 |
|
جغرافیای دیرینه
فهرست مندرجات
- رابطه‌ی جغرافیایی دیرینه و چینه‌شناسی
- موضوعات
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
جغرافیا چینه‌شناسی
جغرافیای دیرینه (پالئوژئوگرافی) (به انگلیسی: Palaeogeography)، مطالعه‌ی وضع جغرافیایی زمین در گذشته است که بر اساس بررسی‌های چینه‌شناسیچینه‌شناسی (به انگلیسی: Stratigraphy)، شاخه‌ای از دانش زمینشناسی است که درباره چگونگی پیدایش، ترتیب توالی، ساختمان، سنگواره‌ها و سنگ‌شناسی و چینه‌های پوسته زمین بررسی می‌کند. مناطق مختلف زمین مشخص می‌شود.[۱]
مهم‌ترین روش مورد استفاده در این رشته روش تعیین رخسارهرُخساره (به انگلیسی: Facies)، ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد. تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به‌همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به‌دسته‌های کوچک‌تر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخسارهی شیت سبز، رخسارهی آمفیبولیت و رخسارهی گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخسارهی اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به‌حساب می‌آورند. رخسارهی رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که از نظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره (lithofacies) گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایه‌ی فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره (biofacies) می‌گویند. زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای (biofacial zone) نام دارد.هاست که نتایج حاصل از آن در دو مرحله زیر به‌کار می‌روند:
نخست، مرحله‌ی استفاده از نتایج حاصل از بررسی رخسارهرُخساره (به انگلیسی: Facies)، ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد. تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به‌همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به‌دسته‌های کوچک‌تر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخسارهی شیت سبز، رخسارهی آمفیبولیت و رخسارهی گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخسارهی اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به‌حساب می‌آورند. رخسارهی رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که از نظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره (lithofacies) گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایه‌ی فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره (biofacies) می‌گویند. زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای (biofacial zone) نام دارد.های عهد حاضر در تعیین نحوه‌ی پراکندگی رخسارهرُخساره (به انگلیسی: Facies)، ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد. تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به‌همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به‌دسته‌های کوچک‌تر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخسارهی شیت سبز، رخسارهی آمفیبولیت و رخسارهی گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخسارهی اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به‌حساب می‌آورند. رخسارهی رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که از نظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره (lithofacies) گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایه‌ی فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره (biofacies) می‌گویند. زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای (biofacial zone) نام دارد.ها در گذشته و تهیه‌ی نقشه رخسارهرُخساره (به انگلیسی: Facies)، ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد. تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به‌همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به‌دسته‌های کوچک‌تر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخسارهی شیت سبز، رخسارهی آمفیبولیت و رخسارهی گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخسارهی اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به‌حساب می‌آورند. رخسارهی رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که از نظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره (lithofacies) گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایه‌ی فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره (biofacies) می‌گویند. زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای (biofacial zone) نام دارد.ای.
دوم، مرحله‌ی تفسیر اخیر و تهیه‌ی نقشه‌ی جغرافیایی حقیقی از وضع گذشته‌ی زمین.
در تنظیم نقشه‌ی جغرافیایی یک منطقه تغییرات تکنونیکی آن را نیز نباید از نظر دور داشت، زیرا وقتی بخشی از یک منطقه، پس از چین‌خوردگی و روراندگی از آن جدا می‌شود و در منطقه‌ای دورتر از آن قرار می‌گیرد، باید آن را در روی نقشه‌ی جغرافیایی در محل اولیه‌ی خود قرار داد. این روش باعث می‌شود که زمینه‌ی توپوگرافی یک نقشه‌ی جغرافیایی دیرینه با زمینه نقشه‌ی جغرافیایی کنونی زمین متفاوت باشد. نقشه‌ی جغرافیایی زمین در گذشته که تغییرات بعدی زمین را نیز بازتاب می‌دهد، نقشه‌ی پالینسپاتیک (Palinspastic map یا Palinspatique)[۲] نامیده می‌شود. میزان درستی این نقشه به‌علت فرضی‌بودن دامنه‌ی تغییرات زمین ساخت کمتر از یک نقشه‌ی رخسارهرُخساره (به انگلیسی: Facies)، ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد. تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به‌همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به‌دسته‌های کوچک‌تر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخسارهی شیت سبز، رخسارهی آمفیبولیت و رخسارهی گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخسارهی اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به‌حساب می‌آورند. رخسارهی رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که از نظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره (lithofacies) گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایه‌ی فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره (biofacies) می‌گویند. زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای (biofacial zone) نام دارد.ای از صحت کمتری برخوردار است.[٣]
| ▲ | رابطه‌ی جغرافیایی دیرینه و چینه‌شناسی |
 |
