشته
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون
باستان‌شناسی ایران سنگ‌نبشته‌های هخامنشی
سنگ‌نبشته بیستون (به انگلیسی: Behistun Inscription) یا سنگ‌نگاره بیستون، هشتمین اثر باستانی ثبت‌شده ایرانی، از سال ۲۰۰۶ میلادی، در فهرست میراث جهانی یونسکو است، که در شهر بیستون از توابع شهرستان هرسین، در ۳۰ کیلومتری شرق شهر کرمانشاه، بر دامنه کوه بیستون قرار دارد. اين كتيبه، يكی از قديمی‌ترين متن‌های تاريخی شناخته‌شده‌ای پارسی به خط ميخی زمان هخامنشی است که در حدود سال‌های ۵٢٠ پیش از میلاد، به فرمان داريوش بر كوه حكاكی شده است.
سنگ‌نبشته بیستون، یکی از مهم‌ترین و مشهورترین آثار باستانی ایران در زمان هخامنشیان است، که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد.
| ▲ | واژه‌شناسی |
واژه «بیسْـتون» (كه امروزه به اشتباه «بیسُـتون» گفته می‌شود) در زمان هخامنشی و شاید پیش از آن، به‌گونه‌ی بَگَـستانَه یا بَغَستانَه (= جایگاه خدا) و در زمان‌های بعدی به‌گونه‌های «بِهیسـتان» یا «بیسْـتون» یا «باغـستان» و یا «بُستان» تغییر حرف و آوا داده است. آن‌گونه كه از نوشته‌های «دیودور سیسیلی» (Diodorus Siculus)، تاریخ‌نویس یونانی (سده نخست پیش از میلاد) بر می‌آید؛ در زبان یونانی آن‌را به‌شكل «بَـغیستانن» می‌شناخته‌اند. این نام در آثــار جغــرافیا‌نویسان پس از اســلام و نیز با اقتباس آن، در زبـان انگلیسی و بعضـی دیگر از زبان‌های اروپایی، به‌گونه تلفظ پهلوی آن یعنی بِـهیستون (Behistun هم‌چنین: Bisotun یا Bistun یا Bisutun) شناخته شده است.
نام بیستون از واژه‌ی پارسی باستان «باگاستانا» (Bagastana) (بغستان) به‌معنای جایگه بغ گرفته شده است. نخستین اشاره به این جایگاه در کتاب دیودوروس سیکولوس بود که در آن بخشی از نوشته‌های کتزیاس یونانی (Ctesias of Cnidus) درباره‌ی بیستون آورده شده است. در این اشاره سنگ‌نبشته بیستون کنده شده به‌دست سمیرامیس (Semiramis)، ملکه اسطوره‌ای آشوری معرفی شده و بیستون را Bagastanon oros معرفی کرده است. در آن اشاره به بیستون آورده شده بود که کوه بیستون به زئوس (Zeus) یا اهورامزدا پیشکش شده است.
واژه‌ی بیستون در زبان پهلوی Bahistan و سپس Bahistun شد. این واژه در سده‌های نخست اسلامی «بهستون» و امروزه «بیستون» خوانده می‌شود. یادآوری می‌گردد شکل واژه‌ای که امروزه «بیستون» به‌معنای «بدون ستون» گفته می‌شود، از گویش‌های محاوره‌ای بوده و فاقد اعتبار است.
| ▲ | موقعیت جغرافیایی |
راهی که امروزه از همدان آغاز شده و با گذر از شهرهای کنگاور، کرماشان (کرمانشاه)، سرپل‌زِهاب، قصرشیرین و خسروی به سرزمین میان‌دورود (بین‌النهرین) می‌رسد؛ همان راه باستانی چند هزار ساله است که سرزمین‌های خاوری و میانی سرزمین‌های آریایی را به سرزمین‌های باختری آن و به بابل و نینوا و دیگر شهرهای میان‌دورود پیوند می‌داده است. در درازای این راه و به‌‌ویژه در بیستون، یادمان‌های باستانی فراوانی به‌چشم می‌خورد که نشانه‌ی رویکرد ویژه پیشینیان به این سامان بوده است.
بیستون یکی از شهرهای استان کرمانشاه در غرب ایران است، در ۲۷ کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه واقع است. این شهر در شهرستان هرسین در خاور این استان و در پای کوهی معروف به‌همین نام (کوه بیستون) و در مسیر شهر کرمانشاه به همدان واقع شده است. کوه بیستون یکی از قلل کوهستان پرآو است که بخشی از رشته کوه زاگرس در غرب ایران می‌باشد. به‌نوشته‌ی ابوالحسن باقری‌نسب، «کوه بیستون در کناره‌ی یک راه باستانی پر رفت‌وآمد قرار داشته و این راه، مسیر محل عبور کاروان‌ها هم‌چنین نظامیان از شهرهای بابل و بغداد به‌سوی کوه‌های زاگرس و اکباتان بوده است.»
به‌هر حال، سنگ‌نبشته‌ی بیستون بر روی کوه بیستون قرار دارد. این سنگ‌نبشته که به فرمان داریوش بزرگ بر روی کوه بیستون به سه خط میخی اکدی، عیلامی و پارسی باستان نوشته شده، مهم‌ترین اثر تاریخی به‌جا مانده در آن کوه است.
| ▲ | ویژگی‌های ساختمانی و سبک معماری |
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
| ▲ | نویابی و برگردان |
| ▲ | متن کامل سنگ‌نبشته |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ ...