[موسیقی در افغانستان] [آوازخوانان زبان پشتو]
اَوَلمیر (زادۀ ۱۳۰۸ خ - درگذشتۀ ۱۳٦۱ خ) از آوازخوانان محبوب زبان پشتو افغانستان است[۱].
[↑] زندگی‌نامه
اولمير فرزند استاد سید احمد، در ۲۳ اسد ۱۳۱۲ خورشیدی[٢]، در یک خانوادۀ متوسط، در نوتیه (نولی) پیشاور در پاکستان زاده شد. شش‌ونیم سال داشت که وارد مدرسۀ (مکتب) محلی شد و تا کلاس (صنف) چهارم درس خواند، سپس در صدر بازار شامل مدرسه‌ی به‌نام «فرون تیر» شد و تا کلاس هشتم به‌تحصیل پرداخت[٣].
وی، هنوز کودک بود که مادرش جان سپرد و پدرش همسر دیگر گرفت و اولمیر زیر دست مادر ناتنی (مادراندر) روزهای ناخوشایندی را پشت‌سر گذاشت[۴].
از همان کودکی به هنر موسیقی علاقمند شد و از ده سالگی، نزد هنرمند مشهور، استاد جعفر خان به شاگردی نشست و در مدت شش سال نه تنها نواختن معیاری هارمونیه را آموخت، بلکه اساسات هنر آوازخوانی را نیز فراگرفت[۵].
در این ایام بود که پدرش نیز درگذشت و عمویش سرپرست او شد و به رشد هنری او توجه زیاد داشت. از این رو، اولمیر را به دامادی خود پذیرفت و او را نزد استاد سبزعلی خان شاگرد ساخت اما هرگز باور نداشت که روزی اولمیر آوازخوان رادیو شود[٦].
با این حال، استاد سبزعلی خان وقتی استعداد اولمیر را دید، او را با خود به لاهور برد و در آن‌جا به آواز اولمیر ریکاردهای چند ثبت کرد. زمانی که به پیشاور بازگشت، نخستین سرود دوگانه‌اش را با وی در رادیوی پیشاور اجرا کرد که با این شعر آغاز می‌شد «زړه می شو ټوتی ټوتی!»[٧]
اما، نشر این آهنگ دوگانه، با صدای زیر اولمیر و صدای بم سبزعلی خان، جار و جنجال زیاد به ارمغان آورد. خانواده‌ی عموی اولمیر، سخت از او رنجید و سرگردانی بزرگی بر روی او آغوش باز کرد[٨]. اولمیر مدتی نزد فردی به‌نام گلستان شاگرد شد و اشعار او را به‌حافظه سپرد و در قالب آهنگ موسیقی جا داد[۹].
در این زمان، که اولمیر ١٧ سال داشت[۱٠]، با بزرگان تبار «تیرا» آشنایی پیدا کرد و همراه آنان، در سال ۱۳۲۹، برای شرکت در مراسم جشن استقلال افغانستان، به کابل آمد[۱۱]. زمانی که ملنگ جان، شاعر معروف زبان پشتو از استعداد اولمیر آگاه شد، پای او را به رادیو افغانستان باز کرد[۱٢]. نخستین آهنگی را که استاد اولمیر در رادیو ثبت کرد، شعرش از گلستان و کمپوز آن از خود او بود و چنین مطلع داشت: «د عاشقی په دریاب دوب شوم» و همین‌گونه آهنگ دیگرش که به رادیو نشر شد، آهنگ «تللی روح می تن نه بیرته به تن راغی» بود[۱٣].
هر چند، همکاری اولمیر با رادیو، در آغاز چندان استوار نبود و او را به‌نظر یک بیگانه می‌نگریستند[۱۴]. اما رفته رفته، با روش و شخصیت آرام و متین اولمیر این نظر از بین رفت و از سال ۱۳۳۵ به‌بعد به کمک استاد نبی‌گل روبطه‌اش با رادیو مستحکم شد و اولمیر توانست کارهای هنری‌اش را رشد دهد و افزون بر این، در گسترش سرودهای محلی پشتو و ثبت آن، در غنای هنری گنجینۀ سرودهای این زبان سهم بسزا گرفت، و در آموزش شاگردان توجه خاصی مبذول داشت و بدین‌ترتیب، زمینه برایش فراهم آمد تا لقب استاد موسیقی را دریابد[۱۵]. در این مورد «محمددین زاخیل»، یکی از آهنگ‌سازان پیشتاز موسیقی افغانستان، می‌نویسد:
- «اولمیر در زمرۀ سرایندگان موجودۀ پشتو اگر حیثیت استادی ندارد از استاد هم کمتر نیست زیرا در موسیقی پشتو آنچه وجود دارد مانند رباعی، غزل، لندی، چهار بیت، داستان و سروکی، در همۀ این‌ها علاوه بر آن در سر و تال نیز خیلی خوب وارد است و دانش گسترده دارد. افزون برآن اولمیر طرزها و آهنگ‌های پشتو را ایجاد می‌کند و صاحب استعداد عالی است.»[۱٦]
به‌هر حال، وی در سال ١٣٥٠ لقب استادی را به‌دست آورد[۱٧] و با آهنگ‌های ماندگار میهنی‌اش به‌زبان پشتو در قلب مردم جا باز کرد. گرچه آهنگ‌های ميهنی زيادی سروده است، اما «دا زموږ زيبا وطن» از سرودهای مشهور وی هنوز هم سر زبان مردم می‌باشد و تقریباً صورت سرود ملی افغانستان را به‌خود گرفته است[۱٨]. از سایر آهنگ‌های مشهورش می‌شود از «وطن جنت نشان دی گلان پکښی کرمه» یاد کرد.[۱۹]
و سرانجام، در سال ١٣٦١ در فقر در کابل درگذشت و در شاه شهید کابل به‌خاک سپرده شد[٢٠].
آرامگاه وی سال‌ها گمنام و نامعلوم بود[] تا این‌که به‌وسیله یکی از نمایندگان مجلس افغانستان خانم ملالی جویا، بازسازی گردید و به‌تاریخ ۸ اکتبر ۲۰۰۶ در حضور چندین هنرمند افغانستان مانند: گل‌زمان، شیر غزنوی، عبدالحمید قندهاری، حیات‌الله گردیزی، محمود کاروان و سایرین و تعداد زیادی از مردم کابل طی محفلی بازگشایی شد.
[↑] آثار
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: بی سی، استاد اولمیر؛ يادی از سراينده‌ی «دا افغانستان دی»
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]- سال تولد استاد اولمیر، در دانشنامۀ آزاد ویکی‌پدیا، در سال ١٣٠٨ خورشیدی ذکر شده است. رجوع شود به: اولمیر، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]