 |
|
حجاب
فهرست مندرجات
◉ واژه‌شناسی
◉ پیشینه‌ی تاریخی
◉ رویکرد دنیای مدرن و کشف حجاب
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون
پوشاک پوشاک مذهبی
حجاب (به انگلیسی: Veil، با تلفظ آمریکایی: Veil)، یک تکه پارچه آویزان است که به‌عنوان بخشی از لباس، برای پوشاندن بخشی از سر و صورت، یا پوشاندن کل بدن، به‌ویژه سر و صورت و بدن زنان، یا اشیای دارای اهمیت و به‌طور خاص اشیای مقدس به‌کار می‌رود. از لحاظ مذهبی، حجاب نمادی برای نشان‌دادن شرافت انسانی است.
| ▲ | واژه‌شناسی |
«حجاب» واژه‌ی عربی به‌معنای در پرده‌کردن، حجب، بازداشتن از درآمدن، بازداشتن، روگیری، عفاف، حیا، شرم کردن، پرده، حاجز، رادع، مانع، عائق، سد (چیزی که بین دو چیز جدایی افکنَد یا حائل میان دو چیز)، پوشاندن و پوشش (سِتر) است. راغب اصفهانی می‌گوید: «الحجب والحجاب المنع من الوصول» (حجب و حجاب به‌معنای منع از وصول و رسیدن دو چیز به همدیگر است.)
در تاریخ بیهقی آمده است: «گفت (خواجه احمد حسن) مجلس دیوان و در سرای گشاده است و هیچ حجاب نیست هر کس را که شغلی است می‌باید آمد» و در فارسنامه‌ی ابن‌البلخی آمده است: «و چون حجاب شب روشنی روز را بپوشانید، همگان سلاح درپوشیدند». با این حال، کاربرد این واژه، بیش‌تر به‌معنای «پرده» است. چنان‌که به پرده‌ی حائل میان قفسه‌ی سینه و شکم ، «حجاب حاجز» (Diaphragm) می‌گویند.
در فرهنگ اسلامی، اصطلاح «حجاب»، به‌معنای پوشش اسلامی بانوان، دارای دو بُعد ايجابی و سلبی است. بُعد ايجابی آن، وجوب پوشش بدن و بُعد سلبی آن، حرام‌بودن خودنمايی به نامحرم است؛ و اين دو بُعد بايد در كنار يكديگر باشد تا حجاب اسلامی محقق شود؛ گاهی ممكن است بُعد اول باشد، ولی بُعد دوم نباشد، در اين صورت نمی‌توان گفت كه حجاب اسلامی محقق شده است.
امروزه واژه‌ی حجاب در زبان عامه مردم و متون فقهی به‌معنای پوشش شرعیِ زنان به‌کار می‌رود.
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
در تمدن فینیقى‌ها که ۴ هزار سال پیش از میلاد مىزیستند، زنان آن‌ها داراى حجاب بودند و براى پوشش خویش از پارچه‌هاى سرخ رنگ استفاده مى‌کردند و شکل لباس زنان مشابه مردان بود با این تفاوت که در لباس آن‌ها از پارچه‌های عریض‌تر و بلندتری استفاده می‌شد.