با آن‌که جغرافیایی دیرینه و چینه‌شناسیچینه‌شناسی (به انگلیسی: Stratigraphy)، شاخه‌ای از دانش زمینشناسی است که درباره چگونگی پیدایش، ترتیب توالی، ساختمان، سنگواره‌ها و سنگ‌شناسی و چینه‌های پوسته زمین بررسی می‌کند. هر یک قلمرو جداگانه‌ای است و به‌ترتیب وضع طبقات زمین را در زمان و در مکان مشخص می‌کنند، با وجود این، پیوستگی بین آنها آن‌چنان محکم و ناگسستنی است که شرح یکی از آنها بدون وارد شدن در قلمرو آن دیگری عملاً امکان‌پذیر نیست[۴]. بنابراین، باید دانست که چینه‌شناسیچینه‌شناسی (به انگلیسی: Stratigraphy)، شاخه‌ای از دانش زمینشناسی است که درباره چگونگی پیدایش، ترتیب توالی، ساختمان، سنگواره‌ها و سنگ‌شناسی و چینه‌های پوسته زمین بررسی می‌کند. و جغرافیای دیرینه به‌هیچ‌وجه از یکدیگر قابل تفکیک نیستند، اولی با پی‌ریزی علم دیگر و دیگری با روشن نمودن مفهوم اولی به‌یکدیگر مربوط می‌شود.[۵]
به‌طور کلی در جغرافيای ديرينه و چینه‌شناسیچینه‌شناسی (به انگلیسی: Stratigraphy)، شاخه‌ای از دانش زمینشناسی است که درباره چگونگی پیدایش، ترتیب توالی، ساختمان، سنگواره‌ها و سنگ‌شناسی و چینه‌های پوسته زمین بررسی می‌کند. دو موضوع زير مورد بررسی قرار می‌گيرد:
- ۱- تعيين توالی طبقات در زمان که از روی آن می‌توان تاريخ وقوع حوادث زمين‌شناسی را تعيين کرد.
٢- تعيين توالی طبقات در مکان که از روی آن می‌توان جغرافيای دوره‌های مختلف زمين‌شناسی را از لحاظ تغيير چهره يا رخسارهرُخساره (به انگلیسی: Facies)، ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد. تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به‌همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به‌دسته‌های کوچک‌تر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخسارهی شیت سبز، رخسارهی آمفیبولیت و رخسارهی گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخسارهی اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به‌حساب می‌آورند. رخسارهی رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که از نظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره (lithofacies) گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایه‌ی فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره (biofacies) می‌گویند. زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای (biofacial zone) نام دارد. طبقات مشخص کرد.
چینه‌شناسیچینه‌شناسی (به انگلیسی: Stratigraphy)، شاخه‌ای از دانش زمینشناسی است که درباره چگونگی پیدایش، ترتیب توالی، ساختمان، سنگواره‌ها و سنگ‌شناسی و چینه‌های پوسته زمین بررسی می‌کند. به‌معنای اخص خود، تعیین توالی طبقات را در زمان و جغرافیای دیرینه تعیین آن را در مکان به‌عهده دارد. همان‌طور که مطالعات چینه‌شناسیچینه‌شناسی (به انگلیسی: Stratigraphy)، شاخه‌ای از دانش زمینشناسی است که درباره چگونگی پیدایش، ترتیب توالی، ساختمان، سنگواره‌ها و سنگ‌شناسی و چینه‌های پوسته زمین بررسی می‌کند. اساس تنظیم نقشه‌ی جغرافیایی زمین در گذشته محسوب می‌شود، جغرایایی دیرینه نیز به‌نوبه خود به چینه‌شناسیچینه‌شناسی (به انگلیسی: Stratigraphy)، شاخه‌ای از دانش زمینشناسی است که درباره چگونگی پیدایش، ترتیب توالی، ساختمان، سنگواره‌ها و سنگ‌شناسی و چینه‌های پوسته زمین بررسی می‌کند. و حتی به زمین‌ساخت در موارد زیر کمک می‌کند:
۱- اطلاعاتی که در زمینه‌ی جغرافیای دیرینهی رخسارهرُخساره (به انگلیسی: Facies)، ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد. تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به‌همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به‌دسته‌های کوچک‌تر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخسارهی شیت سبز، رخسارهی آمفیبولیت و رخسارهی گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخسارهی اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به‌حساب می‌آورند. رخسارهی رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که از نظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره (lithofacies) گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایه‌ی فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره (biofacies) می‌گویند. زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای (biofacial zone) نام دارد.ها به‌دست می‌آیند، در چینه‌شناسیچینه‌شناسی (به انگلیسی: Stratigraphy)، شاخه‌ای از دانش زمینشناسی است که درباره چگونگی پیدایش، ترتیب توالی، ساختمان، سنگواره‌ها و سنگ‌شناسی و چینه‌های پوسته زمین بررسی می‌کند. به‌عنوان یک وسیله و یک دلیل قاطع جهات شناسایی تغییرات رخسارهرُخساره (به انگلیسی: Facies)، ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد. تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به‌همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به‌دسته‌های کوچک‌تر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخسارهی شیت سبز، رخسارهی آمفیبولیت و رخسارهی گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخسارهی اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به‌حساب می‌آورند. رخسارهی رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که از نظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره (lithofacies) گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایه‌ی فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره (biofacies) می‌گویند. زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای (biofacial zone) نام دارد.ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌علاوه در یک سرس از رسوبات پیوسته و متوالی که بعضی از لایه‌ها فاقد سنگواره هستند به‌وسیله‌ی رخسارهرُخساره (به انگلیسی: Facies)، ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد. تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به‌همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به‌دسته‌های کوچک‌تر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخسارهی شیت سبز، رخسارهی آمفیبولیت و رخسارهی گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخسارهی اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به‌حساب می‌آورند. رخسارهی رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که از نظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره (lithofacies) گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایه‌ی فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره (biofacies) می‌گویند. زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای (biofacial zone) نام دارد.های محتوی سگواره سن لایه‌های بدون سنگواره مجاور آن را نیز می‌توان معلوم داشت.
٢- شناسایی رخسارهرُخساره (به انگلیسی: Facies)، ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد. تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به‌همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به‌دسته‌های کوچک‌تر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخسارهی شیت سبز، رخسارهی آمفیبولیت و رخسارهی گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخسارهی اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به‌حساب می‌آورند. رخسارهی رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که از نظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره (lithofacies) گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایه‌ی فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره (biofacies) می‌گویند. زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای (biofacial zone) نام دارد.های یک منطقه به روشن کردن تغییرات زمین‌ساختی آن منطقه نیز کمک قابل توجهی می‌کند، به‌طوری که مقایسه‌ی رخسارهرُخساره (به انگلیسی: Facies)، ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد. تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به‌همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به‌دسته‌های کوچک‌تر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخسارهی شیت سبز، رخسارهی آمفیبولیت و رخسارهی گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخسارهی اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به‌حساب می‌آورند. رخسارهی رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که از نظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره (lithofacies) گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایه‌ی فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره (biofacies) می‌گویند. زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای (biofacial zone) نام دارد.های یک منطقه‌ی چین‌خورده و رورانده با رخسارهرُخساره (به انگلیسی: Facies)، ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد. تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به‌همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به‌دسته‌های کوچک‌تر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخسارهی شیت سبز، رخسارهی آمفیبولیت و رخسارهی گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخسارهی اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به‌حساب می‌آورند. رخسارهی رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که از نظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره (lithofacies) گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایه‌ی فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره (biofacies) می‌گویند. زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای (biofacial zone) نام دارد.های چند حوضه‌ی رسوبی نزدیک به آن سبب می‌شود که غیرعادی بودن وضع بعضی از طبقات در منطقه‌ی چین‌خورده مشخص شود و محل اولیه‌ای که این طبقات در نتیجه‌ی روراندگی چین‌ها از آن‌جا آمده‌اند معین گردد. اما با وجود آن‌که علم چینه‌شناسیچینه‌شناسی (به انگلیسی: Stratigraphy)، شاخه‌ای از دانش زمینشناسی است که درباره چگونگی پیدایش، ترتیب توالی، ساختمان، سنگواره‌ها و سنگ‌شناسی و چینه‌های پوسته زمین بررسی می‌کند. و جغرافیای دیرینه عملاً به مطالعات سنگ‌های رسوبی محدود می‌شود، موقع وقایع زمین‌شناسیزمین‌شناسی (به انگلیسی: Geology)، دانش مطالعه سیاره زمین است، که ماهیت، تاریخ، ساختمان پوسته و اجزای درون آن و انواع سنگ‌ها و سنگواره‌ها را بررسی می‌کند. این علم درباره‌ی موادّ سازنده‌ی زمین، نیروهای مؤثر بر مواد مزبور، برآیندهای آن نیروها، پراکندگی سنگ‌های پوسته‌ی سیاره، سرگذشت آن و هم‌چنین گیاهان و جانورانی که در دوره‌های گوناگون زمینشناسی وجود داشته‌اند گفتگو می‌کند. را نیز در زمان و مکان روشن می‌کند، از آن‌جمله:
وقایع دیرینه‌شناسیدیرینه‌شناسی یا دیرین‌شناسی (به انگلیسی: Paleontology)، شاخه‌ای از زمینشناسی است که به بررسی آثار و بقایای موجودات گذشته می‌پردازد و بر پایه‌ی پیدایش و نابودی این آثار که سنگواره نامیده می‌شوند، سن نسبی لایه‌های زمین را تعیین کرده هم‌چنین محیط زیست موجودات دیرینه را مشخص می‌کند. دانش دیرین‌شناسی به شاخه‌های گوناگونی (گیاهی و جانوری) تقسیم می‌شود. فسیل‌ها از دوره کامبرین دارای اهمیت می‌شوند ولی ظهور ناگهانی آثار موجودات زنده در دوره کامبرین بیانگر ریشه‌دار بودن آنها در زمان‌های پیش از این دوره می‌باشد. اما شواهد کمی در این رابطه وجود دارد که از جمله آنها می‌توان شبه باکتری‌هایی با سن ۳٫۸ میلیارد سال را نام برد. که به تغییر جانوران و گیاهان مربوط می‌گردند، وقایع سنگ‌شناسی که در آن دوره‌های فعالیت آتشفشان‌ها و تشکیل سنگ‌های خارایی و دگرگونی آنها مورد بررسی قرار می‌گیرند، وقایع زمین‌ساختی که مراحل مختلف تشکیل سلسله‌جبال را روشن می‌کنند و وقایع پیکره‌شناسی که تغییرات چهره‌ی زمین را دربر می‌گیرد. بنابراین، علوم چینه‌شناسیچینه‌شناسی (به انگلیسی: Stratigraphy)، شاخه‌ای از دانش زمینشناسی است که درباره چگونگی پیدایش، ترتیب توالی، ساختمان، سنگواره‌ها و سنگ‌شناسی و چینه‌های پوسته زمین بررسی می‌کند. و جغرافیای دیرینه که در آنها تاریخ زمین در زمان و مکان مورد مطالعه قرار می‌گیرد، در حقیقت اساس بررسی تاریخ زمین محسوب می‌شوند.[٦]
| ▲ | موضوعات |
تاریخ زمین، چگونگی تعیین سن زمین، چینه‌شناسیچینه‌شناسی (به انگلیسی: Stratigraphy)، شاخه‌ای از دانش زمینشناسی است که درباره چگونگی پیدایش، ترتیب توالی، ساختمان، سنگواره‌ها و سنگ‌شناسی و چینه‌های پوسته زمین بررسی می‌کند.، دیرینه‌شناسیدیرینه‌شناسی یا دیرین‌شناسی (به انگلیسی: Paleontology)، شاخه‌ای از زمینشناسی است که به بررسی آثار و بقایای موجودات گذشته می‌پردازد و بر پایه‌ی پیدایش و نابودی این آثار که سنگواره نامیده می‌شوند، سن نسبی لایه‌های زمین را تعیین کرده هم‌چنین محیط زیست موجودات دیرینه را مشخص می‌کند. دانش دیرین‌شناسی به شاخه‌های گوناگونی (گیاهی و جانوری) تقسیم می‌شود. فسیل‌ها از دوره کامبرین دارای اهمیت می‌شوند ولی ظهور ناگهانی آثار موجودات زنده در دوره کامبرین بیانگر ریشه‌دار بودن آنها در زمان‌های پیش از این دوره می‌باشد. اما شواهد کمی در این رابطه وجود دارد که از جمله آنها می‌توان شبه باکتری‌هایی با سن ۳٫۸ میلیارد سال را نام برد.، زمینشناسی تاریخی و دوره‌های زمینشناسی موضوعات مورد توجه جغرافیای دیرینه است.
بازسازی جغرافیای دیرینهی در دوره‌ی پسین تریاس
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[▲] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ۲: ...
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- در ویکی‌پدیا، دانشنامهی آزاد (به زبان انگلیسی) در تعریف ”جغرافیای دیرینه“ (Palaeogeography) چنین آمده است:
Palaeogeography (or paleogeography) is the study of historical geography, generally physical landscapes. Palaeogeography can also include the study of human or cultural environments. When the focus is specifically on the study of landforms, the term paleogeomorphology is sometimes used instead.Paleogeography yields information that is crucial to scientific understanding in a variety of contexts. For example, paleogeographic analysis of sedimentary basins plays a key role in the field of petroleum geology, because the ancient geomorphological environments of the Earth's surface are preserved in the stratigraphic record. Paleogeographers also study the sedimentary environment associated with fossils for clues to the evolutionary development of extinct species. And paleogeographic evidence contributed to the development of continental drift theory, and continues to inform current plate tectonic theories, yielding information about the shape and latitudinal location of supercontinents such as Pangaea and ancient oceans such as Panthalassa, thus enabling the reconstruction of prehistoric continents and oceans.[۲]-
[٣]-
[۴]-
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ بیشتر مطالب این مقاله برگرفته است از کتاب: اسدیان، خدیجه، جغرافیای دیرینه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم - ۱٣٧٣
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ جغرافیا │ جغرافیای طبیعی │ زمینشناسی