کهن‌ترین نشانه‌های حجاب از زنان بین‌النهرین، مصر، یونان و روم باستان در مجسمه‌هایی که در موزه‌هایی از جمله لوور، برلین، متروپلیس و ... حاکی از آن است که زنان دارای پوششی با لباس و کلاه‌های بلند بودند و در یونان نیز «آرتیمس» الهه‌ی عفت عالی‌ترین نمونه‌ی دختران جوان بود.[] و تنها کنیزان، روسپی‌ها و رقصندگان که از نازل‌ترین طبقات جامعه بودند، گاهی برهنه دیده شده‌اند. رومی‌های باستان کسانی را که تن‌پوش قالب تن می‌پوشیدند مجرم شناخته و مجازات اعدام برای آن‌ها قائل می‌شدند.[]
نخستین نمونه‌ی ثبت‌شده از حجاب برای زنان در کتاب مقدس، پیدایش، فصل ۲۴، آیه ۶۵ است، و آن هنگامی‌‌ست که ربکا در اولین دیدار با اسحاق خود را با حجاب می‌پوشاند.[] نمونه‌ی دیگر حجاب در تاریخ، از یک متن قانونی آشوری از قرن ۱۳ قبل از میلاد است، که استفاده از آن به زنان نجیب محدود می‌شد و روسپیان و زنان معمولی از انجام منع شده بودند.[]
حجاب در سرزمین پارس قبل از اسلام نیز متداول بود؛ دست‌کم از زمان هخامنشیان ملکه‌ها به‌وسیله پرده‌ی از مردم پنهان بوده‌اند. در متون پهلوی واژه‌ی چادر حداقل در دو مورد ذکر شده است: یکی در روایات حمید آشاواهیشتان که یک متن حقوقی زردشتی قرن دهم میلادی است. در این متن چادر به‌همراه سربند و واشماگ که روسری گونه‌ای بود که توسط زنان زردشتی پوشیده می‌شد آمده است. در کتاب پهلوی به‌نام مداین یوشت فریان (احتمالاً قرن ششم) بر اساس متون گم‌شده‌ی از اوستا می‌خوانم که هوفریا، خواهر یویشت، یک زردشتی تورانی همسر آخت - که از مخالفین آیین جدید زردشتی بود - هنگام بازپرسی یک چادر بر سرکرده بود. متون کلاسیک فارسی موارد فراوانی را ذکر می‌کنند که زنان از طبقات مختلف و دوره‌های تاریخی متفاوت یا چادر پوشیده‌اند یا نوع دیگری از روسری. به‌عنوان مثال وقتی صحبت شیرین با پادشاه جدید و پسرخوانده‌اش سیرویا به پایان می‌رسد، شیرین چادرش را برمی‌دارد تا نشان دهد این زیبایی بی‌مانند وی بود که شاه فقید خسرو پرویز را شیفته کرد. حجاب گذاشتن فقط محدود به زنان نبود و شامل شاهان پارسی نیز می‌شد. ابن اسحاق در سیره خود روایت می‌کند که خسرو انوشیروان به‌صورت پوشیده به راهروی حضار آمد تا زویازان یمنی را ملاقات کند و فقط وقتی بر تخت نشست حجابش برداشته شد.[] وجود حجاب در بین زنان زردشتی قرن اول میلادی که سر و صورت‌شان را به‌طور کامل بپوشانند در یک اثر مرمری که از پالمیرا به‌دست‌آمده دیده می‌شود. در مجسمه‌های پالمیرایی به‌جا مانده از قرن دوم میلادی وجود حجاب‌هایی که سر را می‌پوشانند ولی صورت را لخت باقی می‌گذارند معمول است.
| ▲ | حجاب در ادیان مختلف |
حجاب زنان، از سنن قدیمی تمدن‌های بشری بوده است و آیین‌های مختلف مسئله حجاب و رعایت آن مطرح بوده است. از این‌رو، در ادیان زرتشت، یهود، مسیحیت و اسلام، حجاب بر زنان امری الزامی به‌شمار می‌آید. کتابهای مقدس مذهبی، دستورات و احکام دینی، آداب و مراسم و سیره عملی پیروان این ادیان چهارگانه، بهترین شاهد و عالی‌ترین گواه بر اثبات این مدعاست. حتی در برخی از ادیان گذشته، از جمله دین یهود، مسئله حجاب سخت‌تر از حجابی است که در دین اسلام مورد تأکید است؛ هرچند امروزه، اغلب پیروان این ادیان به آن پایبند نیستند.
| ▲ | رویکرد دنیای مدرن و کشف حجاب |
اگر چه مذهب عمده‌ترین دلیل برای استفاده از حجاب شمرده می‌شود ولی گاهی اوقات اعتقادات سیاسی یا شخصی نیز در این موضوع تأثیر دارند که در این حالت واسطه‌ای است برای مشخص‌کردن نوع شخصیت مقابل.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ٦ ۷ ۸ ۹ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ ...